Πριν από τρεις μέρες, ο σουηδός εισαγγελέας Κρίστερ Πέτερσον ανακοίνωσε ότι διαλευκάνθηκε και παραλλήλως έκλεισε επισήμως η πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του Ούλοφ Πάλμε. Χρειάστηκαν 34 χρόνια ερευνών, η εξέταση 10.000 μαρτύρων, η συγκέντρωση 18.000 στοιχείων, ένα πελώριο κτίριο στο κέντρο της Στοκχόλμης όπου στεγάστηκαν οι φάκελοι της υπόθεσης, για να καταλήξουν τελικά ότι δολοφόνος ήταν ο (νεκρός πια) γραφίστας Στιγκ Ενγκστρομ.

Ηταν 28 Φεβρουαρίου του 1986 και το θυμάμαι σαν τώρα. Η ασπρόμαυρη κρατική μας τηλεόραση είχε πρώτο θέμα το παγκόσμιο σοκ από τη δολοφονία του σουηδού πρωθυπουργού, με μια σφαίρα στην πλάτη, έξω από τον κινηματογράφο όπου είχε πάει με τη σύζυγό του. Δεύτερη είδηση ήταν «πληροφορίες» από το περιβάλλον του Ανδρέα Παπανδρέου, σύμφωνα με τις οποίες ο έλληνας πρωθυπουργός είχε διατάξει αύξηση των μέτρων προστασίας του με αστυνομικούς «που πιάνουν πουλιά στον αέρα», καθώς ήταν πεπεισμένος ότι η δολοφονία Πάλμε ήταν μέρος ενός ευρύτερου διεθνούς σχεδίου που ήθελε να ακυρώσει την «Πρωτοβουλία των Εξι».

Η ξεχασμένη πια «Πρωτοβουλία των Εξι» ήταν μια διεθνής κίνηση έξι πρωθυπουργών από όλες τις ηπείρους, που είχε στόχο την εμπέδωση της παγκόσμιας ειρήνης και τη μείωση της κούρσας των εξοπλισμών. Με τον σκληροπυρηνικό αντικομμουνιστή Ρόναλντ Ρίγκαν ηγέτη στην αμερικανονατοϊκή πλευρά και τον συντηρητικό της μπρεζνιεφικής σχολής Κονσταντίν Τσερνιένκο στη σοβιετική, ο πλανήτης ζούσε μέσα στον τρόμο του Ψυχρού Πολέμου. Τα σοβιετικά τανκς είχαν καθηλωθεί στο Αφγανιστάν, το πυρηνικό οπλοστάσιο των υπερδυνάμεων αυξανόταν δραματικά, η κούρσα των εξοπλισμών απλωνόταν στο Διάστημα με τον «Πόλεμο των άστρων», η καχυποψία δηλητηρίαζε κάθε πολιτική πράξη στον πλανήτη.

Οι «έξι» έκαναν μια περισσότερο συμβολική, παρά ουσιαστική προσπάθεια έξω από τον διπολισμό. Συμμετείχαν οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας Ανδρέας Παπανδρέου, της Σουηδίας Ούλοφ Πάλμε, της Ινδίας Ιντιρα Γκάντι και οι πρόεδροι του Μεξικού Μιγκέλ ντε λα Μαντρίντ, της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν και της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε. Η επίσημη ανακοίνωση της κίνησης έγινε στις 22 Μαΐου του 1984. Δεν συναντήθηκαν κάπου και οι έξι, αλλά συνδέθηκαν όλοι μαζί δορυφορικά και συνομίλησαν μέσω των κρατικών τους τηλεοράσεων, καθώς τότε δεν υπήρχαν υπολογιστές και Internet. Εκείνο το απόγευμα, αποσβολωμένοι οι Eλληνες είδαν τον Ανδρέα να συνομιλεί μέσα από την τηλεόρασή τους απευθείας με Ινδία, Μεξικό, Αργεντινή, Σουηδία και Τανζανία, πρωτοφανή πράγματα.

Το ΠΑΣΟΚ τότε πούλησε στο ελληνικό ακροατήριο την «Πρωτοβουλία των Εξι» σαν μια κοσμογονία του παγκόσμιου πολιτικού σκηνικού έξω από τον διπολισμό, στην οποία πρωταγωνιστούσαν η Ελλάδα και ο Ανδρέας της. Φυσικά, τίποτα τέτοιο δεν συνέβαινε. Ηταν μια καλή συμβολική κίνηση ειρήνης, κάτι σαν αχνή αναβίωση του παρηκμασμένου πια κινήματος των Αδεσμεύτων, που δεν απασχόλησε διόλου ούτε τους Αμερικανούς ούτε τους Σοβιετικούς. Ο ίδιος ο Ανδρέας ήξερε πολύ καλά τα όρια και τις δυνατότητες της κίνησης, εξάλλου η Ελλάδα ήταν μέλος του ΝΑΤΟ και μετείχε ενεργά στους ψυχροπολεμικούς σχεδιασμούς της συμμαχίας.

Και ξάφνου, πέντε μόλις μήνες μετά την εκδήλωση της κίνησης, δολοφονείται η Ιντιρα Γκάντι. Τη σκότωσε ένας Σιχ που υπηρετούσε στη φρουρά της. Η δολοφονία αποδόθηκε στα εσωτερικά προβλήματα της Ινδίας. Οταν όμως είκοσι μήνες αργότερα δολοφονήθηκε και ο Πάλμε και μάλιστα σε μια χώρα δίχως εσωτερικές έριδες (ο πρωθυπουργός της πήγε σινεμά δίχως φρουρά), ο Ανδρέας τα χρειάστηκε. Ανθρωποι που τον συναναστρέφονταν εκείνη την περίοδο τον περιέγραφαν ως «εξαιρετικά ανήσυχο». Φοβόταν ότι με την ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας είχε μπει μπροστά ένας μηχανισμός εξολόθρευσης των πρωταγωνιστών, συνεπώς φοβόταν ότι ίσως να ήταν ο επόμενος. Δεν είχε ιδέα από πού μπορεί να προερχόταν, είχε βάλει την ΚΥΠ να ψάχνει, πάντως το φοβόταν.

Τελικά τίποτα από όλα αυτά δεν συνέβη, οι υπόλοιποι τέσσερις ηγέτες δεν έπαθαν τίποτα. Βέβαια, με τις δολοφονίες Γκάντι και Πάλμε η πρωτοβουλία εξατμίστηκε, έτσι κι αλλιώς τα όριά της ήταν περιορισμένα. Στη Σουηδία που έψαχνε τον δολοφόνο εμφανίστηκαν δεκάδες θεωρίες συνωμοσίας, καμιά πάντως δεν συνδεόταν με την κίνηση των έξι. Κατηγορήθηκαν ο Οτσαλάν και το ΡΚΚ, ένας λαθρέμπορος όπλων που πουλούσε πυρομαχικά στην Ινδία, ένας σέρβος ναρκέμπορος, ένας πληρωμένος φονιάς του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ, που υποτίθεται ότι ζούσε στη Μοζαμβίκη, και άλλοι διάφοροι. Τελικά, μάλλον ήταν ένας γραφίστας, που τον σκότωσε για άγνωστους λόγους. Βεβαίως, η αιωνίως ελληνοκεντρική ανάγνωση της Ιστορίας δεν μας εγκατέλειψε ποτέ. Ενας παλιός υπουργός Δημόσιας Τάξης του ΠΑΣΟΚ, μου είχε κάποτε εκμυστηρευτεί ότι «μετά τον Πάλμε ο Ανδρέας κινδύνευε, όμως δεν τους αφήσαμε περιθώρια». Μόνο η Δήμητρα Λιάνη κατάφερε λίγα χρόνια αργότερα να περάσει τον ασφυκτικό κλοιό ασφαλείας και να τον πλησιάσει…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News