Στις αρχές του περασμένου Μαΐου οι μαθητές ενός δημοτικού σχολείου της τουρκικής κωμόπολης Φότσα, στην επαρχία της Σμύρνης, άκουσαν τον ιεροκήρυκα να τους διαβάζει το απόσπασμα με τίτλο «Ψήφος» από το βιβλίο «40 Ιστορίες για Παιδιά, με Στίχους». Ενας απερχόμενος δήμαρχος, μετά την ήττα του στις εκλογές, προσπαθούσε να παρηγορήσει τη σύζυγό του, η οποία αναρωτιόταν λυπημένη γιατί ο λαός καταψήφισε τον άνδρα της παρά το θεάρεστο έργο που αυτός άφησε στην κοινότητα.

«Γυναίκα, τι λέει ο παντοδύναμος Θεός;» τη ρώτησε εκείνος. «Οταν προσφέρουμε στους ανθρώπους, αυτοί απομακρύνονται όλο και περισσότερο. Ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Κύριό του, Αυτόν που του έδωσε απλόχερα την ευλογία του. Και δεν θα απομακρυνθεί από εμένα, που απλώς τον υπηρέτησα για λίγα χρόνια; Κάνε υπομονή, θα έρθουν ξανά όλοι στην πόρτα μου για να είμαι και πάλι υποψήφιος» ήταν τα αφοπλιστικά λόγια του άνδρα.

Το βιβλίο «40 Ιστορίες για Παιδιά, με Στίχους» εκδίδεται από την περιβόητη Diyanet, τη διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκικής Προεδρίας, και συμπεριλαμβάνεται στη διδαχή του προγράμματος «Ευαισθητοποιούμαι για το περιβάλλον και προστατεύω τις αξίες μου».

Βέβαια, όσο και να προσπαθήσει κανείς, αδυνατεί να μην κατανοήσει ποιο είναι το πραγματικό, πολιτικό και ιδεολογικό, μήνυμα του βιβλίου, πίσω από τον μανδύα της προστασίας του περιβάλλοντος και των αξιών. Ειδικά αν συνυπολογιστεί ότι έχουν περάσει μόλις δύο μήνες από την εκκωφαντική ήττα του ΑΚΡ και του Ταγίπ Ερντογάν στις αυτοδιοικητικές εκλογές της 31^ης Μαρτίου: «Ο λαός παραπλανήθηκε, αλλά την επόμενη φορά θα είμαστε πάλι εμείς στην εξουσία».

Η βουλευτής του κεμαλικού κόμματος CHP στη Σμύρνη, Σεβντά Ερντά Κιλίτς, η οποία και ανέδειξε το θέμα, υπενθυμίζει ότι σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο «ένα έντυπο με πολιτικό περιεχόμενο απαγορεύεται να διδαχθεί στα σχολεία». «Μετά τις δεισιδαιμονίες, τις επισκέψεις στους τάφους των “μαρτύρων” της Δημοκρατίας, τώρα παίζουν με τα παιδιά του Δημοτικού» προσθέτει, χαρακτηρίζοντας «έγκλημα» τη συγκεκριμένη τακτική.

Η υπόθεση της Φότσα ήρθε στο φως της δημοσιότητας λίγες ημέρες πριν από την έγκριση του νέου εκπαιδευτικού προγράμματος στην Τουρκία, το οποίο σήμερα αποτελεί νόμο του κράτους. Ο τίτλος του καθ’ όλα εύγλωττος: «Μοντέλο Εκπαίδευσης του Αιώνα της Τουρκίας». Το πρόβλημα, όμως, δεν εντοπίζεται στον τίτλο, ασχέτως αν ως «Αιώνας της Τουρκίας» νοείται η εποχή στην οποία η Αγκυρα θα είναι σε θέση να καθορίζει τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, στον Καύκασο και στη Μέση Ανατολή, ανεξαρτήτως συμμαχιών και διεθνών συνθηκών. Το πρόβλημα είναι ότι το εισαχθέν Μοντέλο, το οποίο και καταγγέλθηκε κατά κόρον από την κεμαλική αντιπολίτευση, στοχεύει στη διαμόρφωση μια ισλαμιστικής, νεο-οθωμανικής ιδεολογίας, με έμφαση στη θρησκεία και σε συνδυασμό με τις απαραίτητες δόσεις εθνικισμού.

Στο πρόγραμμα δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη «θρησκευτική εκπαίδευση», όχι όμως με προσανατολισμό στον πολιτισμικό ή και διαλεκτικό χαρακτήρα των δογμάτων. Πρόκειται, κατ’ αρχήν, για μια επιχείρηση πλήρους αντιστροφής του κοσμικού συστήματος της εκπαίδευσης, όπως αυτό καθιερώθηκε την εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ. «Τα θρησκευτικά μαθήματα, που διδάσκουν μόνο τη σουνιτική εκδοχή του Ισλάμ, είναι πλέον υποχρεωτικά στα λύκεια. Αυτά τα μαθήματα λειτουργούν κυρίως ως προπαγάνδα υπέρ του ΑΚΡ και του ερντογανικού καθεστώτος» λέει στο protagon ο αυτοεξόριστος δημοσιογράφος Ραγκίπ Ντουράν, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ζει μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.

Πλέον, το υπουργείο Παιδείας έχει το δικαίωμα να συνάπτει συμβάσεις με θρησκευτικά ιδρύματα και να καλεί τους εκπροσώπους τους στην τάξη για διδασκαλία. Κάπως έτσι βρέθηκε ο ιεροκήρυκας στο Δημοτικό της Φότσα. «Τα σχολεία Ιμάμ Χατίπ, εξειδικευμένα για την εκπαίδευση των ιμάμηδων, δεν προσέλκυσαν αρκετούς μαθητές, και έτσι ο Ερντογάν προσπαθεί τώρα να μετατρέψει όλα τα άλλα δημόσια σχολεία σε σχολεία Ιμάμ Χατίπ», μας επισημαίνει ο Ντουράν.

Αρκεί μια ήττα σε τοπικές εκλογές για να κινητοποιήσει τον Ερντογάν σε μια τέτοια, ραγδαία ανατρεπτική κίνηση; Προφανώς πρόκειται για έναν ευρύτερο σχεδιασμό του τούρκου προέδρου, ο οποίος έχει βαλθεί να φέρει την τουρκική κοινωνία στα δικά του μέτρα. Η πραγματικότητα είναι ότι μέρος της Τουρκίας είναι ήδη στα δικά του μέτρα, αλλά αυτού του είδους οι ιδεολογικές παρεμβάσεις βαθαίνουν ακόμα περισσότερο το υπάρχον ρήγμα. Την ίδια ώρα που τα σοκάκια και τα μπαρ της Ιστικλάλ στην Κωνσταντινούπολη, είναι γεμάτα νέους και νέες, άτομα της LGTBQ+ κοινότητας με σκουλαρίκια και τατουάζ, στην Αγκυρα δυσκολεύεσαι να βρεις μαγαζί που να πουλάει αλκοόλ.

Στο νέο πρόγραμμα σπουδών ξεχωρίζει το τρίπτυχο «Αρετή – Αξία – Δράση». Η θρησκευτική αρετή και οι οικογενειακές αξίες αποτελούν τον πυρήνα της κοινωνικής δράσης του ατόμου, ώστε να δημιουργηθούν «γενιές με εθνική συνείδηση, με ιδανικό να κάνουν ό,τι είναι ωφέλιμο για το έθνος και την ανθρωπότητα». Ολα αυτά θυμίζουν περισσότερο μια ρομαντική προ-νεωτερική εποχή, η οποία σίγουρα δεν συνάδει με τις φιλελεύθερες, Δυτικές ή μη, αξίες.

Η δε Τουρκία προβάλλεται πολιτισμικά ως συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αντιγράφοντας από το κεφάλαιο «Κοινή μας Κληρονομιά»: «Δίνονται στους μαθητές ερωτήσεις ανοιχτού τύπου με βάση τα γραφικά που επιλέχθηκαν από τα οθωμανικά τεχνουργήματα που διατηρούνται στα Βαλκάνια, την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή και τα στοιχεία του οθωμανικού πολιτισμού». Ο νεο-οθωμανισμός του Ταγίπ Ερντογάν στην ευρύτερη περιοχή αναπτύσσεται σε όλο του το μεγαλείο.

Το πράγμα βέβαια γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο όταν κανείς φθάνει σε μια από τις προτάσεις που αφορούν τα Κατεχόμενα. «Συζητούνται οι ομοιότητες μεταξύ μας και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, όσον αφορά τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. Μέσα από μελέτες περιπτώσεων αμφισβητούνται καταστάσεις που απαιτούν τη συνεύρεση ατόμων με διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά». Με λίγα λόγια, στην Κύπρο δεν καθίσταται εφικτή η συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εξαιτίας κυρίως φυλετικής και θρησκευτικής ετερότητας. Μια «αιτιολογημένη» εκδοχή της διχοτόμησης.

Από το πρόγραμμα δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι αναφορές στη «Γαλάζια Πατρίδα», αλλά και η αποτύπωση του τουρκικού αναθεωρητικού δόγματος στον χάρτη. Ετσι χτίζεται, άλλωστε, η απαραίτητη γέφυρα μεταξύ ισλαμισμού και εθνικισμού. Οι αρμόδιοι όμως δεν σταματούν εκεί. «Οταν ασχολούμαστε με τη Γαλάζια Πατρίδα (Μαύρη Θάλασσα, Μεσόγειος, Αιγαίο, Θάλασσα Μαρμαρά), συζητούνται οι λόγοι για τους οποίους η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας… Σε αυτή τη διαδικασία τονίζεται ο αγώνας της Τουρκίας ενάντια στις άδικες απαιτήσεις που αγνοούν τα νομικά και γεωγραφικά της δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο και τονίζεται η αξία του πατριωτισμού».

Αυτά ακριβώς είναι που ενόχλησαν περισσότερο τους αξιωματούχους στην Αθήνα, οι οποίοι επέλεξαν να μην αντιδράσουν, τουλάχιστον προς ώρας. Είναι, όμως, αυτό το μείζον; Ή το γεγονός ότι μετά την ήττα –και προκειμένου να μη βρεθεί ο ίδιος ή ο διάδοχός του προ του ίδιου απροόπτου στις επόμενες προεδρικές εκλογές– ο Ερντογάν επιχειρεί με κάθε τρόπο την αναπαραγωγή της εξουσίας του, επηρεάζοντας όλους τους μηχανισμούς διαμόρφωσης ταυτότητας, στα δικά του ισλαμο-εθνικιστικά πρότυπα;

«Ο πρόεδρος της Τουρκίας έχει ήδη παραδεχτεί ότι η κυβέρνησή του δεν μπόρεσε να κυριαρχήσει στη σφαίρα του πολιτισμού. Αυτά τα τελευταία 22 χρόνια δεν υπάρχει ούτε ένας λαμπρός συγγραφέας, ζωγράφος, σκηνοθέτης κινηματογράφου ή θεάτρου στο ισλαμικό μέτωπο. Προσπαθεί λοιπόν να δημιουργήσει την υποδομή για τη μελλοντική γενιά» επισημαίνει ο Ντουράν, προσθέτοντας ότι «ο Ερντογάν δεν είναι μόνο κατά του Κεμάλ και της κεμαλικής ανεξιθρησκείας, αλλά είναι και ενάντια στον πολύ σκληρό πυρήνα μιας Δημοκρατίας».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News