Το Σάββατο θα κηδευτεί στην Λευκωσία, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος ο Β’. Πέθανε τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας στον ύπνο του, από επιπλοκές καρκίνου στο ήπαρ, για τον οποίο είχε χειρουργηθεί στην Αμερική και έκανε ακολούθως θεραπείες στο Ισραήλ. Ήταν 81 ετών. Θα ταφεί στην Αρχιεπισκοπή, σε τάφο που ετοίμασε και επιμελήθηκε ο ίδιος.

Στην εξόδιο ακολουθία, που θα τελεστεί εκεί, στον Καθεδρικό Ναό του Αποστόλου Βαρνάβα, ιδρυτή, προστάτη και πρώτου Προκαθήμενου της Εκκλησίας της Κύπρου το 45μ.Χ., θα παραστεί μετά άλλων πολλών ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος είπε ότι θα προσέλθει «αυθορμήτως».

Η συγκεκριμένη παρουσία, όπως και ο πιο πάνω, μονολεκτικός … προσδιορισμός της, έχουν ιδιαίτερη σημασία στο «τεράστιο μυθιστόρημα» του βίου και της πολιτείας του Χρυσοστόμου. Του 2^ου ιεράρχη που κατέλαβε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου μετά τον Μακάριο τον Γ’ (1950-1977), ο οποίος αναβάθμισε και εμπέδωσε, ίσως όσο κανένας άλλος, τον λεγόμενο εθναρχικό χαρακτήρα του. Άλλωστε, και ως παπάς, κυβέρνησε κιόλας!

Ο  προκάτοχός του εκλιπόντος, ο Χρυσόστομος Α’ (1977–2006), δεν ανακατευόταν τόσο πολύ στα της τρέχουσας πολιτικής. Εγνοια του ήταν κυρίως το Εθνικό Πρόβλημα, το Κυπριακό. Και οι όποιες παρεμβάσεις του γίνονταν μέσω του Λόγου, του πρώτου εκκλησιαστικού τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σταθμού της χώρας.

Ο Χρυσόστομος ο Β΄(2006-2022), και αυτός από την Πάφο, ίσως θα ήθελε να είχε όλο το πακέτο που είχε και ο Μακάριος. Δηλαδή, να κυβερνά κιόλας. Όμως, οι κατέχοντες τα «εκκλησιαστικό-πολιτικά» της Κύπρου, λένε ευθέως ότι έστω και έτσι κατάφερε να έχει έναν ρόλο και στη διακυβέρνηση. Εξ αποστάσεως και με τον τρόπο του.

Οι κρατικές παρεμβάσεις του…

Ως και διαχειριστής της τεράστιας (και εν πολλοίς ανυπολόγιστης) περιουσίας της Εκκλησίας της Κύπρου, ο Αρχιεπίσκοπος είχε de facto δύναμη και επιρροή. Η πιο πρόσφατη και χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η παρέμβασή του στην κυβέρνηση ώστε να δοθεί κυπριακή υπηκοότητα σε έναν μαλαισιανό επιχειρηματία, τον Τζο Τάεκ Λόου, 41, που τον καταζητούσε η Ιντερπόλ για απάτες «μυθικής κλίμακας» σε βάρος του Δημοσίου. Συγκεκριμένα, ότι υπεξαίρεσε $4,5 δισ. από το 1MDB, κρατικό επενδυτικό ταμείο (fund) της Μαλαισίας, στο οποίο ήταν και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Ο απατεώνας αυτός, λοιπόν, που αν μπείτε στο Wikipedia θα τον βρείτε ως «Κύπριο Υπήκοο», ήρθε σε επαφή με τον Χρυσόστομο, ο οποίος και μεσολάβησε για να γίνει Κύπριος.

Ο εκλιπών, τον Σεπτέμβριο του 2015, έστειλε επιστολή στον τότε Υπουργό Εσωτερικών, Σωκράτη Χάσικο και του εξέφρασε την επιθυμία του να πολιτογραφηθεί Κύπριος ο Μαλαισιανός. Δεν πήρε άμεση απάντηση, και επανήλθε με νέα επιστολή, λέγοντας στον υπουργό ότι ο Λόου «έχει ήδη επενδύσει ποσό ύψους πέντε εκατομμυρίων ευρώ (5.000.000 ευρώ + ΦΠΑ) για αγορά κατοικίας», και προσθέτοντας ότι «ο Jho Taek Low θα βρίσκεται στην Κύπρο στις 18 Σεπτεμβρίου και θα έχουμε την ευκαιρία να τον συναντήσουμε σε προγραμματισμένη συνάντηση, μετά και από δική του επιθυμία, προκειμένου να συζητήσουμε την προώθηση διαφόρων επενδυτικών έργων σε εκκλησιαστική γη».

Σε εκκλησιαστική γη!…

Πράγματι, ο φυγάς Λόου, κτίζοντας μιαν έπαυλη σε οικόπεδο της Αρχιεπισκοπής στην Αγία Νάπα, εξασφάλισε το πολυπόθητο για αυτόν χρυσό κυπριακό-ευρωπαϊκό διαβατήριο. Η έπαυλη βρίσκεται σε βραχώδη απόκρημνη παραλία στις παρυφές ενός Εθνικού Πάρκου εκεί. Και παραβιάστηκαν περιβαλλοντικοί νόμοι, αφού ο εκβραχισμός ήταν παράνομος.

Ο Αρχιεπίσκοπος, με επιστολή του στην αρμόδια υπηρεσία για περιβαλλοντικές παραβάσεις, ζήτησε να στηριχθεί η προσπάθεια του Δήμου Αγίας Νάπας «προς υλοποίηση του έργου», δηλαδή της έπαυλης, επικαλούμενος λόγους «εθνικού συμφέροντος».

Σε μετέπειτα συνέντευξή του προς εκκλησιαστικό ιστότοπο, εξήγησε ότι, πολλές φορές ζήτησε από την κυβέρνηση (και ως Μητροπολίτης Πάφου, και ως Αρχιεπίσκοπος), να βοηθηθούν κάποιοι να λάβουν κυπριακή υπηκοότητα, και το Υπουργείο έκανε την δική του έρευνα. «Πολλές φορές έδιδε υπηκοότητα, άλλες φορές απέρριπτε τα αιτήματα».

Η επιρροή του στα πολιτικά πράγματα ήταν δεδομένη και ισχυρή. Ανοικτά άκουσα πολλές φορές να λέγεται στην Κύπρο, ότι για να εκλεγεί Πρόεδρος της χώρας, πρέπει να έχει καλές σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο.

Η πολιτική δύναμη της Εκκλησίας της Κύπρου

Η πρώτη μου, κατ’ ιδίαν γνωριμία με τον μακαριστό Χρυσόστομο  ήταν τον καιρό του επίμαχου Σχεδίου Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού, σε δημοσιογραφική αποστολή. Παραμονές του δημοψηφίσματος, τον Απρίλιο του το 2004, συναντήθηκα στο Προεδρικό με τον μακαρίτη πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο, και στην Μητρόπολη της Πάφου με τον σημερινό Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, Χρυσόστομο. Ήταν και οι δύο ανοικτά και παθιασμένα υπέρ του «Όχι».

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με ξάφνιασε, θυμάμαι, όταν στην αφελή ερώτησή μου, «γιατί πήρατε επάνω σας, προσωπικά, το Όχι στο Σχέδιο Ανάν, αντί να πείτε στο λαό κάναμε ό,τι μπορούσαμε, δεν συμφωνήσαμε σε όλα, και το θέτουμε στη δική σας κρίση;», απάντησε: «Μα τι μου λέτε; Εμένα η αποστολή μου σε αυτόν τον κόσμο είναι αυτή ακριβώς: να σώσω τον λαό μου από την καταστροφή!».

Και ο τότε Μητροπολίτης της Πάφου, κινήθηκε στο ίδιο περίπου μήκος κύματος με τον της Κερύνειας, που απείλησε ότι «όποιος ψηφίσει Ναι, θα πάει στην κόλαση».

Ο νυν Μητροπολίτης Μόρφου ήταν τότε η καλή εξαίρεση – εκπροσωπώντας άλλωστε μια κατεχόμενη περιοχή που, στο Σχέδιο Ανάν, θα επέστρεφε σε εμάς, την ελληνοκυπριακή πλευρά.

Η Εκκλησία επηρεάζει όλο το φάσμα της κυπριακής κοινωνίας. Ακόμα και, ή ίσως ιδίως και, οικονομικά. Είναι παντοδύναμη. Έχει πολύ χρήμα, όχι μόνο από ακίνητη περιουσία, αλλά ακόμα και από επιχειρηματικές δραστηριότητες στην βιομηχανία, στον τουρισμό, κλπ. Και έχει επίσης όπως είπαμε, ως Μακαριακή κληρονομιά, τον εθναρχικό της ρόλο, ο οποίος της «επιτρέπει» ακόμα και μέχρι σήμερα να μπλέκει την χριστιανική της υπόσταση με τον πολιτικό της εαυτό!

Συσχέτιση θρησκευτικότητας και Κυπριακού

Μια έρευνα της αμερικανικής πρεσβείας στην Κύπρο, που ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά το δημοψήφισμα του 2004 με το ερώτημα «Γιατί οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν στο Σχέδιο Ανάν;», δίνει την απάντηση, σύμφωνα με τηλεγράφημα του τότε πρεσβευτή Ρόναλντ Σλίγκερ στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ότι τελικά «το Όχι το είπαν, περισσότερο απ’ όλους, οι νέοι μεταξύ 18-24 χρονών».

Ο βασικός λόγος; «Οι Ελληνοκύπριοι νέοι είναι πολύ πιο θρησκευόμενοι από τους Τουρκοκύπριους συνομήλικούς τους», συν το γεγονός ότι σχεδόν όλοι αυτής της ηλικιακής ομάδας τον καιρό του δημοψηφίσματος ή ήταν στον στρατό, ή πρόσφατα είχαν απολυθεί. Ομοίως δε, η κυπριακή Ορθόδοξη Εκκλησία «είναι σημαντικά πιο πολιτική από τα θρησκευτικά ιδρύματα του Βορρά».

«Ακόμα και το ελληνοκυπριακό κομμουνιστικό κόμμα», γράφει ο πρέσβης, κάνει τα πάντα για να δημιουργήσει και να διατηρήσει στενές σχέσεις με την Εκκλησία. «Ο (τότε) αρχηγός του ΑΚΕΛ, Δημήτρης Χριστόφιας, για παράδειγμα, έχει δύο κάδρα στον τοίχο του γραφείου του κόμματος του, του Βλαντίμιρ Λένιν και μια εικόνα του Αγίου Γεωργίου».

«Με λίγες εξαιρέσεις, δηλαδή τον (τότε) επίσκοπο Μόρφου, ηγέτες της Εκκλησίας δεν έκρυψαν την αντίθεσή τους στο σχέδιο Ανάν. Ο επίσκοπος  της κατεχόμενης Κερύνειας προειδοποίησε το προσφυγικό ποίμνιο του ότι οι ψηφοφόροι του «Ναι», ήταν προδότες του κυπριακού ελληνισμού και «δεν θα κληρονομήσουν την βασιλεία των ουρανών».

Στέλεχος  της τότε νεολαίας του αντιπολιτευόμενου ΔΗΣΥ (κόμμα του οποίου ηγήθηκε ο νυν πρόεδρος Αναστασιάδης, που ψήφισε υπέρ του Σχεδίου Ανάν), φέρεται να είπε στους Αμερικανούς ερευνητές ότι είδε μία σαφή συσχέτιση μεταξύ «θρησκευτικότητας» και απόψεων για το σχέδιο Ανάν, με τα πιο θρησκευόμενα μέλη του κόμματός του να ήταν πιο πρόθυμα να απορρίψουν την προτεινόμενη λύση του Κυπριακού.

Και ένας ακαδημαϊκός, που επίσης αναφέρεται το όνομά του στην Εκθεσή Σλίγκερ,  πίστευε ότι «η σημερινή αδυναμία του Αρχιεπισκόπου περιόρισε περαιτέρω την ικανότητα της Εκκλησίας να συμβιβαστεί. Η Ιστορία και το Δόγμα προδιαθέτουν την Εκκλησία σε σκληροπυρηνικές στάσεις στο Κυπριακό και μόνο ένας ισχυρός αρχιεπίσκοπος – που λείπει αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή – θα μπορούσε να ωθήσει την Εκκλησία σε διαφορετική κατεύθυνση.»  Αρχιεπίσκοπος Κύπρου το 2004 ήταν ο Χρυσόστομος ο Α’, που όπως είπαμε απεχώρησε λόγω υγείας.

Ο διάδοχός του Χρυσόστομος Β’ είχε και παραείχε λόγο στο εθνικό ζήτημα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που με τις πολιτικές (και όχι αρχιερατικές) παρεμβάσεις του έκανε άνω-κάτω την πολιτική σκηνή. Όταν τον ρώτησα σε μιαν άλλη συνέντευξη πριν από περίπου δέκα χρόνια γιατί δεν αφήνει την πολιτική, με παρέπεμψε κοφτά στον ιστορικό εθναρχικό ρόλο της Εκκλησίας.

Η τελευταία φορά που παρενέβη, αφήνοντας εκτεθειμένο τον πρόεδρο Αναστασιάδη, ήταν σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Πολίτης» τον Δεκέμβριο του 2020, στην οποία είχε αναφέρει ότι ο πρόεδρος είχε συζητήσει μαζί του θέμα λύσης δύο κρατών. Παρά το γεγονός ότι επιβεβαίωσε ότι έκαναν πράγματι μια τέτοια συζήτηση, για προφανείς και μάλλον κατανοητούς λόγους, λίγα 24ωρα μετά, προσπάθησε να στρογγυλέψει τις δηλώσεις του μιλώντας για «παρανόηση».

Και μετά, θα αρχίσει το μαγείρεμα!…

Πάνω από την σορό του θα σταθούν τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Κύπρου, που επί των ημερών του αυξήθηκαν στους 17. Αρκετοί από αυτούς, ανάμεσά τους και μερικοί που θα διεκδικήσουν τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, έχουν «σοβαρά θέματα» με τον Πατριάρχη. Το βασικό είναι ότι αναγνώρισε ως αυτοκέφαλη την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, που μέχρι τον πόλεμο υπαγόταν στον ρώσο Πατριάρχη Κύριλλο, που τάχθηκε ανοικτά υπέρ της εισβολής του Πούτιν.

Αυτό το εκκλησιαστικό «πλήγμα» κατά της Μόσχας, απογοήτευσε και θύμωσε ένα αρκετά μεγάλο και ισχυρό κομμάτι της κυπριακής ιεραρχίας, που χαρακτηρίζεται ως ρωσόφιλο, δεν συμπαθεί τον Βαρθολομαίο, και ήταν σε πόλεμο με τον Χρυσόστομο. Ο οποίος στα τελευταία χρόνια της ζωής του, κυρίως μετά την τερματική διάγνωση του καρκίνου, εκκλησιαστικά εμφάνισε ένα πιο ηγετικό και υπεύθυνο πρόσωπο.

Στην κηδεία του, εκτός από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, θα παραστεί βεβαίως και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, που τον επισκέφθηκε δύο μόλις ημέρες πριν αποβιώσει και μάλιστα συζήτησαν και μαζί.

Η μάχη της διαδοχής θα αρχίσει σχεδόν αμέσως μετά την κηδεία του Χρυσοστόμου. Η δική του εκλογή το 2006 είχε πολλές σκιές. Έγιναν «υπόγειες» συμφωνίες με ιεράρχες, έτσι που όπως ανέφερε πρόσφατα ο θεολόγος Ανδρέας Πιτσιλλίδης στο κανάλι «Σίγμα», επιβεβαίωσαν ότι «ο νέος (τότε) Αρχιεπίσκοπος εκλέχτηκε  μετά από υπόγειες δοσοληψίες».

Η διαδικασία, έτσι κι αλλιώς είναι πολύπλοκη, και θα την εξηγήσουμε όταν έρθει ο καιρός. Η ιδιαιτερότητα στην Κύπρο είναι ότι υπάρχει κατ’ αρχάς λαϊκή ψήφος. Σε εκείνην, ο Χρυσόστομος ήρθε 3^ος, με πολύ χαμηλό ποσοστό κοντά στο 10%, πίσω από τον Κύκκου Νικηφόρο και τον Λεμεσού Αθανάσιο. Εν συνεχεία, οι τρεις τίθενται στην κρίση της Ιεράς Συνόδου που τότε, επειδή δεν έβγαιναν για τον Χρυσόστομο τα κουκιά, ως «υπηρεσιακός» Αρχιεπίσκοπος με απόφαση του Φαναριού, αφού είχε παυθεί ο προηγούμενος λόγω ασθενείας, κανόνισε να αυξηθεί ο αριθμός τους σε 17, και έτσι βγήκε!

Ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα αναδειχθεί αμέσως μετά τα Χριστούγεννα. Οι πιθανοί υποψήφιοι είναι οι: Λεμεσού Αθανάσιος, Ταμασού Ησαίας, Πάφου Γεώργιος (που θα εκφωνήσει και τον επικήδειο το Σάββατο) και Κωνστάντιας/Αμμοχώστου Βασίλειος. Δεν αποκλείεται να εμφανιστούν κι άλλοι – ίσως ακόμα και ο Μόρφου Νεόφυτος (υπέρ της λύσης του Κυπριακού, υπέρ του Πατριαρχείου και εναντίον των ομοφυλόφιλων).

Το θέμα είναι οι τρεις που θα μείνουν μετά την λαϊκή ψήφο. Στην οποία δεν πρέπει καθόλου να υποτιμηθεί ο ρωσικός παράγοντας. Στην Κύπρο υπάρχουν περίπου 40.000 – 50.000 Ρώσοι, οι περισσότεροι με κυπριακό διαβατήριο πια. Δικαίωμα ψήφου, πάντως, έχουν όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί που κατοικούν στο νησί – αρκεί να έχουν άδεια παραμονής, κι ας μην έχουν χρυσό διαβατήριο.

Όσον αφορά, τέλος, το «αυθορμήτως αποφασίσαμε να μεταβώμεν το Σάββατο στην Λευκωσίαν…» του Πατριάρχη, για την κηδεία του Χρυσοστόμου, έγκυρες πηγές (hellasjournal.com, και από Αμερική πλευρά!), αναφέρουν ότι η κάθοδος Βαρθολομαίου στην Κύπρο δεν έχει να κάνει μόνο με την κηδεία Χρυσοστόμου, αλλά και με την διαδοχή του!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News