Οπου και αν κατοικεί κάποιος στον πλανήτη Γη, πιθανότατα έχει περάσει από το μυαλό του η σκέψη να τον αφήσει για άλλους, καλύτερους. Με κάθε μέρα που περνάει, το Διάστημα φαντάζει ολοένα και πιο υποσχόμενο – και αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού στον Αρη δεν υπάρχει πολιτική διαφθορά, στη Σελήνη δεν γίνονται πόλεμοι, στον Ουρανό δεν ακούει κάποιος παιδιάστικα αστεία.

Χάρη σε μια νέα βιομηχανία, αυτή του Διαστήματος, η οποία γνωρίζει μεγάλη άνθηση με πρωτεργάτες δισεκατομμυριούχους όπως ο Ελον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος, οι εκτοξεύσεις πυραύλων έχουν γίνει πιο εύκολες και φθηνές από ποτέ. Αυτό αναφέρεται σε άρθρο γνώμης των Kelly και Zach Weinersmith, συγγραφέων του βιβλίου «Α city on Mars: Can We Settle Space, Should We Settle Space, and Have We Really Thought This Through?» (σε ελεύθερη μετάφραση «Μια πόλη στον Αρη: Μπορούμε να εγκατασταθούμε στο Διάστημα, θα έπρεπε να εγκατασταθούμε στο Διάστημα και το έχουμε πραγματικά σκεφτεί σοβαρά;»), που παρουσιάζεται στους New York Times.

«Πριν από 20 χρόνια, το να στείλει κάποιος ένα φορτίο βάρους 10 κιλών –όσο περίπου ένα ελαστικό αυτοκινήτου– σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη θα κόστιζε περί τις 100.000 δολάρια. Σήμερα, ο πύραυλος Falcon Heavy της SpaceX το κάνει αυτό για 15.000 δολάρια. Σύνθετα όνειρα του παρελθόντος για αδιανόητα ακριβές αρειανές πόλεις και τεράστιους περιστρεφόμενους διαστημικούς σταθμούς φαίνονται σήμερα ως πιο σοβαρές προτάσεις. Το Διάστημα “ανοίγει” λίγο-λίγο και μαζί με αυτό ανοίγουν και τα όνειρά μας να ζήσουμε και να εργαστούμε σε νέους κόσμους» αναφέρεται στο άρθρο.

Νέοι πύραυλοι φαίνεται να ανεβάζουν την πολυαγαπημένη της Silicon Valley καμπύλη αποδόσεων και ο Mασκ έχει επανειλημμένως μιλήσει για ανθρώπινη παρουσία στον Αρη έως το 2029 και για κατασκευή μιας πόλης στον Κόκκινο Πλανήτη λίγες δεκαετίες αργότερα. Οι προβλέψεις του πρέπει να γίνονται αποδεκτές με σκεπτικισμό, προειδοποιούν οι ΝΥΤ, αλλά για να είμαστε δίκαιοι, αν επιτύχουν, οι νέοι του μεγα-πύραυλοι Starship θα αλλάξουν το τοπίο της κατάκτησης του Διαστήματος. Και όσο και αν πέφτει πράγματι έξω στα χρονοδιαγράμματά της, η SpaceX έχει τη δικαιολογημένη φήμη ότι, όπως το έχει θέσει ο ίδιος ο Μασκ, «μετατρέπει τα πράγματα από αδύνατα σε αργοπορημένα».

Υπομελετημένη η αναπαραγωγή στο Διάστημα

Ωστόσο, όπως τονίζεται στο άρθρο γνώμης των ΝΥΤ, «παρότι περιουσίες έχουν δαπανηθεί σε αυτά τα νέα συστήματα εκτόξευσης, ελάχιστος πολύτιμος χρόνος αλλά και κεφάλαια έχουν επενδυθεί στις επιστήμες που επικεντρώνονται στη ζωή στο Διάστημα. Ισως το πιο κρίσιμο και υπομελετημένο θέμα αφορά το πώς θα λαμβάνει χώρα στο Διάστημα η ανθρώπινη αναπαραγωγή. Υπάρχουν καλοί λόγοι για να πιστεύουμε ότι θα είναι δύσκολη, επικίνδυνη ή και πιθανώς αδύνατη. Ωστόσο, τα δεδομένα είναι τόσο περιορισμένα και είναι ελάχιστη η χρηματοδότηση που έχει δοθεί για τις σχετικές μελέτες».

To ζήτημα είναι ανησυχητικό, με δεδομένο ότι ορισμένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της SpaceX, έχουν φανερό στόχο τη δημιουργία ανθρώπινου πολιτισμού εκτός της Γης, υπογραμμίζεται στο άρθρο. Τα οράματα αυτά χρησιμοποιούνται προκειμένου να ελκύσουν τεράστια χρηματικά ποσά και ταλέντα, συμβάλλοντας στο να έχει η διαστημική οικονομία προβλεπόμενη αξία 1 τρισ. δολαρίων έως το 2030 και ενθαρρύνοντας έναν νέο διαστημικό αγώνα δρόμου με την Κίνα σε ό,τι αφορά την κατασκευή μόνιμων βάσεων στη Σελήνη και στον Αρη. Αλλά οι ΝΥΤ προειδοποιούν: «Την ίδια στιγμή, όμως, χωρίς να υπάρχει η γνώση ότι οι άνθρωποι θα μπορούν να γεννιούνται και να αναπτύσσονται εκτός Γης, οποιοσδήποτε τέτοιος στόχος θα έπρεπε να θεωρείται το λιγότερο αποκύημα φαντασίας, έως και άκρως επικίνδυνος από πλευράς ηθικής».

Η σάρκα πρόθυμη αλλά οι συνθήκες… ανησυχητικές

Αστροναύτες έχουν επιβεβαιώσει τις τελευταίες δεκαετίες ότι στο Διάστημα η σάρκα είναι πρόθυμη. Αλλά, για να λέμε την αλήθεια, δεν γνωρίζουμε καν αν μπορεί να λάβει χώρα η πράξη που θα οδηγούσε στη δημιουργία και γέννηση… διαστημόπαιδων. Παρότι τόσο στη Σελήνη όσο και στον Αρη υπάρχουν κάποιες συνθήκες βαρύτητας, η πλειονότητα των δεδομένων που διαθέτουμε σχετικά με τη φυσιολογία του Διαστήματος προέρχεται από τους διαστημικούς σταθμούς, όπου οι αστροναύτες βρίσκονται σε συνεχή… ελεύθερη πτώση.

Η έλλειψη βαρύτητας αποτελεί ιδανική συνθήκη για τα προβλήματα Φυσικής, όχι όμως και για τη σεξουαλική επαφή. Χωρίς το οικείο πλαίσιο αναφοράς που παρέχει η βαρύτητα της Γης, έννοιες όπως το «από πάνω» και το «από κάτω» δεν έχουν καμία ουσία. Οι δημοσιογράφοι και συγγραφείς, ειδικοί στην εκλαΐκευση διαστημικών θεμάτων, Τζέιμς και Αλκιστις Ομπεργκ έγραψαν το 1986 ότι όσοι επιχειρούν τη σεξουαλική πράξη εκτός Γης πιθανότατα θα “χτυπιούνται” σαν ψάρια που τα ξεβράζει η θάλασσα, ώσπου να συναντηθούν με έναν τοίχο, επάνω στον οποίο θα πέσουν βίαια.

Με δεδομένο ότι κάτι τέτοιο είναι προφανώς ανεπιθύμητο, απαιτείται να βρεθεί μια λύση ώστε όσοι προσπαθούν να κάνουν διαστημικό σεξ να παραμένουν κοντά ο ένας στον άλλον. Ο μηχανικός και μεγάλος υπέρμαχος του αποικισμού του Διαστήματος Τόμας Χεπενχάιμερ είχε προτείνει μια «ζώνη… μη αγνότητας». Μια άλλη πρόταση που έχει γίνει από τον Σάμιουελ Κονίλιο, πρώην αντιπρόεδρο της Εταιρείας Διαστημικού Τουρισμού, είναι το «τούνελ της αγκαλιάς». Υπάρχει επίσης το 2suit της συγγραφέως, ποιήτριας, ηθοποιού και εφευρέτριας Βάνα Μπόντα, το οποίο κρατάει το ζευγάρι αγκαλιά με ιμάντες από Velcro.

Αυτές οι προτεινόμενες λύσεις, ωστόσο, δεν απαντούν στο καυτό ερώτημα που αφορά το μέλλον της ανθρωπότητας, εφόσον αποικίσει το Διάστημα. Η σεξουαλική επαφή θα πρέπει να είναι παραγωγική, να οδηγεί σε σύλληψη και γέννηση παιδιών. Είναι λοιπόν εφικτό αυτό; Η επιστήμη δεν έχει δώσει ακόμη την απάντηση, ωστόσο υπάρχουν ήδη πολλοί λόγοι για να ανησυχούμε.

Λίστα προβλημάτων υγείας

Η μεγαλύτερη συνεχόμενη παραμονή στο Διάστημα ήταν 437 ημέρες, ενώ ελάχιστοι αστροναύτες έχουν παραμείνει εκτός της Γης για περισσότερες από 300 ημέρες στη σειρά. Οι απώλειες οστικής και μυϊκής μάζας αποτελούν συχνά προβλήματα για τους αστροναύτες – είναι χαρακτηριστικό ότι όσοι παραμένουν για μεγάλο διάστημα στο Διάστημα χάνουν περίπου το 1% της οστικής πυκνότητας στα κάτω άκρα τους κάθε μήνα.

Βέβαια, η απώλεια οστικής μάζας θα αποτελεί μικρότερο πρόβλημα στον Αρη, ο οποίος διαθέτει το 40% της βαρύτητας της Γης. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται στο άρθρο της αμερικανικής εφημερίδας, «δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιες θα είναι οι επιδράσεις για τις γυναίκες που θα σχεδιάζουν να γεννήσουν ή για τα αναπτυσσόμενα βρέφη, παιδιά και εφήβους».

Υπάρχει και μια πιο εκτεταμένη, αν και ακόμη ανολοκλήρωτη, λίστα προβλημάτων υγείας που «γεννά» το Διάστημα, η οποία περιλαμβάνει τις πέτρες στα νεφρά (πιθανότατα εξαιτίας της απώλειας ασβεστίου από τα οστά), τους πονοκεφάλους που οφείλονται στα υψηλά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, και πιθανώς την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου λόγω έκθεσης σε υψηλής έντασης διαστημική ακτινοβολία.

Καιροφυλακτούν όμως και άλλα προβλήματα: η επιφάνεια της Σελήνης είναι καλυμμένη με σκόνη από πέτρα και γυαλί, η οποία πιθανότατα είναι επικίνδυνη για τους πνεύμονες. Στον Αρη τα προβλήματα είναι παρόμοια, με ένα έξτρα «μπόνους»: τις θύελλες σκόνης και χώματος που σαρώνουν τον πλανήτη και μεταφέρουν χημικά, τα οποία αποτελούν ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ο Ελτον Τζον μάλλον συμπύκνωσε το νόημα με τον καλύτερο τρόπο στο τραγούδι του «Rocket Man»: Ο Αρης δεν είναι μέρος για να μεγαλώσεις τα παιδιά σου («Mars ain’t the kind of place to raise your kids»).

Ηθική άβυσσος εν όψει

Αυτό το κενό γνώσης μπορεί να μετατραπεί σε μια ηθική άβυσσο, σημειώνεται στο άρθρο γνώμης των ΝΥΤ. Οταν οι υπέρμαχοι του αποικισμού του Διαστήματος ζυγίζουν το ηθικό σκέλος της αναπαραγωγής εκτός της Γης, μάλλον το κάνουν με σοκαριστική… ανεμελιά. Για παράδειγμα, επιστημονική ομάδα είχε αναφέρει σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Futures» ότι «θεωρούμε πως το περιβάλλον της αρειανής αποικίας θα ευνοεί μια φιλελεύθερη πολιτική υπέρ των αμβλώσεων, καθώς η γέννηση ενός παιδιού με αναπηρία θα είναι άκρως επιβαρυντική για την αποικία».

Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι «μια αρειανή κοινότητα μπορεί να θέσει νέα ή υψηλότερα κριτήρια για τους πολύτιμους απογόνους». Ενας άλλος επιστήμονας έγραψε το 2019 στο επιστημονικό περιοδικό «Principles of Space Anthropology» ότι θα χρειαστεί πιθανώς να αντέξουμε την «επώδυνη μετάβαση που απαιτείται ώστε να αφήσουμε τη φυσική επιλογή να προσαρμόσει τα άτομα στο νέο περιβάλλον τους».

Σύμφωνα με τους συγγραφείς του άρθρου, κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι όλα αυτά δεν αποτελούν απόψεις περί ηθικής, αλλά περιγραφές τού τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. «Ωστόσο, αν η περιγραφή οποιουδήποτε σχεδίου αφορά το να αφήνονται τα παιδιά με αναπηρία να γίνονται λεία της φυσικής επιλογής, η απάντηση δεν πρέπει να είναι: Τι ενδιαφέρουσα πολιτισμική παρατήρηση! Πρέπει αντιθέτως να είναι: Μη στείλετε αυτά τα παιδιά εκεί!».

Πειράματα σε παιδιά που πρέπει να αποτραπούν

Στην κατακλείδα του άρθρου αναφέρεται ότι είναι δυνατόν να αποκτήσουμε την επιστημονική γνώση που απαιτείται για να δούμε το μέλλον της ανθρώπινης ζωής στο Διάστημα, ωστόσο δεν είναι δυνατόν να αποκτήσουμε τη γνώση αυτή γρήγορα – και σίγουρα όχι όσο υπάρχει τόσο μικρή χρηματοδότηση για το ζήτημα.

«Χωρίς τη σχετική γνώση, πρέπει να ανησυχούμε, όχι μήπως οι διαστημικές φιλοδοξίες του κ. Μασκ αποτύχουν, αλλά μήπως επιτύχουν. Τα επικίνδυνα διαστημικά ταξίδια στον Αρη είναι μια χαρά επιλογή για ενηλίκους που δίνουν τη συγκατάθεσή τους. Ομως οι προσπάθειες ανθρώπινης αναπαραγωγής εκτός Γης αποτελούν πειράματα σε παιδιά και πρέπει να αποτραπούν. Εως ότου κάποιος είναι έτοιμος όχι μόνο να κάνει μια ειλικρινή συζήτηση για όλα αυτά τα ερωτήματα, αλλά και να δώσει γενναία χρηματοδότηση ώστε να πάρουμε απαντήσεις, το όνειρο ενός δεύτερου πλανήτη είναι ένας εφιάλτης σε αναμονή».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News