Οχι μόνο έχει ήδη αρχίσει, αλλά ολοένα εντείνεται η κούρσα για τον έλεγχο του λιθίου, του μετάλλου που είναι απαραίτητο για πολλές προηγμένες και πράσινες τεχνολογίες, καταρχάς για τις μπαταρίες (που χρησιμοποιούνται και στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στις ανεμογεννήτριες).

«Σε αυτόν τον αγώνα, μια τάση που καταγράφεται αυτή τη στιγμή είναι η εξής: η Αμερική συνάπτει συμφωνίες με την Αυστραλία, η οποία, με τη σειρά της, προσπαθεί να ξεφύγει από την αγκαλιά της Κίνας, ενώ το Πεκίνο θέλει να ενισχύσει τη θέση του στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική», συνοψίζει σε ανάλυσή του ο Φεντερίκο Ραμπίνι της Corriere della Sera.

Οσον αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη, «ίσως κάτι να μου διαφεύγει, αλλά ακόμη και σε αυτόν τον τομέα η Ευρώπη μου φαίνεται πως υστερεί, σχεδόν ωσάν να μην έχει αντιληφθεί τη σημασία αυτού που διακυβεύεται» υποστηρίζει ο διακεκριμένος ιταλός αναλυτής.

Η Κίνα κυριαρχεί στην παραγωγή

«Ακόμα και οι πέτρες έχουν καταλάβει ότι το λίθιο είναι το “πετρέλαιο του μέλλοντος”» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ραμπίνι, οπότε δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το ότι η Κίνα επιδιώκει να το θέσει υπό τον έλεγχό της. Ωστόσο, δεν διαθέτει κοιτάσματα λιθίου, τουλάχιστον όπως διαθέτει η Σαουδική Αραβία κοιτάσματα πετρελαίου. Στο κινεζικό υπέδαφος εκτιμάται πως υπάρχει περίπου το 8% των παγκόσμιων αποθεμάτων.

Και όμως, οι Κινέζοι –«με μια προνοητικότητα που λείπει από τα μέρη μας» επισημαίνει ο Ραμπίνι– έχουν κατοχυρώσει δικαιώματα εξόρυξης και εκμετάλλευσης σε εδάφη άλλων χωρών και συνάψει μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας από ορυχεία που βρίσκονται κυριολεκτικά στους αντίποδες της χώρας. Επιπλέον, η ίδια η Κίνα έχει αναλάβει το έργο της επεξεργασίας και του εξευγενισμού του ακατέργαστου ορυκτού, που ως τέτοιο είναι άχρηστο.

Το σύνολο των σχετικών εργασιών είναι ιδιαίτερα επικερδές αλλά και πολύ ρυπογόνο, γεγονός που εξηγεί εν μέρει γιατί η Δύση επέτρεψε στην Κίνα να κυριαρχήσει στην επεξεργασία και στον εξευγενισμό του «πετρελαίου του μέλλοντος», όπως εξηγεί ο ιταλός αναλυτής.

Η εξαιρετική σημασία της Αυστραλίας

Δεδομένου ότι στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο, το να εξαρτάται η Δύση από την Κίνα για όλες τις πράσινες τεχνολογίες της είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, Αυστραλία και ΗΠΑ εργάζονται από κοινού για να ανακτήσουν τον έλεγχο της «αλυσίδας λιθίου». Επί του παρόντος, το 53% του λιθίου παγκοσμίως εξορύσσεται στην Αυστραλία, αλλά σχεδόν όλο εξάγεται στην Κίνα.

Σύμφωνα με έρευνα των New York Times, ο κύριος εξαγωγέας λιθίου είναι η εταιρεία Pilbara Minerals, τα ορυχεία της οποίας, στη Δυτική Αυστραλία, εξορύσσουν σποδουμένιο, ένα ορυκτό που περιέχει αλουμίνιο και λίθιο (6%), ενώ στην παρούσα φάση ένας τόνος σποδουμένιο κοστίζει περί τις 5.700 δολάρια. Ομως η τελική επεξεργασία από την οποία λαμβάνεται το πολύτιμο λίθιο πραγματοποιείται σε κινεζικά εργοστάσια, με την απαραίτητη πρώτη ύλη από την Αυστραλία να εξάγεται δια θαλάσσης στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Αυστραλιανή βιομηχανία, αμερικανικές επιδοτήσεις

Τώρα η Αυστραλία επιδιώκει να κόψει τον ομφάλιο λώρο που τη συνδέει με την Κίνα και επίσης να μεταφέρει και το στάδιο της επεξεργασίας και του εξευγενισμού στη δική της επικράτεια. Σε αυτό το πλαίσιο, η Pilbara Minerals συνεργάζεται με μια αυστραλιανή εταιρεία τεχνολογίας, την Calix, για την ανάπτυξη ενός εργοστασίου εξευγενισμού που θα παράγει βιομηχανικά χρησιμοποιήσιμο λίθιο. Αυτό θα επέτρεπε στους αυστραλούς παραγωγούς να λαμβάνουν ομοσπονδιακές επιδοτήσεις από τις ΗΠΑ.

Δεδομένης της συνθήκης ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ, η Αυστραλία μπορεί να ζητήσει από τις εταιρείες της να επιδιώξουν να λάβουν κρατική ενίσχυση από εκεί, βάσει του νόμου περί μείωσης του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act). Οπως θυμίζει στην ανάλυσή του ο Ραμπίνι, «αυτός ο νόμος της κυβέρνησης Μπάιντεν, παρά την ονομασία του, είναι πάνω από όλα ένα εργαλείο βιομηχανικής πολιτικής με το οποίο η Ουάσινγκτον θέλει να ανακτήσει τον στρατηγικό έλεγχο των βιομηχανιών της βιωσιμότητας, όπως αυτή των ηλεκτρικών μπαταριών».

Σύμφωνα με την κυβέρνηση της Καμπέρα, η Αυστραλία θα μπορούσε να κατέχει μερίδιο 20% επί της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής εξευγενισμένου λιθίου ήδη έως το 2027. Ο Τζο Μπάιντεν και ο αυστραλός πρωθυπουργός Αντονι Αλμπανέζε συζήτησαν τα σχέδιά τους στην πρόσφατη σύνοδο της Ομάδας των Επτά (G7) στην Ιαπωνία. Για τους Αμερικανούς, δεδομένης της στενής στρατιωτικής συμμαχίας με την Αυστραλία, η μετεγκατάσταση της επεξεργασίας και της παραγωγής λιθίου από την Κίνα στην Αυστραλία αποτελεί εγγύηση ασφάλειας για το μέλλον.

Φυσικά, το λίθιο που θα εξευγενίζεται στην Αυστραλία θα κοστίζει περισσότερο, επειδή οι μισθοί εκεί είναι πολύ υψηλότεροι από τους μισθούς στην Κίνα και οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί πολύ πιο αυστηροί. Ωστόσο, το πρόσθετο κόστος θα καλύπτεται εν μέρει από τους φορολογουμένους των ΗΠΑ (μέσω της επιδότησης των Αυστραλών).

Πώς ο Σι Τζινπίνγκ αποξένωσε την Καμπέρα

Από μια άποψη, το ότι η Αυστραλία επιδιώκει, πλέον, να απεξαρτηθεί από την Κίνα οφείλεται εν μέρει στο ίδιο το Πεκίνο. Οι σχέσεις του με την Καμπέρα ήταν άριστες μέχρι την εμφάνιση του κορονοϊού. Το 2020, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, ο τότε αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον είχε το θάρρος να ζητήσει τη διεξαγωγή διεθνούς έρευνας για την προέλευση του ιού. «Το Πεκίνο αντέδρασε με μια σκληρότητα που επιβεβαιώνει την αδυναμία του Σι Τζινπίνγκ να κατανοήσει τις δημοκρατίες: δρακόντειες οικονομικές κυρώσεις επιβλήθηκαν κατά του αυστραλιανού κρασιού και των πρώτων υλών της χώρας» αναφέρει ο Ραμπίνι.

Η Αυστραλία αντέδρασε, φυσικά, ακυρώνοντας καταρχάς τη συμμετοχή της στην Belt and Road Initiative (πρόκειται για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού που έχει αρχίσει να χαράσσει ο Σι εδώ και χρόνια). Η συμμαχία των Αυστραλών με τις ΗΠΑ για το λίθιο αλλά και η  συμμετοχή τους στο σχήμα AUCUS (η στρατιωτική συμφωνία που ενώνει τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Αυστραλία για τη χρήση πυρηνοκίνητων υποβρυχίων) αποτέλεσαν συνέπειες εκείνης της διπλωματικής κρίσης.

Η στροφή των Κινέζων σε Αφρική και Λατινική Αμερική

Διαισθανόμενη, ωστόσο, τον κίνδυνο να χάσει το σημερινό ημιμονοπώλιο που κατέχει, η Κίνα έσπευσε να αντιδράσει. Τα τελευταία δύο χρόνια οι κινεζικές εταιρείες του κλάδου έχουν επενδύσει 4,5 δισ. δολάρια για να αγοράσουν ορυχεία λιθίου ανά την υφήλιο. Δεδομένων των προθέσεων της Αυστραλίας, η Κίνα επικεντρώνεται πλέον στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική.

Οι σημαντικότερες κινεζικές επενδύσεις σε ορυχεία λιθίου πραγματοποιήθηκαν σε τρεις αφρικανικές χώρες (Μάλι, Νιγηρία, Ζιμπάμπουε) και σε δύο της Λατινικής Αμερικής (Μεξικό, Χιλή). Δεν είναι εντελώς ακίνδυνες περιοχές. Στο Μάλι και στη Νιγηρία οι κινέζοι επενδυτές αντιμετωπίζουν προβλήματα ασφάλειας λόγω της διαρκούς απειλής της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας.

Στο Μεξικό και στη Χιλή οι αστάθμητοι παράγοντες είναι κυρίως πολιτικής φύσεως, με τον ιταλό δημοσιογράφο να σημειώνει πως «ένας άνεμος λαϊκιστικού εθνικισμού πνέει στη Λατινική Αμερική, με πολλές αριστερές κυβερνήσεις να μιλούν για εθνικοποίηση του λιθίου, επειδή θέλουν τον έλεγχο των ορυκτών πόρων τους. Είναι ένα ριμέικ του τι συνέβη στον Αραβικό Κόσμο με το πετρέλαιο τη δεκαετία του 1960. Η Χιλή μαζί με τη Βολιβία και την Αργεντινή συζητούν τη δημιουργία ενός “ΟΠΕΚ λιθίου”, ενός ολιγοπωλιακού καρτέλ στο πρότυπο του πετρελαϊκού. Η Κίνα θα πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται αυτές τις τοπικές πολιτικές τάσεις, όπως οι Δυτικοί έπρεπε να αρχίσουν να προσαρμόζονται στις επιταγές του ΟΠΕΚ από το 1973».

Η στρατηγική της Ζιμπάμπουε

Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση στην Αφρική αποτελεί η Ζιμπάμπουε: τον Δεκέμβριο του 2022, η κυβέρνησή της απαγόρευσε την εξαγωγή ακατέργαστου λιθίου. Η αφρικανική χώρα δεν επιθυμεί, πλέον, να είναι ένας απλός εξαγωγέας πρώτων υλών και απαιτεί από όλους όσοι ενδιαφέρονται για το λίθιό της να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή εργοστασίων επεξεργασίας και εξευγενισμού στην επικράτειά της.

Είναι μια απόλυτα θεμιτή και λογική στρατηγική, που στοχεύει στη συγκέντρωση των δραστηριοτήτων με τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία κοντά στα ορυχεία, κρατώντας τα επιπλέον κέρδη στη χώρα και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Φεντερίκο Ραμπίνι, «η Ζιμπάμπουε θα μπορούσε να πρωτοστατήσει, επιβάλλοντας ένα λιγότερο ανισόρροπο μοντέλο οικονομικών σχέσεων στην Κίνα, προάγγελο μιας αφρικανικής εκβιομηχάνισης».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News