Η αρχή της υπέροχης φιλίας τους γίνεται με ανταλλαγή επιστολών, όπως συμβαίνει σε πολλά μυθιστορήματα. Στις 11 Ιανουαρίου 1966, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στέλνει μια πρώτη επιστολή στον Μάριο Βάργκας Λιόσα εκφράζοντας τη χαρά του που έχει επιτέλους βρει τη διεύθυνση του ομοτέχνου του. Οι δυο τους θα συναντηθούν πρώτη φορά στις 23 Ιουλίου 1967 στο αεροδρόμιο του Καράκας. Ο Λιόσα ερχόταν από ταξίδι στο Λονδίνο και ο Μάρκες από το Μεξικό. Οσα ακολούθησαν θυμίζουν μια διαδρομή με roller coaster, από τον απόλυτο θαυμασμό, στη ρήξη και τη βία.

Οταν ο Λιόσα πήρε «συνέντευξη» από τον Μάρκες

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1967 οι δύο συγγραφείς βρίσκονται στη Λίμα του Περού για μια συζήτηση με τίτλο «Το μυθιστόρημα στη Λατινική Αμερική», στο αμφιθέατρο της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου. Ο Λιόσα έχει μόλις κερδίσει το σημαντικό βραβείο Rómulo Gallegos για το «Πράσινο σπίτι», ενώ ο Μάρκες έχει πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα του «Εκατό χρόνια μοναξιάς». Και η συζήτηση ξεκινά με τον Λιόσα να ρωτάει:

«Στους συγγραφείς συμβαίνει κάτι που μου φαίνεται πως δεν συμβαίνει ποτέ ούτε στους μηχανικούς ούτε στους αρχιτέκτονες. Πολλές φορές ο κόσμος αναρωτιέται σε τι χρησιμεύουν… Η πρώτη ερώτηση που θέλω να κάνω στον Γκαμπριέλ είναι ακριβώς αυτή: να σας ξεκαθαρίσει το ζήτημα και να μου το ξεκαθαρίσει κι εμένα, διότι κι εγώ έχω τις αμφιβολίες μου σχετικά. Σε τι νομίζεις ότι χρησιμεύεις εσύ ως συγγραφέας;». Και ο Μάρκες απαντά: «Εγώ έχω την εντύπωση πως άρχισα να είμαι συγγραφέας όταν κατάλαβα πως δεν έκανα για τίποτα. Ο πατέρας μου είχε ένα φαρμακείο και ασφαλώς ήθελε να γίνω κι εγώ φαρμακοποιός για να τον διαδεχτώ. Εγώ είχα μια εντελώς διαφορετική κλίση: Ήθελα να γίνω δικηγόρος… Ωστόσο, στο πανεπιστήμιο πλέον, με όλες τις δυσκολίες που πέρασα για να σπουδάσω, ανακάλυψα ότι ούτε για δικηγόρος έκανα. Άρχισα να γράφω τα πρώτα μου διηγήματα και, εκείνη τη στιγμή, ειλικρινά δεν είχα καμία αίσθηση της χρησιμότητας της γραφής. Στην αρχή μού άρεσε να γράφω γιατί δημοσίευαν τα κείμενά μου και ανακάλυψα αυτό που δήλωσα πολλές φορές μετά και που είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος αλήθεια: Γράφω για να με αγαπάνε οι φίλοι μου περισσότερο. Υστερα όμως, αναλύοντας τη δουλειά του συγγραφέα και αναλύοντας τις δουλειές άλλων συγγραφέων, σκέφτομαι πως οπωσδήποτε η λογοτεχνία, πάνω απ’ όλα το μυθιστόρημα, επιτελεί κάποια λειτουργία. Τώρα, δεν ξέρω αν δυστυχώς ή ευτυχώς, πιστεύω πως είναι μια ανατρεπτική λειτουργία, έτσι δεν είναι; Με την έννοια πως δε γνωρίζω καλή λογοτεχνία που να χρησιμεύει για να εξυμνήσει κατεστημένες αξίες. Πάντα, στην καλή λογοτεχνία, εντοπίζω την τάση να καταστραφεί το κατεστημένο, το ήδη επιβεβλημένο, και τη συμβολή στη δημιουργία καινούργιων τρόπων ζωής, καινούργιων κοινωνιών· να καλυτερεύσει εν τέλει η ζωή των ανθρώπων» (από το βιβλίο «Μοναξιές», εκδ. Ψυχογιός, μτφ. Μαρία Παλαιολόγου, 2023, όπου και η συνέχεια της συζήτησης).

Διατριβή για τα «Εκατό χρόνια μοναξιά»

H διδακτορική διατριβή του Βάργκας Λιόσα στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης είχε τίτλο «Γκαρσία Μάρκες: Το χρονικό μιας θεοκτονίας» και πραγματευόταν το μυθιστόρημα «Εκατό χρόνια μοναξιά» (1967). Μέρος της μελέτης χρησιμοποιήθηκε και το 2007 ως εισαγωγή στην επετειακή έκδοση για τα 40χρονα του μυθιστορήματος.

Η διαφωνία για τον Φιντέλ Κάστρο

Υπήρξε μια πρώτη περίοδος που ο Λιόσα εκφραζόταν θετικά για το ξεκίνημα και τις προοπτικές της Επανάστασης στην Κούβα. Πίστευε ότι ο σοσιαλισμός ήταν ο δρόμος για την ανάδυση του «νέου ανθρώπου» και ότι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω του ένοπλου αγώνα. Σχετικά σύντομα, όμως, εκφράστηκε υπέρ του φιλελευθερισμού και μάλιστα με τον ζήλο που ενίοτε εκδηλώνουν οι νεοφώτιστοι. Αντιθέτως, ο Μάρκες εμφανιζόταν πάντα πιο «μουδιασμένος» σε σχέση με τον Φιντέλ Κάστρο, για να εξελιχθεί τελικά σε μεγάλο υποστηρικτή του Κουβανού πολιτικού. Από εκεί έχουν μείνει και οι φωτογραφίες του ενός στο πλευρό του άλλου.

Ο ποιητής που τους δίχασε

Καταλύτης για τη μεγέθυνση της διαφωνίας τους, σύμφωνα με την El Pais, ήταν η υπόθεση του Ερμπέρδο Παδίγια, κουβανού ποιητή ο οποίος φυλακίστηκε το 1971 με την κατηγορία της πρόκλησης υπονομευτικών ενεργειών εναντίον της κυβέρνησης. Ο Λιόσα προσχώρησε σε ομάδα συγγραφέων –ανάμεσά στα ονόματα φιγουράριζαν εκείνα της Σούζαν Σόνταγκ, του Οκτάβιο Πας, του Χούλιο Κορτάσαρ και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες– οι οποίοι υπέγραψαν μανιφέστο εναντίον της κράτησης του Παδίγιο, ο οποίος ύστερα από 38 ημέρες φυλάκιση διάβασε επιστολή «αυτοκριτικής». Ο Μάρκες τελικά κράτησε αποστάσεις από τη διαμαρτυρία. Όταν δημοσιοποιήθηκε το μανιφέστο, δήλωσε ότι τον ξεγέλασε ο διπλωμάτης Πλίνιο Μεντόζα.

Η μπουνιά στο μάτι

Οι δυο τους σταμάτησαν κάθε επαφή από τον Φεβρουάριο του 1976 ύστερα από επίσκεψη σε κινηματογράφο της Πόλης του Μεξικού για την προβολή του «Survive» σχετικά με τους επιζήσαντες του δυστυχήματος στις Άνδεις. Μόλις ο Μάρκες χαιρέτησε τον Λιόσα εκείνος του έριξε μπουνιά σωριάζοντάς τον κάτω και μελανιάζοντας το αριστερό μάτι του. Η αιτία είχε προηγηθεί σε διαφορετικά μεταξύ τους ταξίδια: ο Λιόσα είχε ερωτευτεί πριν από μήνες μια άγνωστη γυναίκα και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, Πατρίθια. Την τελευταία επισκέφτηκαν στο σπίτι της στη Βαρκελώνη ο Μάρκες και η σύζυγός του, Μερσέντες. Σύμφωνα με μεταγενέστερη αφήγηση του κολομβιανού συγγραφέα, η Πατρίσια προσπάθησε να ερωτοτροπήσει μαζί του, μα εκείνος δεν ανταποκρίθηκε. Παρόλα αυτά, τη μετέφερε ως το αεροδρόμιο με το αμάξι του. Ο Λιόσα έμαθε αργότερα για τη συνάντηση. Τις φωτογραφίες με το μαυρισμένο μάτι τράβηξε ο Ροντρίγκο Μόγια (Rodrigo Moya), φίλος του Μάρκες, δημοσιοποιώντας τες μόλις το 2007.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News