Στo διάστημα μεταξύ 1942-1956, περισσότερα από 100.000 υποσιτισμένα παιδιά μεταφέρθηκαν με τρένα από τις ιταλικές πόλεις στην επαρχία της χώρας, για να περάσουν μερικούς μήνες με οικογένειες που μπορούσαν να τα φιλοξενήσουν, να τα ταΐσουν και να τα κοιμίσουν με ασφάλεια. Η ξεχασμένη αυτή ιστορία αναβιώνει στις μνήμες των Ιταλών μέσα από μια νέα σειρά του Netflix. Και για πολλά από εκείνα τα παιδιά είναι μια επιστροφή στα παιδικά τους χρόνια.   

Ο Βιντσέντσο Μαγιόνε θυμάται ξεκάθαρα τη ζοφερή πραγματικότητα των δρόμων της Νάπολης, όπου μεγάλωσε μετά τον πόλεμο. «Η φτώχεια ήταν βάναυση. Αν υπήρχε κάτι για φαγητό, ήταν μπιζέλια σε σκόνη ή κάστανα» αφηγείται στους Times. Η τύχη του άλλαξε όταν τον έβαλαν σε ένα τρένο για την Τοσκάνη, όπου έμεινε για έναν χρόνο με μια αγροτική οικογένεια.

Ο Μαγιόνε ήταν ένα από τα 100.000 παιδιά που έφυγαν από ιταλικές πόλεις που καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς εν καιρώ πολέμου. Ολα υπέφεραν από ψείρες, ψώρα και υποσιτισμό. «Στην Τοσκάνη είδα αυγά για πρώτη φορά και κοιμήθηκα στο πρώτο μου στρώμα, το οποίο ήταν πολύ μαλακό» είπε ο 86χρονος Μαγιόνε, που τότε ήταν εννέα ετών.

Η έξοδος, που έλαβε χώρα μεταξύ 1946 και 1952 και οργανώθηκε από μια ομάδα αποφασισμένων γυναικών, ήταν μια από τις μεγαλύτερες σωτήριες εκστρατείες στην ιταλική Ιστορία, αλλά είχε σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί.

Η κόρη του Μαγιόνε, Λάουρα, είπε στους Times: «Πριν από μια δεκαετία τηλεφώνησα στους ανθρώπους στη μικρή πόλη της Τοσκάνης όπου πήγε ο πατέρας μου για να ευχαριστήσω την οικογένεια που τον μεγάλωσε. Αλλά μου είπαν ότι ήμουν τρελή, ότι δεν είχε πάει κανένα παιδί εκεί».

Τώρα, χάρη στη σκληρή δουλειά ενός ιστορικού και ένα μυθιστόρημα που ενέπνευσε μια σειρά του Netflix, η Ιταλία ανακαλύπτει ξανά πώς τόσα πεινασμένα παιδιά σώθηκαν από αγροτικές οικογένειες στην κεντρική Ιταλία.

Ο Τζοβάνι Ρινάλντι, ο ιστορικός που διηγήθηκε για πρώτη φορά την ιστορία τους, λέει στους Times: «Το 90% των ανθρώπων με τους οποίους μίλησα για αυτά τα τρένα είπαν ότι δεν είχαν μιλήσει ποτέ στο παρελθόν για το συμβάν, πιθανώς λόγω της ντροπής που συνδέεται με τη φτώχεια».

Το σχέδιο συνέλαβε η Τερέσα Νότσε, μια ιταλίδα κομμουνίστρια που πολέμησε στον Ισπανικό Εμφύλιο και αργότερα φυλακίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Οταν επέστρεψε στη μεταπολεμική Ιταλία, σοκαρίστηκε από τον αριθμό των υποσιτισμένων παιδιών.

Οι οικογένειες υποδοχής στρατολογήθηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα και την Ενωση Ιταλίδων Γυναικών. Τα τρένα, γεμάτα με έως και 1.000 παιδιά καθένα, ξεκίνησαν πρώτα από τις βόρειες πόλεις και μετά από το Κασίνο, νότια της Ρώμης, όπου οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων για να εκδιώξουν τους Ναζί είχαν οδηγήσει πολλές οικογένειες σε σπηλιές. Τρένα από τον Νότο μετέφεραν 12.000 παιδιά μόνο από τη Νάπολη.

Το σχέδιο θυμίζει τη μεταφορά 1,5 εκατομμυρίου παιδιών από πόλεις της Βρετανίας το 1939, καθώς ο φόβος των γερμανικών βομβαρδισμών αυξανόταν τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οσον αφορά τα παιδιά της Ιταλίας, συνήθως αυτό, γράφουν οι Times, ήταν το πρώτο ταξίδι που έκαναν με τρένο, ενώ στον τερματικό σταθμό τα περίμενε μια μπάντα που έπαιζε τον εθνικό ύμνο. «Τα παιδιά του Νότου έβλεπαν για πρώτη φορά χιόνι σε περιοχές όπως η Εμίλια Ρομάνα, και νόμιζαν πως ήταν τυρί ρικότα» είπε ο Ρινάλντι. «Ολοι είδαν ότι η ζωή θα μπορούσε να είναι καλύτερη και επέστρεψαν στο σπίτι πιο δυνατοί και πιο αισιόδοξοι».

Οι ναπολιτάνες μητέρες που έβαλαν τα παιδιά τους στα τρένα διαβεβαιώθηκαν ότι θα είχαν καλή μεταχείριση, αφού μια ομάδα είχε ταξιδέψει νωρίτερα στον Βορρά για ελέγχους. «Επέστρεψαν στη Νάπολη, μάζεψαν 800 μητέρες σε ένα θέατρο και τους είπαν ότι τα παιδιά τους θα πήγαιναν σχολείο και θα κοινωνούσαν» είπε ο Ρινάλντι.

Ιερείς και χριστιανοδημοκράτες πολιτικοί είχαν αντιταχθεί στο σχέδιο, διατυπώνοντας ισχυρισμούς ότι τα παιδιά θα στέλνονταν στη Ρωσία και εκεί θα τα έτρωγαν οι κομμουνιστές.

«Τα παιδιά το άκουσαν αυτό και μετά πέρασαν 30 ώρες μέσα σε τρένα, πριν φτάσουν σε μέρη όπου δεν μπορούσαν να καταλάβουν τη διάλεκτο. Ετσι, κάποια νόμιζαν ότι βρίσκονταν πράγματι στη Ρωσία» είπε ο Ρινάλντι. Μερικά παιδιά, όταν οι θετές οικογένειές τους τούς έπαιρναν μέτρα για να τους φτιάξουν καινούργια ρούχα, πίστευαν ότι τα μετρούσαν για την… κατσαρόλα.

Υπήρχε και ένας άλλος λόγος που η Ιταλία ξέχασε την υπόθεση αυτή επί δεκαετίες, σημείωσε ο Ρινάλντι. «Οι γυναίκες που οργάνωσαν την έξοδο είπαν ότι θα την κρατούσαν μυστική επειδή δεν ήθελαν να επιδεικνύουν τα όσα είχαν κάνει, όπως συνηθίζουν οι άνδρες. Ηταν, όμως, ένας ευγενής τρόπος για να ανοικοδομηθεί μια κατεστραμμένη χώρα».

Η Κριστίνα Κομεντσίνι, η σκηνοθέτις του δράματος του Netflix «Il Treno dei Bambini» (Το Τρένο των Παιδιών), που βγήκε στην πλατφόρμα αυτόν τον μήνα, είπε πως όταν έκανε γυρίσματα σε ένα αγρόκτημα στην Εμίλια Ρομάνα, ηλικιωμένοι ντόπιοι που είχαν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν εξήγησαν πώς οι οικογένειές τους είχαν φιλοξενήσει φτωχά παιδιά της πόλης. «Ηταν σαν να βλέπεις μια άλλη Ιταλία να αναδύεται ξανά, όπου οι φτωχοί είναι πρόθυμοι να προσφέρουν φιλοξενία» είπε.

Στην ταινία, γράφουν οι Times, πρωταγωνιστεί η ηθοποιός Σερένα Ρόσι από τη Νάπολη, ως μια μητέρα που στέλνει τον γιο της στη Μόντενα. Η γιαγιά της στάλθηκε στην ίδια πόλη στα έξι της, το 1946. Η 84χρονη σήμερα Κοντσέτα ντε Ρόσα θυμάται τη μέρα που άφησε το καθημερινό γεύμα με ψωμί, ντομάτες και αλάτι στη Νάπολη και ταξίδεψε με ένα τρένο γεμάτο παιδιά που έκλαιγαν προς ένα σπίτι όπου είχε το δικό της δωμάτιο και έφαγε για πρώτη φορά τορτελίνια. «Αυτοί οι τρεις μήνες εκεί ήταν τα παιδικά μου χρόνια».

Η Σερένα Ρόσι είπε πως όταν πήρε τον ρόλο, εντόπισε τον γιο της οικογένειας, Ενρίκο, με τον οποίο έπαιζε η γιαγιά της το 1946: «Ηρθε να συναντήσει τη γιαγιά μου στο πλατό. Ηταν η πρώτη φορά που έβλεπαν ο ένας τον άλλον μετά από 78 χρόνια. Αγκαλιάστηκαν και ήταν σαν να μην είχε περάσει ούτε μια μέρα. Είχαν ξαναγίνει παιδιά».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News