Νέα θεραπεία για τα πρώτα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ ενέκρινε η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Πρόκειται για την ντονανεμάμπη (donanemab, εγκρίθηκε στην Αμερική με την εμπορική ονομομασία Kisunla), που αναπτύχθηκε από την Eli Lilly, και είναι το τρίτο κατά σειρά φάρμακο που εγκρίνεται -και το δεύτερο που διατίθεται αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ- από την νέα κατηγορία θεραπειών οι οποίες στοχεύουν στην πρωτεΐνη β-αμυλοειδές που συγκεντρώνεται σε πλάκες στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ.

Είναι όμως το πρώτο που προορίζεται να διακοπεί αφού «καθαρίσει» το αμυλοειδές από τον εγκέφαλο των ασθενών, σε αντίθεση με το άλλο που θεωρείται θεραπεία εφ’ όρου ζωής.

Όπως ανακοίνωσε η εταιρεία, μετά την έγκριση της θεραπείας, η ντονανεμάμπη μπορεί να επιβραδύνει την γνωστική και λειτουργική έκπτωση έως και 35% και να μειώσει τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου (δηλαδή την αλλαγή σταδίου) κατά 39%.

Τα παραπάνω ποσοστά προέκυψαν κατά την κλινική δοκιμή φάσεως 3 η οποία δημοσιεύθηκε στο JAMA. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, η νέα θεραπεία μείωσε τις πλάκες αμυλοειδούς κατά μέσο όρο κατά 61% στους 6 μήνες χορήγησης, 80% στους 12 μήνες και 84% στους 18 μήνες.

Οι New York Times γράφουν ότι η επιβράδυνση της νόσου συνεχίζεται και μετά την διακοπή της θεραπείας, με τον ιατρικό διευθυντή της Eli Lilly Δρ Τζον Σιμς να δηλώνει οτι ακόμη είναι υπό αξιολόγηση το πόσο χρόνο διαρκεί η δράση του φαρμάκου.

Επίσης ακόμη δεν έχει απαντηθει το αν θα χρειαστεί στο μέλλον επανεκκίνηση της θεραπείας, όταν το αμυλοειδές συγκεντρωθεί και πάλι στον εγκέφαλο. Ο Σιμς δεν απαντά οριστικά αλλά εκτιμά οτι χρειάζονται περί τα τέσσερα χρόνια για να αυξηθούν τα επίπεδα αμυλοειδούς πάνω από το όριο και ενδεχομένως μια δεκαετία για να φτάσουν στις συγκεντρώσεις που υπήρχαν πριν την έναρξη της θεραπείας.

Η ντονανεμάμπη χορηγείται ενδοφλεβίως μια φορά το μήνα. Κάθε ένεση κοστίζει 695 δολάρια, με το κόστος της θεραπείας για 18 μήνες να πλησιάζει τα 48.700 δολάρια.

Η μάχη κατά του αμυλοειδούς θα είναι νικηφόρα;

Οι πλάκες του αμυλοειδούς καταστρέφουν τους νευρώνες και τις συνάψεις του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα τη σταδιακή απώλεια διανοητικών λειτουργιών. Μέχρι σήμερα παραμένει μυστήριο το τι ακριβώς προκαλεί την ανάπτυξη και συσσώρευση πλακών αμυλοειδούς. Μέχρι, σήμερα επίσης -για την ακρίβεια μέχρι πριν από τρία χρόνια- καμιά από τις θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ δεν στόχευε σε αυτή την πρωτεΐνη.

Όταν λοιπόν, το 2021, εγκρίθηκε στις ΗΠΑ το πρώτο φάρμακο  κατά του αμυλοειδούς -που ήταν και η πρώτη νέα θεραπεία για τη νόσο ύστερα από δεκατίες «απραξίας»- υπήρξε ενθουσιασμός. Ηταν η αντουκανουμάμπη (Aduhelm) της Biogen, το οποίο όμως μέσα σε δύο χρόνια αποσύρθηκε επειδή δεν προέκυψαν επαρκή στοιχεία για την αποτελεσματικότητά του… Η σχετική έρευνα μάλιστα, είχε διαπιστώσει ότι δεν ακολουθήθηκαν πιστά όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες για την έγκρισή του.

Έτσι, μαζί με την ντονανεμάμπη διατίθεται στις ΗΠΑ και η λεκανεμάμπη (με την εμπορική ονομασία Leqembi), επίσης ενέσιμη θεραπεία που χορηγείται ανά 15ημερο και εφ’ όρου ζωής, με ετήσιο κόστος στα 26.000 δολάρια.

Πρόκειται για θεραπείες που δρουν στον εγκέφαλο και αυτό σημαίνει ότι μπορεί να έχουν και σημαντικές παρενέργειες. Οι πιο σοβαρές από αυτές είναι και για τα δύο αυτά φάρμακα, το εγκεφαλικό οίδημα και η αιμορραγία.

Περίπου το ένα τέταρτο των ασθενών που έλαβαν ντονανεμάμπη παρουσίασαν οίδημα ή αιμορραγία στον εγκέφαλο και 2% αυτών των περιπτώσεων  χαρακτηρίστηκαν ως σοβαρές. Οι παρενέργειες αυτές συνδέθηκαν με το θάνατο τριών ασθενών.

Υπάρχουν ειδικοί που εκφράζουν σκεπτικισμό σχετικά με τον «καθαρισμό» του αμυλοειδούς, υποστηρίζοντας ότι το όφελός του ίσως δεν είναι τόσο μεγάλο ώστε να «παραβλέπουμε» το ρίσκο.

Για παράδειγμα, ο Δρ Μάικλ Γκρέισιους νευρολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, δήλωσε στους New York Times ότι μέχρι σήμερα δεν έχει συνταγογραφήσει το Leqembi σε ασθενή του και μάλλον δεν θα συστήσει ούτε το Kisunla… «Καμία από τις μελέτες δεν συσχετίζει την αφαίρεση πλακών αμυλοειδούς με την κλινική απόκριση μεμονωμένων ασθενών. Θα πρέπει να δούμε την επιβράδυνση της νοητικής έκπτωσης σε κάθε ασθενή, όπως π.χ. τα φάρμακα για τον ιο H.I.V. έχουν δείξει ότι όσο περισσότερο μειώνεται το ιικό φορτίο, τόσο καλύτερη είναι η υγεία του ασθενούς και η πιθανότητα επιβίωσης», είπε ο Γκρέισιους.

Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν με αυτή την προσέγγιση, εκτιμώντας οτι ακόμη και το μέτριο όφελος κάνει μεγάλη διαφορά στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Η Δρ Μπάρμπαρα Τζόι Σνάιντερ, καθηγήτρια Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, η οποία έχει συμμετάσχει σε δοκιμές των φαρμάκων και έχει στο παρελθόν υπάρξει σύμβουλος της Lilly, είπε στους NYT: «Η επιβράδυνση της νόσου δεν είναι εντυπωσιακή αλλά θα μπορούσε να έχει σημαντικό νόημα στην  ζωή των ασθενών. Και είναι δύσκολο να υπάρξουν συμπεράσματα για μεμονωμένους ασθενείς εξαιτίας της πολυπλοκότητας και των διακυμάνσεων της νόσου».

Νέα φάρμακα στην Ευρώπη

Ο δρόμος αυτών των φαρμάκων προς την Ευρώπη (και την Ελλάδα) αποδεικνύεται μακρύς.

Οι διαδικασίες αξιολόγησης της λεκανεμάμπης έχουν ήδη ξεκινήσει εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA), όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν υπάρξει νέα.

Για την ντονανεμάμπη δεν υπάρχει βέβαια σαφές χρονοδιάγραμμα ένταξης στην αξιολόγηση του ΕΜΑ, αφού το φάρμακο μόλις εγκρίθηκε στην Αμερική.

Όσο για τη διάθεση των νέων φαρμάκων στην Ελλάδα: Σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία και διαδικασία, μετά την έγκρισή τους στην Ευρώπη, τα φάρμακα θα πρέπει να διατεθούν (και τιμολογηθούν) σε τρεις τουλάχιστον χώρες, ώστε ακολολούθως να τιμολογηθούν και στη χώρα μας…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News