Το ραντεβού δόθηκε στη συμβολή των οδών Παναγή Τσαλδάρη και Εμμανουήλ Μπενάκη. Μια ηλιόλουστη μέρα του Μαρτίου. Η άνοιξη ίσως είναι η εποχή που ταιριάζει περισσότερο στην Κηφισιά.

Από μόνα τους τα ονόματα των οδών προδιαθέτουν για μια συνάντηση με τον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μια συνάντηση με την «παλιά» Κηφισιά. Μια πόλη, στην οποία οι αναφορές στο παρελθόν παρίστανται κατά μήκος των οδών της.

Δίνοντας το στίγμα της ταυτότητάς της στις αρχές του 20ου αιώνα. Ενός παραθεριστικού πράσινου θερέτρου κοντά στην πρωτεύουσα.

Μια και σήμερα, ακόμα, σώζονται στην Κηφισιά πάνω από 160 διατηρητέα αρχοντικά, από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Επαύλεις που χτίστηκαν ως εξοχικές κατοικίες επιφανών Ελλήνων της επικράτειας και του εξωτερικού. Χάρη στον Χαρίλαο Τρικούπη.

Ο αρχιτέκτων Παναγιώτης Ραυτόπουλος, περίμενε με ένα σάκο γεμάτο από διαφάνειες με φωτογραφίες και στοιχεία για την ξενάγηση. Μέρος από το πλούσιο αρχείο που διατηρεί και επιμελείται για χρόνια.

Η οδός Εμμανουήλ Μπενάκη, ένας πολυσύχναστος δρόμος, πλαισιώνεται από κατοικίες με ιστορία. Δεν είναι το Στροφύλι η μόνη περιοχή της πόλης με τόσες αναφορές. Μια βόλτα στο Κεφαλάρι και στον Κοκκιναρά, είναι ενδεικτική. Εδώ όμως βρίσκεται ένα πολύ πυκνό δείγμα, σε μια απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου. Με αφετηρία το Μέγαρο Λιμπρύτη και κατάληξη ανάμεσα σε πολλές ακόμα, στην κατοικία της Πηνελόπης Δέλτα.

Ενώ έναν δρόμο πιο κάτω, επί της οδού Τατοΐου, βρίσκεται η εξοχική κατοικία του Παύλου Μελά. Η οποία πρόσφατα αποκαταστάθηκε πλήρως από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Με εμφανές το γραφικό στυλ της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής εξοχικών κατοικιών των μέσων του 19ου αιώνα.

Το Μέγαρο Λιμπρύτη κτίστηκε το 1888 σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ μέσα σε έκταση δέκα στρεμμάτων. Ο Λουδοβίκος Λιμπρύτης, δικηγόρος με καταγωγή από την Κρήτη, έζησε πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Υπήρξε στενός φίλος και προσωπικός δικηγόρος του Γεωργίου Αβέρωφ. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως και άλλοι Αιγυπτιώτες Έλληνες, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, σύμφωνα με το βιβλίο “Ερνστ Τσίλλερ 1837-1923, η Τέχνη του Κλασικού” της Μάρως Καρδαμίτση- Αδάμη.

Καθώς περπατάμε κατά μήκος της Εμμανουήλ Μπενάκη και των κάθετων οδών (Πεσμαζόγλου, Στέφανου Δέλτα, Παναγή Τσαλδάρη), οι περισσότερες επαύλεις είναι επίσης σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ. Και άλλων αρχιτεκτόνων της επιρροής του (Καραθανασόπουλος). Κάθε μία ξεχωριστή για κάτι: έπαυλη «Σταθάτου» (1910), Villa Rose (1880), έπαυλη Ατλαντίς (1897), έπαυλη «Δρυάδες» (1903).

«Γιατί οι ιδιοκτήτες τους ήταν ταξιδεμένοι και εύποροι», λέει ο κ. Ραυτόπουλος. Ετσι ζητούσαν από τον αρχιτέκτονα να εντάξει στο σχέδιο, στυλ κτιρίων από ευρωπαϊκές πόλεις τις οποίες είχαν επισκεφθεί.

Εξάλλου, μια από αυτές στην οδό Πεσμαζόγλου, χτίστηκε για να είναι η ίδια η εξοχική κατοικία του Ερνέστου Τσίλλερ (1893-1900). Ο αρχιτέκτονας όμως το 1903 αναγκάστηκε να την πουλήσει εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων.

Γλυπτά ρωμαϊκά, κολώνες ιωνικού και κορινθιακού ρυθμού, συμμετρική σύνθεση των όψεων, πέργκολες.

«Εκλεκτικισμός», μου εξηγεί ο κ. Ραυτόπουλος, δείχνοντάς μου μία από τις κατοικίες της οικογένειας Πεσμαζόγλου. Τα σχέδια που είναι ζωγραφισμένα στον θόλο, τα γλυπτά στο μπαλκόνι, όλα είναι επιρροές από διαφορετικά είδη αρχιτεκτονικής. Ένα στυλ που κυριάρχησε στα τέλη του 19ου και 20ου αιώνα, κατά το οποίο επιλέγονται και χρησιμοποιούνται διαφορετικά στοιχεία και ρυθμοί σε ένα ενιαίο κτίσμα.

Μα αυτή είναι και η μοναδικότητα αυτού του προαστίου της ελληνικής πρωτεύουσας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μια και τα (πάνω από 160) διατηρητέα οικήματα «συγκεντρώνουν όλους τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς της Ευρώπης». Ένα προάστιο «αρχιτεκτονικό μουσείο».

Τα κτίρια της ξενάγησης είναι σε εξαιρετική κατάσταση, λειτουργικά. Ανήκουν στις οικογένειες ή αγοράστηκαν και αναπαλαιώθηκαν. Ανάμεσα στα 160 που βρίσκονται στην Κηφισιά, άλλα είναι σε μια πιο παλαιωμένη κατάσταση και τα υπόλοιπα είναι εγκαταλελειμμένα. Ένα από αυτά, στη συμβολή των οδών Δηληγιάννη και Γεωργαντά είναι η έπαυλη του Φωκίωνα Νέγρη.

Ενα από τα πιο καλοδιατηρημένα, υπήρξε αρχικά ιδιοκτησία της οικογένειας Βουδούρη και αργότερα Ιωάννη Τρικούπη. Χτίστηκε το 1872, πυργοειδής – μεσαιωνική με επιρροές γαλλικού μπαρόκ. Μαρμάρινη σκάλα, επιβλητική είσοδος ημικυκλική αψίδα. «Οι πυργίσκοι είναι ένδειξη της κυλινδρικής σκάλας στο εσωτερικό», επισημαίνει ο κ. Ραυτόπουλος, περιγράφοντας το χαρακτηριστικό του υποστατικού κτιρίου.

Ανάμεσα στα διατηρητέα είναι ξενοδοχεία που κατασκευάστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα και πολλά είναι λειτουργικά, με διαφορετική ή την ίδια χρήση και σήμερα: Cecil, Ξενοδοχείο «Απέργη», «Grand Hotel de Kifissia», «Πεντελικόν», «Θεοξένια», «Πύρνα», «Σεμίραμις».

Στοιχεία Νεογοτθικού ρυθμού διαθέτει η έπαυλη του Πρωθυπουργού (1922) Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ένα από τα λίγα και πιο χαρακτηριστικά δείγματα.

Η κατοικία του αρχαιολόγου DÖRPFELD (1891), ανήκει στη κατηγορία των «γραφικών» κτισμάτων. Ο ίδιος το 1882 ακολουθεί τον Σλήμαν στην Τροία. Εργάζεται μαζί του στην Τίρυνθα, όπου αποκάλυψαν το ανάκτορο. Το 1891, χτίζει πάνω σε δικά του σχέδια το σπίτι του στη Κηφισιά.

Η σύντομη ξενάγηση καταλήγει στην έπαυλη της Πηνελόπης Δέλτα. Ένα εμβληματικό κτίριο από πολλές απόψεις. Αγοράστηκε από τον πατέρα της Εμμανουήλ Μπενάκη το 1912 και αποτελεί δείγμα μείξης νεοκλασικών και φρουρικών αρχιτεκτονικών στοιχείων. Σήμερα είναι ιδιοκτησία του Μουσείου Μπενάκη και στεγάζει το τμήμα Ιστορικών Αρχείων του μουσείου.

Οσο περπατάμε κατά μήκος της Εμμανουήλ Μπενάκη, αυτοκίνητα μας προσπερνούν. Η οδική αρτηρία συνδέει τη Λεωφόρο Κηφισίας με την οδό Τατοΐου, οπότε έχει πάντα κίνηση. Αραγε όσοι διέρχονται, έχουν στο μυαλό τους όλα όσα συνυπάρχουν σε αυτόν τον δρόμο;

Αραγε σήμερα, πώς τους τα θυμίζουμε;

Τα διατηρητέα αρχοντικά είναι μέρος της ιστορίας και της σημερινής ταυτότητας της Κηφισιάς. Από μόνα τους αποτελούν τοπόσημα και άξονα ενός πολιτιστικού αποθέματος της πόλης. Ένα πολιτιστικό απόθεμα, το οποίο ακόμα και σε μια περιήγηση με την απαραίτητη πληροφορία, μπορεί να εμπεδωθεί στη συνείδηση των κατοίκων, των επαγγελματιών και των επισκεπτών της περιοχής. Παράλληλα με την ανάδειξη και διατήρηση της κληρονομιάς της, ως ένα ζωντανό στοιχείο της καθημερινότητάς της.

Οσο αξιόλογα είναι όλα αυτά, τόσο αξιοσημείωτη είναι η αμηχανία, η αδράνεια ή η αδιαφορία, με την οποία αντιμετωπίζονται.

Μετά από χρόνια μελέτης, έρευνας και συλλογής στοιχείων, ο κ. Παναγιώτης Ραυτόπουλος έχει δημιουργήσει ένα εκτενές και πλούσιο αρχείο. Με πρωτοβουλία του επίσης (παλαιότερα ως Δημοτικός Σύμβουλος) είχε οργανώσει ξεναγήσεις, πλαισιωμένος και από άλλους αρχιτέκτονες.

Μια δράση που έκτοτε υλοποιείται αποσπασματικά, μια και δεν απέκτησε την ευρύτητα και σταθερότητα που θα περίμενε κανείς, ως αυτονόητο στοιχείο για την ανάδειξη της αξίας μιας περιοχής.

Ευτυχώς τα διατηρητέα είναι ακόμα εκεί. Και όλα έχουν μια ιστορία να πουν.

Αραγε, όσοι τα προσπερνούν, την ξέρουν;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News