Το ντοκιμαντέρ της νεαρής βελγίδας σκηνοθέτριας Daphné Baiwir «Le Film pro nazi d’Hitchcock» («Το φιλοναζιστικό φιλμ του Χίτσκοκ») αναμένεται να προσελκύσει το ενδιαφέρον των σινεφίλ στο εφετινό Φεστιβάλ Βενετίας. Βέβαια, μπορεί να ενδιαφερθούν και άσχετοι με το έργο του βρετανού «μετρ του σασπένς», αν ανακαλύψουν ότι ο μεγάλος σκηνοθέτης είχε κατηγορηθεί από το FBI ως φιλοναζιστής επειδή το 1944 γύρισε το (σαρκαστικό, κατά βαθος) φιλμ «Lifeboat» («Σωσίβια λέμβος» ή, όπως κάποτε αποδόθηκε σε μελοδραματικά ελληνικά, «Στον ίσκιο του θανάτου»).

Το ντοκιμαντέρ, μάλλον παράκαιρα, στοχεύει στη διερεύνηση όλων των κριτικών κατά του Χίτσκοκ για το συγκεκριμένο φιλμ που, στον καιρό του, όσο μπορούσαν το «έθαψαν» στις ΗΠΑ, τόσο η προκατάληψη του Τύπου και του κράτους όσο και η κάκιστη διανομή της 20th Century Fox.

Το 2023 όχι μόνο δεν ισχύουν αυτά τα αναθέματα των… αντιναζιστών, αλλά, αντιθέτως, το συγκεκριμένο φιλμ χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς περί το σινεμά «αμερικανική προπαγάνδα». Το σενάριο του «Lifeboat», σημειωτέον, το είχε γράψει ένας άλλος μεγάλος, ο αμερικανός συγγραφέας Τζον Στάινμπεκ.

Το 1944 διάφοροι αμερικανοί σκηνοθέτες, όπως ο Φρανκ Κάπρα, ο Τζον Φορντ και ο Τζον Χιούστον, είχαν προσφερθεί να κάνουν προπαγανδιστικές ταινίες προς ενίσχυση του φρονήματος των Συμμάχων. Ο Χίτσκοκ έκανε το «Lifeboat». Το στόρι είναι απλό. Μέσα στον πόλεμο μια ομάδα αμερικανών πολιτών σώζεται από βέβαιο θάνατο έπειτα από τη βύθιση του πλοίου στο οποίο επέβαιναν όλοι τους. Το πλοίο τους το είχε τορπιλίσει ένα γερμανικό υποβρύχιο, όμως αυτοί βρήκαν μια σωστική λέμβο. Την παρέα της βάρκας συμπλήρωνε και ένας Γερμανός. Ναζιστής. Αυτός ήταν ο ένατος επιβάτης. Στο φιλμ οι συγκρούσεις πάνε κορδόνι. Μόνιμη ένταση. Ο Χίτσκοκ κατηγορήθηκε ότι αυτή η ένταση μεταξύ των χαρακτήρων της βάρκας κατεδείκνυε την ανωτερότητα του γερμανικού λαού.

Η Corriere della Sera φιλοξένησε δηλώσεις της σκηνοθέτριας του ντοκιμαντέρ. «Ανακάλυψα το ‘‘Lifeboat’’ όταν ήμουν κορίτσι. Εμεινα έκπληκτη που ένα τέτοιο φιλμ ήταν ελάχιστα γνωστό. Ετσι, άρχισα να ερευνώ και έπεσα πάνω σε μια συναρπαστική ιστορία» είπε η Βελγίδα.

Ο Γερμανός της βάρκας ήταν ο καλύτερος όλων. Ο πιο αποφασιστικός, ο πιο ικανός. Το προφίλ του ενόχλησε, και έτσι άνοιξε ο ασκός του Αιόλου. Η σκηνοθέτρια συμφώνησε με την Corriere: «Οποιος βλέπει το φιλμ έχει αυτήν την εντύπωση. Σε σύγκριση με τον Γερμανό, όλοι οι άλλοι είναι αδύναμοι, διαιρεμένοι. Το ηθικό δίδαγμα του Χίτσκοκ είναι ότι χωρίς την ενότητά τους οι Σύμμαχοι θα είχαν ηττηθεί».

Και συμπλήρωσε: «Βέβαια, αν στο φιλμ ήταν ξεκάθαρο ότι οι ‘‘βιταμίνες’’ του Γερμανού ήταν ναρκωτικά, θα ήταν ξεκάθαρο και από πού προέρχονται οι υπερδυνάμεις του! Ο πατριωτισμός του Χίτσκοκ είναι αναμφισβήτητος, αλλά στο φιλμ αυτό έπαιξε και με τις γκρίζες αποχρώσεις. Το μήνυμά του είναι, τελικά, περίπλοκο, αφού και η η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη. Ο Τύπος των ΗΠΑ και το FBI ήθελαν να παρουσιάσει ο Χίτσκοκ τους Αμερικανούς σαν ‘‘καλά παιδιά’, όχι σαν αγέλη αγρίων σκύλων που στο τέλος πέφτουν πάνω στον Γερμανό με βαρβαρότητα εφάμιλλη εκείνης του εχθρού».

Προπαγάνδα και αλήθεια, δύο θέματα που είναι και πάλι άκρως επίκαιρα, σχολίασε η Corriere. Και η Βελγίδα κατέληξε: «Το συγκεκριμένο φιλμ και οι διαμάχες για αυτό μάς απασχολούν και σήμερα. Η κουλτούρα της ακύρωσης έχει πάρει διαφορετικές μορφές σε όλη την Ιστορία, και η λογοκρισία του ‘‘Lifeboat’’ δείχνει ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με βιαστικές ερμηνείες, κυρίως σήμερα, στην εποχή των σόσιαλ μίντια».

Και η πλάκα, πλάκα

Χαρακτηριστικό του Χίτσκοκ ήταν οι εμφανίσεις του στις ταινίες του. Μικρά περάσματα, μάλλον χιουμοριστικά ή ειρωνικά, από την οθόνη, καρέ που κατά κάποιον τρόπο υπέγραφαν το έργο του. Στο «Lifeboat» δεν μπορούσε, όπως καταλαβαίνετε, να παίξει τον ναυαγό, Αμερικανό ή Γερμανό, όμως βρήκε τρόπο να μαρκάρει το πνευματικό τέκνο του. Εμφάνισε τον εαυτό του σε σελίδα εφημερίδας που επέπλεε στα νερά! Σε τι είδους ρεπορτάζ μοστράρισε τη μορφή του; Σε κανένα! Παρουσιάστηκε στους ναυαγούς (και στο κοινό) δισυπόστατος: και παχύς και αδυνατισμένος, σε διαφήμιση σκευάσματος κατά της παχυσαρκίας…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News