Το ζήτημα των αιωνόβιων μάς αφορά άμεσα στην Ελλάδα, καθώς στη χώρα μας βρίσκεται μια από τις «μπλε ζώνες» του πλανήτη. Ως «μπλε ζώνη» ορίζεται ένα γεωγραφικό σημείο όπου μένουν ασυνήθιστα πολλοί αιωνόβιοι, το προσδόκιμο ζωής είναι πολύ υψηλό και η συχνότητα χρόνιων ασθενειών μικρή. Ναι, σωστά σκεφτήκατε, για την Ικαρία μιλάμε.

Η ιδέα της «μπλε ζώνης» εμφανίστηκε πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ο δημογράφος Μισέλ Πουλέν συμμετείχε σε έρευνα για να επιβεβαιώσει την ηλικία των πολλών αιωνόβιων κατοίκων της Σαρδηνίας. Ο Πουλέν και ο γιατρός Τζάνι Πες έβαλαν μπλε κύκλους σε έναν χάρτη γύρω από τα χωριά με τους μεγαλύτερους αριθμούς ιδιαίτερα ηλικιωμένων ανθρώπων και άρχισαν να τα αποκαλούν «μπλε ζώνες». Ο συγγραφέας Νταν Μπιούτνερ βοήθησε στη συνέχεια να επεκταθεί ο όρος σε περιοχές της Ελλάδας, της Ιαπωνίας, της Κόστα Ρίκα και των ΗΠΑ.

Οι μπλε ζώνες ήρθαν στο προσκήνιο μετά την κυκλοφορία από το Netflix μιας σχετικής σειράς τεσσάρων επεισοδίων, τον Αύγουστο του 2023.

Οι άνθρωποι που ζουν σε μπλε ζώνες εικάζεται ότι καταναλώνουν σε μεγάλες ποσότητες φυτικές τροφές και η διατροφή τους είναι πλούσια σε ξηρούς καρπούς, λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής άλεσης. Καταναλώνουν επίσης πολλά ψάρια που είναι πλούσια σε υγιή ωμέγα-3 λιπαρά.

Τώρα, όμως, σύμφωνα με την Telegraph, ένας στατιστικολόγος από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Σολ Νιούμαν, αμφισβητεί τόσο τα στοιχεία που παρουσιάζονταν μέχρι σήμερα, όσο και τα συμπεράσματα που εξάγονταν από αυτά, σχετικά με τις περίφημες «μπλε ζώνες».

Οι περιοχές αυτές, λέει, είναι στην πραγματικότητα περιοχές με «μεγάλη φτώχεια, ακόμη μεγαλύτερο αναλφαβητισμό, πολύ υψηλή εγκληματικότητα και πολύ κακή γενική υγεία του πληθυσμού». Στοιχεία από τα Ηνωμένα Εθνη υποδηλώνουν ότι η Καμπότζη ήταν κάποιου είδους «μπλε ζώνη» κατά τη διάρκεια του καθεστώτος των Κόκκινων Χμερ.

«Υπεραιωνόβιοι» για τις συντάξεις

Οι «μπλε ζώνες», όπως τις ξέρουμε σήμερα, μπορούν να εξηγηθούν από διάφορους παράγοντες που δεν σχετίζονται με τη διατροφή. «Οποτε κάνεις έρευνα για το συνταξιοδοτικό σύστημα, το ποσοστό των αιωνόβιων κατοίκων ενός τόπου ξαφνικά καταρρέει. Αυτό συνέβη στην Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση» σημείωσε ο Νιούμαν.

Ολοι θυμόμαστε τα πρόσφατα ευρήματα του υπουργείου Εργασίας, το οποίο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι καταβάλλονταν 200.000 συντάξεις σε μη δικαιούχους. Οι περισσότεροι από τους 9.000 υποτιθέμενους αιωνόβιους κατοίκους της Ελλάδας αποδείχθηκε ότι στην πραγματικότητα ήταν νεκροί.

Ομως δεν τα κάνουμε μόνο εμείς αυτά. Το ίδιο συνέβη, όπως γράφει η Telegraph, στην Ιαπωνία το 2010 μετά την ανακάλυψη του μουμιοποιημένου πτώματος του «γηραιότερου» άνδρα του Τόκιο. Η οικογένειά του έπαιρνε τη σύνταξή του επί 32 χρόνια. Η επακόλουθη έρευνα ανακάλυψε ότι 238.000 άτομα, που αναφέρονται ως ηλικίας 100 ετών και άνω, αγνοούνται. Κάποιοι είχαν πεθάνει κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Παρ’ όλα αυτά, η υπόθεση των μπλε ζωνών πήρε διαστάσεις θρησκευτικής λατρείας και ανέβασε κατακόρυφα τις τιμές των εξοχικών σπιτιών στην Ικαρία, στη Σαρδηνία και στην Οκινάουα.

Ο Νιούμαν, αποφασισμένος να φτάσει στην καρδιά του ζητήματος, έκανε ενδελεχείς έρευνες και ανακάλυψε ότι τα σημεία στη Βρετανία που υποτίθεται ότι είχαν τους μακροβιότερους κατοίκους το 2008 ήταν το Στέπνεϊ και το Αϊλ οφ Ντογκς, στον δήμο Τάουερ Χάμλετς του  Λονδίνου. Στο Τάουερ Χάμλετς διέμεναν 15 υπεραιωνόβιοι, ηλικίας 105 ετών, σε σύγκριση με μόλις τρεις στη Σκωτία και στη Βόρεια Ιρλανδία μαζί, την ίδια χρονική περίοδο.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι το Τάουερ Χάμλετς είναι ο φτωχότερος από τους 32 δήμους του Λονδίνου, με το υψηλότερο ποσοστό παιδικής φτώχειας, παράλληλα με τα χειρότερα εισοδηματικά επίπεδα μεταξύ των ηλικιωμένων και το χαμηλότερο ποσοστό ατόμων ηλικίας άνω των 90 ετών στη χώρα.

Το Τάουερ Χάμλετς έκτοτε έχει βυθιστεί στον πάτο της λίστας με τους αιωνόβιους κατοίκους, πιθανώς επειδή οι απάτες για την κοινωνική πρόνοια τράβηξαν την προσοχή του δήμου, οδηγώντας σε κυβερνητική έρευνα. Παρόμοιες ανωμαλίες μακροζωίας είχεν εντοπιστεί και στις φτωχότερες συνοικίες του Μάντσεστερ, του Τάινσαϊντ και του Λίβερπουλ.

Μια επιχείρηση σωστό χρυσωρυχείο

Η αφήγηση της σειράς του Netflix έγινε από τον Νταν Μπιούτνερ, ενθουσιώδη θιασώτη της μακροζωίας και δημιουργό της Blue Zones LLC, που τώρα ανήκει στην Adventist Health.

Οι New York Times ανέφεραν ότι η επιχείρηση έχει εκδώσει πιστοποιητικά μπλε ζώνης σε 80 πόλεις και τοποθεσίες στις ΗΠΑ έναντι 3 έως 40 εκατ. δολαρίων έκαστο.

Ο Μπιούτνερ επέλεξε πέντε μέρη για τη σειρά: τη Σαρδηνία, την Οκινάουα, την Ικαρία, τη Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια και τη Νικόγια, μια πολύ φτωχική επαρχία της Κόστα Ρίκα. Ο αρχικός υποστηρικτής της μπλε ζώνης της Νικόγια, ο δημογράφος Λουίς Ροσέρο-Μπίξμπι, λέει τώρα ότι «νέα δημόσια διοικητικά αρχεία», σε αντίθεση με προηγούμενα δεδομένα, δείχνουν ότι τα ποσοστά θνησιμότητας στην περιοχή είναι στην πραγματικότητα αρκετά υψηλότερα από τον μέσο όρο και επομένως η ζώνη δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις.

Οι προτροπές του Μπιούτνερ –τρώτε πολλές υγιεινές φυτικές τροφές, συνεχίστε να κινείστε και να είστε καλοί ο ένας με τον άλλον– είναι καλοήθεις αλλά ελάχιστα χρήσιμες.

Η Οκινάουα είναι η πιο φτωχή περιοχή της Ιαπωνίας και υποτίθεται ότι φιλοξενεί λεγεώνες αιωνόβιων που ζουν καταναλώνοντας φύκια και μοβ γλυκοπατάτα, μια υπερτροφή πλούσια σε ανθοκυανίνες και φαινόλες, που ήρθε από τη Νότια Αμερική μέσω των Ισπανών.

Περίπου 90% των προπολεμικών πιστοποιητικών γέννησης στην Οκινάουα εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αρχεία ανακατασκευάστηκαν από τις αρχές των ΗΠΑ, που δεν μιλούσαν σχεδόν καθόλου ιαπωνικά, χρησιμοποιώντας χειρόγραφες δηλώσεις από μέλη των οικογενειών.

Οπως και το Τάουερ Χάμλετς, η Οκινάουα είναι ένας τόπος στέρησης, καθώς εκεί καταγράφεται η υψηλότερη φτώχεια και ανεργία σε όλη την Ιαπωνία. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι οι κάτοικοι της Οκινάουα έτρωγαν λιγότερες από τις «θαυματουργές» γλυκοπατάτες από τους υπόλοιπους Ιάπωνες, λιγότερα ψάρια, λιγότερα λαχανικά και πολύ περισσότερα επεξεργασμένα τρόφιμα. Η Ιαπωνία κρατάει διατροφικά αρχεία από τη δεκαετία του 1970 και η Οκινάουα έχει διαχρονικά το μεγαλύτερο πρόβλημα παχυσαρκίας.

Η μπλε ζώνη της Σαρδηνίας βρίσκεται στην Ολιάστρα, μια κοινότητα που κατάγεται από τις μητριαρχικές κοινωνίες της Εποχής του Χαλκού και τρέφεται κυρίως με ζυμαρικά, μαστιχέλαιο, κατσικίσιο γάλα και κανάτες από ντόπιο κρασί.

Φέρεται ότι είχε το υψηλότερο ποσοστό επιβίωσης στις ηλικίες άνω των 100 ετών μεταξύ των 114 περιοχών της Ιταλίας, ωστόσο είχε επίσης το υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών, το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας και το χαμηλότερο ποσοστό επιβίωσης πέραν των 55 ετών. Η αρχική μελέτη για τις μπλε ζώνες, σύμφωνα πάντα με την Telegraph, έκανε επίσης αναφορά σε εκτεταμένη ενδογαμία.

Εκπρόσωποι της Blue Zones τόνισαν ότι ακολούθησαν πολύ αυστηρά κριτήρια για να δώσουν «πιστοποιητικά». «Μια ομάδα ερευνητών, δημογράφων και επιστημόνων επισκέφθηκε κάθε περιοχή για να επικυρώσει τις ηλικίες. Ελέγξαμε τα πιστοποιητικά γέννησης και διασταυρώσαμε τα αρχεία βάπτισης της εκκλησίας ή άλλα διαθέσιμα τοπικά αρχεία» ανέφερε.

Δείχνουν, παρ’ όλα αυτά, εξαιρετικά απρόθυμοι να αποδεχθούν στοιχεία που ανατρέπουν το αφήγημά τους. Η πρώην καπνίστρια Αντέλ Ντάνλαπ, η οποία «έτρωγε ό,τι ήθελε», επικυρώθηκε ως η γηραιότερη γυναίκα της Αμερικής, παρότι είχε δηλώσει επανειλημμένα ότι ήταν μια δεκαετία νεότερη από την ηλικία που της προσάπτουν. Οταν ρωτήθηκε πώς ένιωθε στα 113, απάντησε κατηγορηματικά: «Είμαι 104».

Η εργασία του Νιούμαν βρίσκεται στον κατάλογο προεκτυπώσεων ανοιχτής πρόσβασης bioRxiv, είχε 200.000 επισκέψεις, δεν αμφισβητήθηκε ποτέ και ωστόσο δεν μπόρεσε να φτάσει στο στάδιο της αξιολόγησης από ομοτίμους. «Η αντίσταση ήταν τεράστια. Ελαβα άπειρα email υποστήριξης, αλλά κανείς δεν ήθελε να πάει κόντρα στο ρεύμα» είπε.

Η αλήθεια πίσω από όλα αυτά είναι ότι γνωρίζουμε τι οδηγεί σε μακροζωία: ευημερία, καλή εκπαίδευση, καλή υγειονομική περίθαλψη και χαμηλός συντελεστής GINI (ο δείκτης που μετράει τις οικονομικές ανισότητες). Φυσικά, βοηθούν τα ακόρεστα λιπίδια όπως το ελαιόλαδο, μαζί με φρέσκα χόρτα, φυτικές ίνες και Ωμέγα 3.

Ο Μπιούτνερ είπε ότι καμία υπερτροφή ή χάπι δεν οδηγεί τους ανθρώπους σε μεγάλη ηλικία. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά δεν υπάρχουν και θαυματουργές υπερζώνες που να το κάνουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News