Υπήρξε μια εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, που σχεδόν όλοι οι σημερινοί 50άρηδες είχαν ένα τηλέφωνο Nokia. Ουσιαστικά ήταν το πρώτο μοντέλο που γνώρισαν οι πρώτοι χρήστες κινητής τηλεφωνίας σε όλη την Ευρώπη – και που πολλοί ακόμα και σήμερα έχουν συνδέσει νοσταλγικά με τα νεανικά τους χρόνια.

Το 1998 η φινλανδική εταιρεία ηλεκτρονικών ευρείας κατανάλωσης ήταν η μάρκα τηλεφώνων με τις περισσότερες πωλήσεις παγκοσμίως,  καλύπτοντας το 40% της παγκόσμιας αγοράς – ενώ στη χώρα μας πλησίαζε ποσοστά αντίστοιχα με εκείνα της «εκλογής» κομμουνιστών ηγετών την εποχή του Ψυχρού Πολέμου!

Εφτασε λοιπόν η ώρα που ο διεθνής πολιτιστικός αντίκτυπος της Nokia θα λάβει τη δέουσα αναγνώριση. Σύμφωνα με τον Guardian, το Πανεπιστήμιο Ααλτο της Φινλανδίας απέκτησε το αρχείο σχεδιασμού των μοντέλων της εταιρείας και θα το εκθέσει για πρώτη φορά στις 15 Ιανουαρίου, μέσω μιας διαδικτυακής επιμελημένης πύλης, αλλά και κατ’ ιδίαν, κατόπιν ραντεβού.

Ενώ για τη Φινλανδία ο αντίκτυπος της Nokia είναι αδιαμφισβήτητος –το Ερευνητικό Ινστιτούτο της Φινλανδικής Οικονομίας (ETLA) αναφέρει ότι συνέβαλε στο ένα τέταρτο της οικονομικής ανάπτυξης της Φινλανδίας μεταξύ 1998 και 2007–, τα κινητά της έχουν γίνει πλέον τμήμα της διεθνούς ποπ κουλτούρας.

Στην πρώιμη εποχή της κινητής τηλεφωνίας, πριν επικρατήσουν τα μοντέλα της Apple, της Samsung και της Google, η Nokia ήταν η πρώτη εταιρεία που έδωσε έμφαση στον σχεδιασμό, προσφέροντας προσιτά κινητά τηλέφωνα, αλλά και σύγχρονα ακουστικά. Αυτό, όμως, που οι περισσότεροι χρήστες δεν θα ξεχάσουν ποτέ ήταν ο χαρακτηριστικός ήχος κλήσης τους.

Το εργοστασιακά ρυθμισμένο ringtone των Nokia –μια σύνθεση του Φρανσίσκο Ταρέγκα με τίτλο «1902 Gran Vals»– ήταν τόσο πανταχού παρόν τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, που μέχρι και τα πουλιά έμαθαν να τον τιτιβίζουν. Σύμφωνα με μια έρευνα που κυκλοφόρησε το 2009, η μελωδία ακουγόταν περίπου 1,8 δισεκατομμύρια φορές την ημέρα σε όλον τον κόσμο – σχεδόν 20.000 φορές το δευτερόλεπτο.

Οπως συμβαίνει συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, ένα συγκεκριμένο μοντέλο της Nokia απέκτησε χαρακτηριστικά θρύλου μέσω της μαζικότερης των τεχνών: του κινηματογράφου. Το Nokia 8110, γνωστότερο ως «μπανάνα», με τον κυρτό σχεδιασμό και τη δυνατότητα να ανοίγει με μια απλή κίνηση προς τα κάτω, απέκτησε πρωταγωνιστικό ρόλο στη ταινία επιστημονικής φαντασίας «The Matrix» του 1999, που έσπασε τα ταμεία.

Το εν λόγω μοντέλο είχε εντυπωσιάσει όταν πρωτοκυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 – μια εποχή όπου τα υπόλοιπα μοντέλα έδειχναν βαρετά, έπαιρναν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά και απευθύνονταν κυρίως σε γιάπηδες. Το 8110, αντιθέτως, ήταν φθηνό, κυρτό, χωρούσε στην τσέπη, και ο σχεδιασμός του είχε μια παιχνιδιάρικη διάθεση. Η δε μπαταρία του ήταν σχεδόν άφθαρτη.

Το επόμενο μοντέλο της εταιρείας, το Nokia 3210, που κυκλοφόρησε το 1999, ήταν το πρώτο που εισήγαγε την κουλτούρα της προσαρμογής, καθώς διέθετε πολύχρωμα μεταβαλλόμενα περιβλήματα. Αλλά και τεχνολογικά η εταιρεία βρισκόταν στην αιχμή της πρωτοπορίας, καθώς ήταν η πρώτη που κατασκεύασε τηλέφωνα τα οποία υποστήριζαν την αποστολή γραπτών μηνυμάτων SMS, μέσω ειδικά σχεδιασμένων πληκτρολογίων.

Αυτά τα χαρακτηριστικά έκαναν τα κινητά Nokia πολύ δημοφιλή στις τάξεις της νεολαίας, ειδικά όταν το κόστος της αποστολής μηνυμάτων δεν ήταν πια απαγορευτικό. Η εταιρεία κατάλαβε νωρίς ότι τα SMS θα εξελίσσονταν σε μια νέα γλώσσα επικοινωνίας, έτσι δημιούργησε το κλασικό πλέον εμπορικό σλόγκαν «Connecting People» (Συνδέοντας τους Ανθρώπους).

Το αρχείο του Πανεπιστημίου του Ααλτο περιλαμβάνει φωτογραφίες του τμήματος μάρκετινγκ της Nokia, σκίτσα, προφίλ αγοράς και παρουσιάσεις, προσφέροντας μια νέα ματιά σε μια από τις πιο καινοτόμες εταιρείες του κόσμου. Το λειτουργικό κέρδος της εταιρείας το 1999, σύμφωνα με το αρχείο, ήταν 4 δισ. δολάρια (3,78 δισ. ευρώ).

Αλλά η εμπορική επιτυχία της Nokia είχε άδοξο τέλος. Η πτώση της οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: από τον εφησυχασμό των υπευθύνων της μέχρι την αποτυχία της να αποδεχτεί τις τεχνολογικές εξελίξεις – ιδιαίτερα την ανταγωνιστική απειλή των πιο ισχυρών smartphoneς με οθόνη αφής, όπως το iPhone. Από το 2007 και μετά η αγοραία αξία της Nokia μειώθηκε κατά περίπου 90% και το τμήμα κινητής τηλεφωνίας της εξαγοράστηκε από τη Microsoft το 2013.

Το αρχείο σχεδιασμού της Nokia, που εγκαινιάζεται στις 15 Ιανουαρίου, ανοίγει ένα παράθυρο στην τηλεπικοινωνιακή ιστορία, παραπέμποντας σε μια πιο αισιόδοξη εποχή, όπου οι προσωπικές συσκευές και η τεχνολογία θεωρούνταν αδιαμφισβήτητα θετικές προσθήκες στην οικογενειακή ζωή και στην ευημερία.

Τα μοντέλα της σήμερα φαίνονται αδέξια, ογκώδη, σχεδόν «παλαιολιθικά», αλλά γνωρίζουν μια δεύτερη περίοδο ακμής. Γονείς έχουν αρχίσει να τα επιλέγουν για τα παιδιά τους, σε μια απόπειρα να τους προσφέρουν τη δυνατότητα της συμβατικής τηλεπικοινωνίας, χωρίς την απόσπαση προσοχής που συνιστούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των σύγχρονων smartphones.

Οι συσκευές Nokia έχουν επιστρέψει στην παραγωγή από το 2016, κατασκευασμένες από τη Human Mobile Devices (HMD), μια φινλανδική ανεξάρτητη κατασκευάστρια εταιρεία κινητών τηλεφώνων, που στελεχώνεται σε μεγάλο βαθμό από πρώην υπαλλήλους της Nokia. Πέρα από… εφησυχασμό των ανήσυχων γονέων, τα εκμοντερνισμένα μοντέλα της προσφέρουν σε ανθρώπους όλων των ηλικιών τη δυνατότητα επιστροφής σε έναν πιο απλό τρόπο επικοινωνίας, χωρίς περισπασμούς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News