Μπορεί μία παραστρατιωτική οργάνωση να αποτελέσει διπλωματικό εργαλείο; Από την πτώση του καθεστώτος Καντάφι και το κύμα της «αραβικής άνοιξης» που την ακολούθησε, η Ρωσία απουσίαζε από τη σκηνή της Λιβύης, χάνοντας έργα και συμφωνίες που είχαν δρομολογηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα, η παρουσία του Πούτιν στη διάσκεψη για το Λιβυκό, που θα γίνει στο Βερολίνο, φαίνεται να σηματοδοτεί για τα καλά την επιστροφή της Μόσχας στην περιοχή έπειτα από μία δεκαετία αδράνειας.

Η ρωσική πλευρά δεν εμφανίστηκε από το πουθενά στη Λιβύη. Οι πρώτες ρωσικής προέλευσης «αφίξεις» στην περιοχή καταγράφηκαν την άνοιξη του 2019, μετά την εξαπόλυση επιθέσεων του Χαλίφα Χαφτάρ στην Τρίπολη κατά των δυνάμεων του Σαράζ. Επρόκειτο, σύμφωνα με αναφορές των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών, για περίπου 300 μισθοφόρους της ομάδας Wagner Group που φέρεται να ελέγχεται από τον Γιεβγένι Πριγκοζίν, έναν από τους ολιγάρχες που συμπεριλαμβάνεται στον κλειστό κύκλο των φίλων του Πούτιν. Οι μισθοφόροι τάχθηκαν στο πλευρό του Χαφτάρ.

Τα τελευταία χρόνια ρωσικά και δυτικά μέσα ενημέρωσης παρακολουθούν το διαρκώς αναπτυσσόμενο αποτύπωμα του Wagner Group, από την Ουκρανία και τη Συρία έως το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και πλέον τη Λιβύη.

Το Wagner Group θεωρείται ένα από τα βασικότερα οχήματα που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο για να στρατολογήσει και να εκπαιδεύσει μισθοφόρους, είτε για να πάρει μέρος σε πολέμους είτε για να προσφέρει ασφάλεια σε φιλικά καθεστώτα. Στην περίπτωση της Λιβύης, το Wagner προετοιμαζόταν να μπει στην περιοχή τουλάχιστον εδώ και έναν χρόνο: ο ίδιος ο Πριγκοζίν συμμετείχε σε συνάντηση στη Μόσχα μεταξύ ανώτατων αξιωματούχων του υπουργείου Αμυνας και του Χαφτάρ στα τέλη του 2018. Οι μισθοφόροι θα μπορούσαν να είναι ένας φτηνός και αδιαμφισβήτητος τρόπος για τη Ρωσία να υποστηρίξει τον στρατάρχη.

Από την πλευρά του ο Πούτιν έχει διαψεύσει οποιαδήποτε σύνδεση με ρώσους πολίτες που συμμετέχουν στις μάχες στη Λιβύη. Αλλά δεν απεμπόλησε το διπλωματικό ατού που του έδινε η παρουσία τους και τη διαπραγματευτική δύναμη που του έχουν προσθέσει. Κάπως έτσι προέκυψαν και οι διαπραγματεύσεις Ρωσίας – Τουρκίας, με τον Ερντογάν να στέλνει στρατιωτικούς συμβούλους στην Τρίπολη στις αρχές Ιανουαρίου για να υποστηρίξει την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση του Σαράζ. Και επειδή η Λιβύη αποτελεί μία από τις πλέον πολυσύχναστες πύλες εισόδου μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη, η Μέρκελ είναι επίσης πρόθυμη να χρησιμοποιήσει την επιρροή του Πούτιν. Θα είχε η Ρωσία τις ίδιες «διπλωματικές» ευκαιρίες εάν το Wagner δεν είχε πατήσει το πόδι του στην περιοχή;

Ο Πριγκοζίν επίσης δεν εμφανίστηκε από το πουθενά στη Λιβύη. Πριν από αυτό είχε κατηγορηθεί από την αμερικανική Δικαιοσύνη για τη «ρωσική παρέμβαση» στις προεδρικές εκλογές το 2016 με το «εργοστάσιο των τρολ» αλλά και είχε στείλει εκατοντάδες μαχητές στη Συρία το 2015. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε την παρουσία τους, ακόμη και αφού προκάλεσαν αεροπορικές επιδρομές καθώς προσέγγισαν μια αμερικανική και κουρδική θέση στο Deir Ezzor το 2018. Τότε, περίπου 200 μέλη του Wagner είχαν χάσει τη ζωή τους από τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών. Σημειώνεται ότι οι καταγεγραμμένοι ρώσοι στρατιώτες που πέθαναν στη Συρία δεν ξεπερνούν τους 20.

Η Μόσχα χρησιμοποίησε πρώτη φορά το Wagner στην Ουκρανία το 2014, όταν το Κρεμλίνο ήθελε να μην χρεωθεί νεκρούς του τακτικού στρατού του  και να μετριάσει τις διεθνείς επιπτώσεις μιας σαφέστατης παραβίασης της κυριαρχίας γειτονικής χώρας. Χρησιμοποιώντας «εθελοντές» και «ομάδες ατόμων» στην Ουκρανία, η Μόσχα μείωσε τον αριθμό του ενεργού προσωπικού της εκεί και απέκρυψε την παρουσία τους, τουλάχιστον αρχικά. Η πρόσληψη αυτών των ομάδων συνέβη γρήγορα το 2014 και το Κρεμλίνο στράφηκε σε ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς για να χρηματοδοτήσει και να οργανώσει την προσπάθεια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο γεννήθηκε η πρόδρομη μορφή του Wagner Group, το οποίο ονομάστηκε έτσι επισήμως μερικούς μήνες μετά την απόσχιση της Κριμαίας.

Ο Πριγκοζίν, που αρνείται οποιαδήποτε σύνδεση με το Wagner, άρχισε να λαμβάνει κρατικές δουλειές εκατομμυρίων. Το φάσμα ήταν μεγάλο: παροχή υπηρεσιών καθαρισμού, τροφοδοσίας, κατασκευές και συμφωνίες για στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Μέρος των χρημάτων αυτών εικάζεται ότι χρησιμοποιήθηκε για την επέκταση της ομάδας μισθοφόρων που πλέον αγγίζει τα 5000 μέλη, σύμφωνα με εκτιμήσεις.

Η παρέμβαση του 2015 στη Συρία έδωσε πνοή ζωής στην παραστρατιωτική οργάνωση. Μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα εξασφαλίστηκαν σημαντικά έσοδα και από το καθεστώς Ασαντ, καθώς οι μισθοφόροι χρησιμοποιήθηκαν για την επανάκτηση πετρελαϊκών εγκαταστάσεων.

Το 2017 ακολούθησε η απόβαση του Wagner στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και στο Σουδάν, σηματοδοτώντας μία περαιτέρω εξέλιξη του ρόλου του στη ρωσική διπλωματία: πρώτη φορά δεν μετείχε σε πεδίο μάχης για λογαριασμό της Ρωσίας, αλλά χρησιμοποιούνταν ως πάροχος ασφαλείας καταρτίζοντας υψηλόβαθμα στελέχη των καθεστώτων σε θέματα άμυνας και προστασίας.

Η ρωσική παρουσία στις αφρικανικές χώρες εξασφάλιζε την επαφή των «καταρτιζομένων» υψηλόβαθμων στελεχών με τη Μόσχα. Σημειώνεται ότι τρεις ρώσοι δημοσιογράφοι του Dossier Center, ενός μη κερδοσκοπικού πρότζεκτ του εξόριστου από τη Ρωσία Μιχαήλ Χοντορόφσκι, δολοφονήθηκαν αυτό το καλοκαίρι ενώ ερευνούσαν τις δραστηριότητες του Wagner στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Η διατήρηση του Wagner στα χέρια του Πριγκοζίν παρέχει προφανή πλεονεκτήματα για το Κρεμλίνο. Το βασικότερο: ότι μπορεί να αρνηθεί οποιαδήποτε ευθύνη για την ομάδα μισθοφόρων αφού βρίσκεται εκτός κρατικού ελέγχου. Ο ίδιος ο Πούτιν υποστήριξε σε συνέντευξή του το 2018 ότι η Ρωσία δεν έχει καμία ευθύνη για το τι κάνει ο Πριγκοζίν, καθώς δεν κατέχει επίσημη θέση. Κάτι το οποίο δεν φαίνεται να ισχύει επί της ουσίας, εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι ο Πριγκοζίν ανήκει στον στενό κύκλο του Πούτιν.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Politico, οι ρώσοι μισθοφόροι φρουρούν ήδη αρκετές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Λιβύη και όταν αρχίσει να ρέει ξανά ο μαύρος χρυσός, η χώρα αυτή, ειδικά αν ελέγχεται ή συγκυβερνάται από τον Χαφτάρ, θα μπορούσε να καταστεί σημαντικός αγοραστής ρωσικών όπλων, όπως ίσχυε επί εποχής Καντάφι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News