Εχουμε εμείς τον Ρουβίκωνα, υπάρχουν όμως και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια. Η κοινωνική ενεργοποίηση του πολίτη μπορεί να δώσει λύσεις σε προβλήματα της πόλης. Μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής των πολιτών. Μπορεί όμως εύκολα και να διαστραφεί σε ακτιβισμό του μίσους και της βίας. Το ποδήλατο, αυτό το αγαπημένο σύμβολο της ελευθερίας και της ανεμελιάς της παιδικής μας ηλικίας, έχει τη δύναμη να μας κοινωνικοποιήσει και να μας κινητοποιήσει, ενήλικες όντες, για να καλυτερέψουμε την καθημερινότητά μας και την πόλη. Ο ποδηλάτης, όμως, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν ακόμα μπελά που συναντάμε στο διάβα μας.

Τα παραδείγματα επιτυχημένης ακτιβιστικής δράσης ποδηλατών που συνασπίστηκαν για να διεκδικήσουν το υπαρξιακό δικαίωμά τους σε πόλεις κατασκευασμένες για (και κατακυριευμένες από) τα αυτοκίνητα δεν είναι λίγα. Και τα αποτελέσματά τους είναι απτά. Είναι οι ποδηλατόδρομοι που αναγκάστηκαν να χαράξουν και να κατασκευάσουν οι δημοτικές αρχές. Είναι η επιμελέστερη συντήρηση του οδικού δικτύου των πόλεων. Είναι ακόμα και η ευκαιρία που δίνει η ποδηλασία στον καθένα μας να βελτιώσει την κυκλοφοριακή του αγωγή.

Στο Σαν Φρανσίσκο έπειτα από τον θάνατο δύο ποδηλατών ένας όμιλος πολιτών οριοθέτησε ποδηλατοδρόμους, αυθαίρετα βέβαια, αλλού τοποθετώντας κορίνες, αλλού γλαστρούλες με λουλούδια. Στο Κάνσας οι ακτιβιστές προτίμησαν βεντούζες ξεβουλώματος τουαλετών (αυτές με τη λαβή) για να χαράξουν και να διεκδικήσουν τον δικό τους ασφαλή χώρο κυκλοφορίας.

Στη Βρετανία ο όμιλος ποδηλατών Cycling UK επιστράτευσε την εικαστική δημιουργικότητα των μελών του για να ζωγραφίσει φαλλούς και άλλα αισχρά στα κακοσυντηρημένα οδοστρώματα, γύρω δηλαδή από λακκούβες και νεροφαγώματα. Μιλάμε για παγίδες που στους οδηγούς των αυτοκινήτων προκαλούν εκνευρισμό, για τους δικυκλιστές όμως (ποδηλάτες αλλά και μοτοσικλετιστές) μπορούν να αποδειχθούν μοιραίες.

Ταράζουν το σύστημα

Το μήνυμα προς τους δήμους και εν γένει τις αρμόδιες αρχές είναι σαφές: συντηρήστε τις υπάρχουσες υποδομές και επενδύστε για να δημιουργήστε καινούργιες, σύγχρονες και ασφαλέστερες. Και κατά κανόνα βρίσκει αποδέκτες το μήνυμα, όπως διαβεβαιώνει ο ρεπόρτερ του Guardian Κιέραν Σμιθ. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, οι ακτιβιστές απευθύνονται σε ειδικούς για να πετύχουν τον σκοπό τους. Στο Βανκούβερ του Καναδά, αναφέρει ο συντάκτης της βρετανικής εφημερίδας, όμιλοι πολιτών χρηματοδότησαν τον σχεδιασμό τρισδιάστατων εικόνων στις διαβάσεις και στους ποδηλατοδρόμους προκειμένου να αναγκάσουν τους οδηγούς των αυτοκινήτων να περιορίσουν την ταχύτητά τους.

Ετσι στα μάτια του επερχόμενου οδηγού οι λωρίδες των διαβάσεων πεζών μοιάζουν χτισμένες με τοιχία 30-40 εκατοστών, με αποτέλεσμα αυτός να αιφνιδιάζεται και να κόβει ταχύτητα. Ή, ακόμη, ο οδηγός βλέπει στο βάθος του δρόμου να σχηματίζεται ξαφνικά το ολόγραμμα ενός παιδιού, το οποίο βέβαια όσο πλησιάζει το αυτοκίνητο «βυθίζεται» στο οδόστρωμα.

Εν προκειμένω πρόκειται για μια αμφιλεγόμενη μέθοδο μείωσης της ταχύτητας των αυτοκινήτων. Διότι οι οδηγοί μπορεί να συνηθίσουν στα ολογράμματα και να μην αντιδράσουν εγκαίρως στον πραγματικό κίνδυνο – είναι γνωστό σε όλους το πάθημα του ψεύτη βοσκού που κανείς δεν τον πίστεψε όταν όντως ήρθε ο λύκος…

Η ποδηλασία είναι ανθρωπισμός

Το ποδήλατο είναι μαγικό «εργαλείο». Δεν είναι ένα ακόμα μεταφορικό μέσο. «Διαθέτει μια μυθική διάσταση που είναι συγχρόνως ατομική και συλλογική. Στις μέρες μας επανέρχεται στο προσκήνιο μέσω της έμφασης στην ποιότητα ζωής στην πόλη, ενώ η εικόνα του αποτελεί πηγή ενθουσιασμού» γράφει ο Μαρκ Οζέ στο «Εγκώμιο του ποδηλάτου» (Εκδόσεις «Αλήστου Μνήμης», Αθήνα 2011).

Είναι ερωτεύσιμο το ποδήλατο για πολλούς λόγους. Για τα παιδιά είναι προφανείς, αφού το αντιμετωπίζουν ως παιχνίδι. Αλλά και για τους μεγάλους είναι απίστευτη η εμπειρία της ποδηλασίας – και όχι μόνο επειδή αισθάνεται κανείς ότι ξαναγίνεται παιδί. «Το να κάνεις ποδήλατο σημαίνει ότι μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι τον χρόνο. Τόσο τον βραχύ χρόνο της μέρας όσο και το μακρύ χρόνο των ετών που συσσωρεύονται» γράφει ο Οζέ.

Είναι, ως εκ τούτου, κατανοητές οι «αυθόρμητες μαζώξεις» των ποδηλατών μιας γειτονιάς ή μιας πόλης, όπου εκατοντάδες άνθρωποι διαφόρων ηλικιών συγκροτούν ομάδες, ομίλους και συλλόγους και εφορμούν οργανωμένοι στους δρόμους για να διεκδικήσουν «μαζικά» (άρα ευκολότερα) την προσοχή και το σεβασμό των οδηγών άλλων οχημάτων – διότι είναι σαφές ότι οι ποδηλάτες είναι οι πλέον ευάλωτοι εποχούμενοι.

Οι ομαδικές βόλτες ποδηλατών ξεκίνησαν να διοργανώνονται στο Σαν Φρανσίσκο στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπως μας πληροφορεί ο Κιέραν Σμιθ του «Guardian» και επεκτάθηκαν τάχιστα σε πόλεις και κοινότητες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ξεκίνησαν στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ από ομίλους όπως ο Critical Mass (Αποφασιστική Ομάδα) ή ο Courteous Mass (Αξιοσέβαστη Ομάδα) ως γιορτές της ποδηλασίας. Σιγά σιγά απόκτησαν όμως και πιο εξειδικευμένη ταυτότητα. Ετσι προέκυψε η Clitoral Mass, η Κλειτοριδική Ομάδα, μόνο για ποδηλάτισσες. Και η World Naked Bike Ride, μια πιο προκλητική πρωτοβουλία, όπου όλοι οι ποδηλάτες εφορμούν στους δρόμους με αδαμιαία περιβολή.

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η ποδηλασία έχει εξελιχθεί παγκοσμίως (και στην Ελλάδα) ως κίνημα. Και αυτό είναι υπέροχο εφόσον ποδηλατώντας «αντιλαμβάνεσαι τη διάσταση ενός κόσμου ουτοπικού, όπου η απόλαυση του να ζεις θα ήταν προτεραιότητα του καθενός, θα εξασφάλιζε τον σεβασμό όλων και θα έδινε στον καθένα έναν λόγο για να ελπίζει» όπως διαβεβαιώνει ο συγγραφέας Οζέ, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, εντέλει, «η ποδηλασία είναι ανθρωπισμός».

Ταλιμπάν και αυτοματισμοί

Δυστυχώς τα νομίσματα έχουν δύο όψεις και ο Ιανός δύο πρόσωπα. Το ένα εν προκειμένω τελείως αποκρουστικό. Σαν κι αυτό του φανατισμένου ποδηλάτη που θα ‘λεγες ότι ψάχνει να εκδικηθεί την «κακούργα κενωνία». Είναι ο «Ταλιμπάν με τα πετάλια», που στο εξωτερικό σε «λούζει» με τα κοσμητικότερα των επιθέτων αν αφηρημένος κάνεις το έγκλημα και πατήσεις, πεζός εσύ, στον ποδηλατόδρομό ΤΟΥ. Ακόμα και αν αυτός είναι σκεπασμένος με ένα λεπτό στρώμα χιονιού και δεν ξεχωρίζει από το υπόλοιπο πεζοδρόμιο!

Είναι ο «Ταλιμπάν εσωτερικού» που, σαν όλους τους άλλους εποχούμενους της ηλιόλουστης πατρίδας μας, έχει κηρύξει τον πόλεμο σε όλους τους υπόλοιπους που κυκλοφορούν στον δρόμο, ανθρώπους και ζώα. Κι αν έχει κάθε δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί και να «στολίσει» κάποιον ανάγωγο οδηγό που τον απειλεί με αφανισμό, είναι απαράδεκτο να τρομοκρατεί τους πεζούς περνώντας σαν σίφουνας δίπλα τους στα πεζοδρόμια και στις διαβάσεις. Διότι ο «Ταλιμπάν με τα πετάλια» κινείται παντού και δεν υπολογίζει ούτε φανάρια ούτε STOP ούτε τίποτα.

Στην καταθλιπτική Ελλάδα της παρακμής η ποδηλασία δεν είναι ανθρωπισμός. Ο ποδηλάτης αντιλαμβάνεται ότι όλοι τον περιφρονούν. Κι αυτός επίσης τους περιφρονεί και τους μισεί όλους. Και τους προκαλεί όσο μπορεί και όπου τον παίρνει – ο ορισμός του κοινωνικού αυτοματισμού. Αλλά οι κοινωνίες είναι σαν τους ποδηλάτες: πρέπει να κάνουν πετάλι για να μην γκρεμιστούν. Εκτός βέβαια κι αν έχουν πάρει την κατηφόρα. Τότε χαζεύουν μακαρίως και το τοπίο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News