Καθώς ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να παραπαίει στην Ουκρανία, ο κόσμος ανησυχεί για το ενδεχόμενο ο Βλαντίμιρ Πούτιν να καταφύγει τελικά στη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων. Ωστόσο, στην παρούσα φάση ο ρώσος πρόεδρος «συναρμολογεί ένα διαφορετικό όπλο», γράφει ο Τόμας Φρίντμαν σε ανάλυσή του, «μια βόμβα πετρελαίου και φυσικού αερίου που τη μοντάρει ακριβώς μπροστά στα μάτια μας και με την ακούσια συνδρομή μας — και θα μπορούσε κάλλιστα να την πυροδοτήσει αυτόν τον χειμώνα».

Ο πολιτικός αντίκτυπος μιας εκτίναξης των τιμών του πετρελαίου θέρμανσης και της βενζίνης θα μπορούσε να διχάσει (όπως ευελπιστεί ο Πούτιν) τη δυτική συμμαχία και να ωθήσει πολλές χώρες –συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, όπου οι ανησυχίες για το ολοένα αυξανόμενο κόστος της σύρραξης στην Ουκρανία εντείνονται, τόσο μεταξύ των Ρεπουμπλικανών όσο και των Δημοκρατικών– να επιδιώξουν άμεσα μια «βρώμικη» συμφωνία με το Κρεμλίνο.

Ο Πούτιν διεξάγει συγχρόνως έναν χερσαίο πόλεμο, για να σπάσει τις γραμμές των ουκρανικών δυνάμεων, και έναν ενεργειακό πόλεμο, για να κάμψει την αποφασιστικότητα και τη θέληση των Ουκρανών και των συμμάχων τους. Στην παρούσα φάση προσπαθεί να καταστρέψει το σύστημα ηλεκτροδότησης της Ουκρανίας, ούτως ώστε ο χειμώνας να καταστεί ακόμη πιο βαρύς, ενώ θέτει τον εαυτό του σε θέση να μπορεί να αυξάνει το ενεργειακό κόστος εις βάρος των συμμάχων του Κιέβου.

«Και επειδή εμείς –η Αμερική και η Δύση– δεν έχουμε μια ενεργειακή στρατηγική που να μειώνει την ισχύ της ενεργειακής βόμβας του Πούτιν, αυτή είναι μια τρομακτική προοπτική», προειδοποιεί ο (τρις βραβευμένος με Πούλιτζερ) αρθρογράφος των New York Times.

Εξηγεί πως στο πλαίσιο της ενεργειακής αντιπαράθεσης, ο Πούτιν έχει το πάνω χέρι γιατί «θέλουμε συγχρόνως πέντε πράγματα που είναι ασύμβατα μεταξύ τους».

1. Θέλουμε να απαλλάξουμε την οικονομία μας από τον άνθρακα το ταχύτερο δυνατό, ούτως ώστε να μετριάσουμε τους πραγματικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.

2. Θέλουμε τις φθηνότερες δυνατές τιμές βενζίνης και πετρελαίου θέρμανσης «για να μπορούμε να οδηγούμε τα αυτοκίνητά μας όσο γρήγορα θέλουμε και όσο θέλουμε — και να μη χρειάζεται ποτέ να φοράμε πουλόβερ σε εσωτερικούς χώρους ή να κάνουμε κάτι για να εξοικονομούμε ενέργεια».

3. Θέλουμε να πούμε στους πετρελαιοδικτάτορες στο Ιράν, στη Βενεζουέλα και στη Σαουδική Αραβία ότι δεν θέλουμε να έχουμε καμία σχέση μαζί τους.

4. Θέλουμε να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίζουμε τις αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου «ως παρίες του παρελθόντος, που θα πρέπει να μας βγάλουν από αυτή την τρέχουσα πετρελαϊκή κρίση και μετά να πάνε στο δάσος και να πεθάνουν και να αφήσουν τον ήλιο και τον άνεμο να κυριαρχήσουν».

5. Δεν θέλουμε νέους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου ή γραμμές μεταφοράς αιολικής και ηλιακής ενέργειας «να καταστρέφουν τις αυλές μας».

«Καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι θέλουν και τα πέντε αυτά πράγματα άμεσα. Και εγώ τα θέλω και τα πέντε!», παραδέχεται ο Φρίντμαν. «Αλλά συνεπάγονται συμβιβασμούς που πολύ λίγοι από εμάς θέλουμε να αναγνωρίσουμε ή να συζητήσουμε. Σε έναν ενεργειακό πόλεμο όπως αυτός στον οποίο βρισκόμαστε σήμερα, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με τους στόχους και τις προτεραιότητές μας. Ως χώρα οι ΗΠΑ και ως συμμαχία η Δύση δεν έχουμε καμία κλίμακα προτεραιοτήτων όσον αφορά την ενέργεια, απλώς ανταγωνιστικές φιλοδοξίες και ευσεβείς πόθους ότι μπορούμε να τα έχουμε όλα», εξηγεί, προειδοποιώντας πως «αν συνεχίσουμε έτσι, θα πονέσουμε πολύ εάν ο Πούτιν ρίξει την ενεργειακή βόμβα που νομίζω πως προετοιμάζει για τα Χριστούγεννα».

Στην εκτενή ανάλυσή του, ο πολύπειρος και με εξαιρετικές διασυνδέσεις δημοσιογράφος παρουσιάζει σε αδρές γραμμές τη στρατηγική του ρώσου προέδρου:

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιδιώκει καταρχάς να αναγκάσει τις ΗΠΑ να καταναλώσουν σημαντικό μέρος των Στρατηγικών Πετρελαϊκών Αποθεμάτων τους για την αντιστάθμιση τυχόν περικοπών στην εγχώρια παραγωγή ή στις εισαγωγές. Την προηγούμενη εβδομάδα, ο πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε την αποδέσμευση επιπλέον 15 εκατ. βαρελιών από αυτά τα αποθέματα τον ερχόμενο Δεκέμβριο, ολοκληρώνοντας έτσι ένα πλάνο που είχε διαμορφώσει νωρίτερα, για την αποδέσμευση 180 εκατ. βαρελιών συνολικά, με στόχο να διατηρηθούν οι τιμές των καυσίμων στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο (ενόψει και των αμερικανικών ενδιάμεσων εκλογών του επόμενου μήνα). Σύμφωνα με δημοσίευμα της Washington Post της 14ης Οκτωβρίου, τα στρατηγικά αποθέματα των ΗΠΑ σε πετρέλαιο ήταν 405 εκατ. βαρέλια, ενώ το ανώτατο εγκεκριμένο όριο είναι 714 εκατ. βαρέλια.

«Συμπάσχω με τον πρόεδρο. Ο κόσμος πονούσε πραγματικά με τη βενζίνη των 5 και 6 δολαρίων το γαλόνι. Αλλά η χρήση των αποθεμάτων για να γλιτώσουμε μια δεκάρα ή 25 λεπτά από ένα γαλόνι βενζίνης πριν από τις εκλογές είναι μια παράτολμη ενέργεια, ακόμα κι αν ο πρόεδρος έχει σχέδιο για την αναπλήρωσή τους κατά τους επόμενους μήνες», σχολιάζει ο Φρίντμαν. Ο Πούτιν θέλει η Αμερική να καταναλώσει κατά τους επόμενους μήνες όσο το δυνατόν περισσότερα βαρέλια από τα στρατηγικά αποθέματά της, «όπως ακριβώς οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την πυρηνική ενέργεια και τους έκανε να εθιστούν στο φθηνό φυσικό αέριο της Ρωσίας».

Οσον αφορά το ευρωπαϊκό μέτωπο, η ΕΕ προετοιμάζεται για την απαγόρευση των θαλάσσιων εισαγωγών αργού πετρελαίου από τη Ρωσία από την 5η Δεκεμβρίου. Αυτό το εμπάργκο, σε συνδυασμό με την απόφαση της Γερμανίας και της Πολωνίας να σταματήσουν τις εισαγωγές μέσω αγωγών, εκτιμάται πως θα καλύπτει περίπου το 90% των τρεχουσών ευρωπαϊκών εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία.

Επικαλούμενος πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Ουάσινγκτον, ο Φρίντμαν σημειώνει επίσης πως οι κυρώσεις απαγορεύουν σε εταιρείες της ΕΕ να παρέχουν υπηρεσίες ναυτιλιακής ασφάλισης, μεσιτείας ή χρηματοδότησης εξαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία σε τρίτες χώρες.

«Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και η ΕΕ θεωρούν ότι χωρίς αυτή την ασφάλιση, ο αριθμός των πελατών για το ρωσικό πετρέλαιο θα μειωθεί δραματικά, επομένως λένε στους Ρώσους ότι θα μπορούν να ασφαλίζουν τα πετρελαιοφόρα τους στις λίγες δυτικές ασφαλιστικές εταιρείες που κυριαρχούν στον κλάδο, μόνο εάν μειώσουν τις τιμές των εξαγωγών αργού πετρελαίου τους σε επίπεδο που ορίζουν οι Ευρωπαίοι και οι ΗΠΑ», εξηγεί ο Φρίντμαν. Σύμφωνα με πηγές του, ωστόσο, στην πετρελαϊκή βιομηχανία πολύ δύσκολα θα έχει αποτέλεσμα αυτή η απόπειρα της Δύσης να καθορίσει τις τιμές.

Καταρχάς, επειδή η Σαουδική Αραβία, εταίρος της Ρωσίας στον OPEC Plus, σίγουρα δεν θα ήθελε να δημιουργηθεί ένα τέτοιο κακό προηγούμενο καθορισμού των τιμών από τους αγοραστές. Επιπλέον, το διεθνές εμπόριο πετρελαίου είμαι γεμάτο «σκοτεινές φυσιογνωμίες» που επωφελούνται από τις όποιες στρεβλώσεις της αγοράς.

«Τα πετρελαιοφόρα φέρουν αναμεταδότες που καταγράφουν τις θέσεις τους. Αλλά τα δεξαμενόπλοια που εμπλέκονται σε σκοτεινές υποθέσεις θα απενεργοποιούν τους αναμεταδότες τους και θα επανεμφανίζονται ημέρες μετά τη μεταφορά του πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο ή θα μεταφέρουν το φορτίο τους σε δεξαμενές αποθήκευσης κάπου στην Ασία για επανεξαγωγή, ξεπλένοντας στην πραγματικότητα το ρωσικό πετρέλαιο. Το πετρέλαιο σε ένα μόνο πολύ μεγάλο δεξαμενόπλοιο μπορεί να αξίζει περίπου 250 εκατ. δολάρια, επομένως τα κίνητρα είναι τεράστια», αναφέρει ο Φρίντμαν.  

Υπάρχει, φυσικά, και η Κίνα, η οποία εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τη Μέση Ανατολή. Λόγω της δρακόντειας πολιτικής αντιμετώπισης της πανδημίας που εξακολουθεί να εφαρμόζει η κυβέρνηση του Πεκίνου, η κινεζική οικονομία έχει επιβραδυνθεί αισθητά, ενώ έχει μειωθεί και η κατανάλωση φυσικού αερίου.

Επικαλούμενος πηγή του, ο Φρίντμαν γράφει πως αυτό το διάστημα η Κίνα μεταπωλεί (ακριβότερα, φυσικά) στην Ευρώπη μέρος του LNG που εισάγει και της περισσεύει. Τώρα, όμως, που ο Σι εξασφάλισε μια τρίτη θητεία, εκτιμάται πως τα lockdown και οι όποιοι λοιποί περιορισμοί θα χαλαρώσουν, η κατανάλωση φυσικού αερίου θα αρχίσει να αυξάνεται εκ νέου και κάποια στιγμή το Πεκίνο θα σταματήσει να επανεξάγει τα αποθέματά του. Αυτό αναπόφευκτα θα καταστήσει την παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου «ακόμη πιο τρομακτικά σφιχτή».

Ο Φρίντμαν μας προσκαλεί να λάβουμε όλα τα παραπάνω υπόψη και να υποθέσουμε ότι τον Δεκέμβριο ο Βλαντίμιρ Πούτιν, αντί να υποκύψει στην απόπειρα της Ευρώπης να καθορίσει την τιμή του πετρελαίου του, αποφασίζει να διακόψει τις εξαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου για διάστημα 30 ή 60 ημερών σε χώρες που υποστηρίζουν την Ουκρανία.

«Θα μπορούσε για λίγο να το αντέξει αυτό οικονομικά. Αυτή θα ήταν η ενεργειακή βόμβα του Πούτιν και το χριστουγεννιάτικο “δώρο” στη Δύση. Σε αυτή τη σφιχτή αγορά, το πετρέλαιο θα μπορούσε να φθάσει τα 200 δολάρια το βαρέλι, με ανάλογη άνοδο στην τιμή του φυσικού αερίου», γράφει. Μάλιστα, ο ρώσος πρόεδρος γνωρίζει πως, σε αντίθεση με τη ρίψη μιας πυρηνικής βόμβας, που θα ένωνε όλον τον κόσμο εναντίον του, η πυροδότηση της ενεργειακής βόμβας που συναρμολογεί ενδέχεται να διχάσει τη Δύση και να την απομακρύνει από την Ουκρανία, γι’ αυτό και είναι πολύ πιθανό να τη χρησιμοποιήσει.

«Εάν ο Μπάιντεν θέλει η Αμερική να είναι το οπλοστάσιο της δημοκρατίας για να προστατεύει εμάς και τους δημοκρατικούς συμμάχους μας –και να μη μας αφήνει να παρακαλούμε τη Σαουδική Αραβία, τη Ρωσία, τη Βενεζουέλα ή το Ιράν να παράγουν περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο– χρειαζόμαστε ένα ενεργειακό οπλοστάσιο ισχυρό όσο και το στρατιωτικό. Γιατί είμαστε σε ενεργειακό πόλεμο! Ο Μπάιντεν πρέπει να εκφωνήσει μια βαρυσήμαντη ομιλία, καθιστώντας σαφές ότι για το άμεσο μέλλον χρειαζόμαστε περισσότερη από κάθε είδους ενέργεια που έχουμε», προειδοποιεί ο Φρίντμαν.

Αυτό σημαίνει, κατά τον αρθρογράφο, ότι οι αμερικανικοί κολοσσοί του πετρελαίου και του φυσικού αερίου πρέπει στην παρούσα φάση να γνωρίζουν πως, εάν παράγουν με τον καθαρότερο δυνατό τρόπο, επενδύοντας στη δέσμευση του CO2 και εξασφαλίζοντας ότι οι όποιοι νέοι αγωγοί που κατασκευάζουν θα είναι κατάλληλοι και για τη μεταφορά υδρογόνου (πιθανώς το καλύτερο καθαρό καύσιμο της επόμενης δεκαετίας) θα έχουν μια θέση στο ενεργειακό μέλλον της Αμερικής, δίπλα στους παραγωγούς ηλιακής, αιολικής, υδροηλεκτρικής και άλλων καθαρών μορφών ενέργειας που ο Μπάιντεν έχει γενναιόδωρα ενισχύσει μέσω της νομοθεσίας του για το κλίμα. 

Και ο Φρίντμαν καταλήγει:

«Το ξέρω. Η κατάσταση δεν είναι ιδανική. Δεν βρισκόμαστε εκεί που ήλπιζα ότι θα ήμασταν το 2022. Αλλά να πού βρισκόμαστε και οτιδήποτε άλλο είναι πραγματικά ευσεβείς πόθοι. Και αν υπάρχει ένα άτομο που δεν θα ξεγελαστεί από τέτοιους πόθους, αυτός είναι ο Βλαντίμιρ Πούτιν».