Ας μιλήσουμε με αριθμούς: στην Ελλάδα, σε διάστημα μόλις ενός έτους (Νοέμβριος 2016 – Νοέμβριος 2017), η Γραμμή SOS 15900 έλαβε 5.041 κλήσεις, εκ των οποίων 8 στις 10 αφορούσαν καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, με δράστη τον πρώην ή νυν σύζυγο.

Ας μιλήσουμε με αλήθειες: όταν το πιο τρυφερό πράγμα που έχει κάνει ο άνδρας σου για σένα είναι να βρει εφημερεύον φαρμακείο και να σου φέρει επουλωτική κρέμα για τους μώλωπες που ο ίδιος σου προκάλεσε, τότε κάτι πάει πολύ λάθος.

Το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών «Διοτίμα», με δράση από το 1989, έχει μακρά εμπειρία στα θέματα ισότητας των φύλων, στην κοινωνική ένταξη των γυναικών προσφύγων και μεταναστριών και στην προστασία των δικαιωμάτων τους.

Στο πλαίσιο αυτό, παρέχει δωρεάν νομική συνδρομή σε θύματα έμφυλης βίας και οργανώνει ομάδες ενδυνάμωσης για γυναίκες. Από το 2015 έως σήμερα έχει βοηθήσει περισσότερες από 250 γυναίκες με τη νομική κάλυψη που τους προσέφερε.

Εφέτος, σε συνεργασία με την εταιρεία Παπαστράτος, υλοποιεί ένα σημαντικό πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και παρέχει δωρεάν νομική υποστήριξη σε γυναίκες πού έπεσαν θύματα έμφυλης βίας.

Το πρόγραμμα ονομάζεται «SPEAK» («ΜΙΛΑ») και στοχεύει να ενημερώσει τόσο τα ίδια τα θύματα όσο και το ευρύτερο κοινό σχετικά με ένα φαινόμενο που έχει καταλήξει μάστιγα.

Η υπεύθυνη επικοινωνίας της Διοτίμα, Νατάσα Κεφαλληνού, μας μίλησε σχετικά με τη μαχητική καμπάνια, καταρρίπτοντας πολλά στερεότυπα και φιλοδοξώντας να φτάσει το μήνυμα σε όσες γυναίκες έχουν ανάγκη να το ακούσουν.

Το σλόγκαν της επιτυχημένης καμπάνιας είναι «Μην προσπερνάς την έμφυλη βία». Ζητήσαμε να μας εξηγήσει τι περιλαμβάνει ο όρος «έμφυλη βία»: «Η πολύμηνη ψηφιακή καμπάνια Don’t Skip – Μην προσπερνάς την έμφυλη βία, που υλοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη της Παπαστράτος, επιδιώκει να κάνει ορατές τις διάφορες όψεις του φαινομένου της έμφυλης βίας στο ευρύτερο κοινό της χώρας, με στόχο πάντα να μην το προσπερνάμε.

»Στην κατηγορία της έμφυλης βίας, σύμφωνα με τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών (1993), εντάσσονται πράξεις που προκαλούν σωματικά, σεξουαλικά ή ψυχικά τραύματα, απειλές τέτοιων πράξεων, εξαναγκασμό και στέρηση της ελευθερίας του ατόμου. Αυτές οι πράξεις μπορεί να συμβούν τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια σφαίρα, στο πλαίσιο της οικογένειας, του εργασιακού χώρου, της κοινωνίας ή της κοινότητας. Εμφυλη βία υφίστανται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, γυναίκες και νεαρά κορίτσια, αλλά και ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Η σωματική βία, η ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση, η λεκτική βία, η αποστέρηση οικονομικών πόρων και ευκαιριών, είναι μερικές μόνο από τις μορφές έμφυλης βίας, που προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε σε αυτή την καμπάνια».

Τα αριθμητικά στοιχεία που έχει το κέντρο «Διοτίμα» στη διάθεσή του, οδηγούν σε πολύ ανησυχητικές μαθηματικές εξισώσεις: «Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, 2017), τα περιστατικά άσκησης βίας κατά των γυναικών ξεπερνούν, σε παγκόσμιο επίπεδο, το 35%. Στην έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA, 2014)  καταγράφηκε ότι: 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική ή /και σεξουαλική βία, 1 στις 2 έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, 1 στις 4 έχει υποστεί ενδοοικογενειακή βία. Στην Ελλάδα, σε διάστημα μόλις ενός έτους (Νοέμβριος 2016-Νοέμβριος 2017), η Γραμμή SOS 15900, έλαβε 5.041 κλήσεις, εκ των οποίων 8 στις 10 αφορούσαν καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, με δράστη τον (πρώην/νυν) σύζυγο».

Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά, καθώς μεγάλος αριθμός γυναικών δεν καταγγέλλουν τη βία που υφίστανται: «Μόνο 1 στα 3 θύματα βίας από τον σύντροφο, και 1 στα 4 θύματα βίας από μη συντρόφους, καταγγέλλουν το πιο πρόσφατο σοβαρό περιστατικό στις αρχές (FRA, 2014). Επιπλέον, τα κράτη δεν διαθέτουν  ολοκληρωμένα και συγκριτικά δεδομένα για την έκταση και τη φύση του φαινομένου. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι η έμφυλη βία αποτελεί ένα φαινόμενο καθημερινό, παγκόσμιο, το οποίο παραμένει ωστόσο αόρατο».

Η καμπάνια «Don’t Skip» επιδιώκει λοιπόν να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία, ώστε να μην προσπερνάμε τα καθημερινά περιστατικά έμφυλης βίας και, όπως τονίζει η κυρία Κεφαλληνού, «να διαμορφώσουμε συλλογικά κουλτούρα μηδενικής ανοχής. Αλλωστε για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντίδραση απέναντι στη βία κατά των γυναικών είναι αναγκαία η συμβολή όλων μας».

Η έμφυλη βία παραμένει ένα τεράστιο ταμπού που δυστυχώς στιγματίζει όχι τον δράστη, αλλά την ίδια τη γυναίκα που την υφίσταται. Η ανυπαρξία πλήρων και συγκρίσιμων στοιχείων σε αυτόν τον τομέα, που χαρακτηρίζει όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, αποτελεί σαθρό έδαφος για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την αύξηση των περιστατικών, τα τελευταία χρόνια. «Ωστόσο αυτό που μπορούμε με σιγουριά να υποστηρίξουμε είναι πως έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχει σταδιακή κοινωνική απονομιμοποίηση του φαινομένου. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της πρόσφατης προσφυγικής κρίσης, καταγράφεται πλέον στην Ελλάδα, μία ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα γυναικών, οι νεοεισερχόμενες, που αντιμετωπίζουν μη συνήθεις μορφές έμφυλης βίας, όπως: παραδοσιακές επιβλαβείς πρακτικές, ακρωτηριασμό εξωτερικών γεννητικών οργάνων, εγκλήματα τιμής, αναγκαστικούς και πρώιμους γάμους, βιασμό και σεξουαλική παρενόχληση, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και της παραμονής τους σε δομές προσωρινής φιλοξενίας» τονίζει η κυρία Κεφαλληνού.

Υπάρχει κι ένα πολύ επικίνδυνο στερεότυπο. Πολλοί πιστεύουν, ή θέλουν να πιστεύουν, ότι η βία και η κακοποίηση χτυπά μόνο την πόρτα ατόμων χαμηλού οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου. Στην πραγματικότητα όμως, μπορεί να προέρχεται και από άτομα υπεράνω πάσης υποψίας: «Ολες οι γυναίκες μπορεί να υποστούν έμφυλη βία, ανεξάρτητα από την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την κοινωνικοοικονομική τάξη, το επάγγελμα και την εθνικότητα, όπως δείχνουν οι έρευνες.  Καταρρίπτεται έτσι η στερεοτυπική αντίληψη ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία δεν έχουν μόρφωση ή καριέρα».

Στο Κέντρο Διοτίμα , όπου από το 2014 παρέχεται δωρεάν νομική βοήθεια και ενδυνάμωση σε γυναίκες-θύματα έμφυλης βίας με χαμηλό εισόδημα, αυτή η διαπίστωση ήταν απτή: «χαμηλό εισόδημα έχουν και οι γυναίκες που οι προδιαγραφές της οικογενειακής τους ζωής είναι εύπορες: είτε γιατί ποτέ δεν τους επετράπη, ρητά ή άρρητα, η διαχείριση των εισοδημάτων τους είτε γιατί καθηλώθηκαν στον ρόλο της μητέρας-συζύγου-νοικοκυράς. Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι φτωχές γυναίκες, οι μετανάστριες είναι πιο ευάλωτες, αφού δεν έχουν οικονομική ανεξαρτησία και κοινωνική στήριξη, με αποτέλεσμα να φοβούνται ακόμη περισσότερο να ζητήσουν βοήθεια».

Παράλληλα, όπως φαίνεται σε πρόσφατη έρευνα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (2018), δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο προφίλ δραστών, καθώς μπορεί να ανήκουν σε οποιαδήποτε τάξη, ηλικιακή ομάδα, υπηκοότητα και μορφωτικό επίπεδο. Στην ίδια έρευνα μάλιστα, καταγράφηκε  ότι σημαντικό ποσοστό δραστών, έχουν επιτυχημένη επαγγελματική ζωή, όπως επίσης μεσαίο έως ανώτερο οικονομικό και εκπαιδευτικό επίπεδο.

Οπως επισημαίνει η κυρία Κεφαλληνού: «Από αυτά τα δεδομένα συνάγεται ότι η έμφυλη βία δεν συνδέεται με συγκεκριμένα πολιτισμικά ή θρησκευτικά πρότυπα, εθνικότητα, υπηκοότητα, κοινωνική τάξη, μορφωτικό επίπεδο, τόσο της γυναίκας όσο και του θύτη.  Πρόκειται για σύμπτωμα βαθιά ριζωμένο σε πατριαρχικές δομές, που εξακολουθούν να θεωρούν ότι η θέση της γυναίκας είναι κατώτερη, σε διάφορους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής. Σε αυτό το πλαίσιο, η βία κατά των γυναικών αποτελεί πυρήνα των έμφυλων ανισοτήτων, αποτελώντας μέσο σωφρονισμού, τιμωρίας των γυναικών».

Η επιλεκτική κώφωση και αποστασιοποίηση «φίλων» και «συγγενών» όταν ένας δικός τους άνθρωπος θυματοποιείται είναι ένα επίσης θλιβερό φαινόμενο. Κέντρα όπως το «Διοτίμα» έρχονται τελικά να αντικαταστήσουν κάτι που λέει χαρακτηριστικά και η Μπλανς Ντιμπουά, «πάντα βασιζόμουν στην καλοσύνη των ξένων»…

«Οι κοινωνίες συχνά προσπερνούν τα περιστατικά έμφυλης βίας. Ενα από τα κυρίαρχα στερεότυπα που περιβάλλει την έμφυλη βία, θέλει τα θύματα και όχι τους δράστες να είναι υπεύθυνοι για αυτή! Ετσι διαμορφώνεται μία συλλογική κουλτούρα αποδοχής και ανοχής της έμφυλης βίας, παρά το γεγονός ότι αποτελεί ποινικό αδίκημα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αρκετές γυναίκες αναφέρουν πως όταν απευθύνονται για βοήθεια στο οικογενειακό, φιλικό περιβάλλον ή σε κάποια κρατική υπηρεσία (π.χ. Αστυνομία), αντιμετωπίζουν επιφυλακτικότητα, έλλειψη κατανόησης και αποθάρρυνση. Πολλές φορές δε, ο (φιλικός, συγγενικός) περίγυρος, παρόλο που βλέπει, ακούει, γνωρίζει, υποψιάζεται, ότι μία γυναίκα υφίσταται ενδοοικογενειακή βία, αρνείται να εμπλακεί, θεωρώντας πως πρόκειται για “ιδιωτική υπόθεση”» λέει η Νατάσα Κεφαλληνού.

Και συνεχίζει: «Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός οι δράστες να αναπαράγουν, ατιμώρητοι, βίαιες και καταχρηστικές συμπεριφορές, αφετέρου οι γυναίκες να αποθαρρύνονται να καταγγείλουν τα περιστατικά και να παραμένουν σε κακοποιητικές σχέσεις, φοβούμενες –πέρα από τα αντίποινα του δράστη– και τον κοινωνικό στιγματισμό, την κοινωνική απομόνωση, την έλλειψη ασφαλών επιλογών για τις ίδιες και τα παιδιά τους».

Τι υπηρεσίες προσφέρει λοιπόν η Διοτίμα στις γυναίκες που τις έχουν ανάγκη; «Πέρα από την καμπάνια, το Κέντρο Διοτίμα παρέχει μια σειρά από ολοκληρωμένες υπηρεσίες (νομική, ψυχοκοινωνική βοήθεια, κ.ά.) σε ημεδαπές και μετανάστριες, με στόχο τη στήριξη και ενδυνάμωση των ίδιων των γυναικών. Ολες οι υπηρεσίες για τις επωφελούμενες γυναίκες είναι δωρεάν, ενώ σε όλα τα στάδια διασφαλίζεται η απόλυτη εμπιστευτικότητα των προσωπικών στοιχείων, καθώς και ο σεβασμός στην ατομική βούληση, τις επιλογές και το βίωμα της κάθε γυναίκας».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News