Το πιο ρομαντικό ποτάμι του κόσμου, ο Σηκουάνας καθαρίζεται εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024, έτσι ώστε να μπορούν να κολυμπήσουν εκεί οι συμμετέχοντες στους Ολυμπιακούς Αγώνες και κατ’ επέκταση οι ίδιοι οι Παριζιάνοι. Αλλωστε, εκεί θα διεξαχθεί το τρίαθλο, καθώς επίσης και μια σειρά εκδηλώσεων. Ωστόσο, το έργο αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι θα φανταζόταν κανείς, γράφει στους New York Times η δημοσιογράφος Κάθριν Πόρτερ.

Παρά το γεγονός ότι αποτέλεσε έμπνευση για ένα σωρό τραγούδια, ποιήματα και άλλες μορφές τέχνης, ο Σηκουάνας ήταν σχεδόν νεκρός οικολογικά από τα μέσα της δεκαετίας του 2010. Το έργο για τον καθαρισμό του ξεκίνησε λίγο μετά την ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι και μέχρι το 2018 είχε ήδη εγκριθεί ένας νόμος που επιβάλλει στα πλωτά σπίτια του Σηκουάνα να δένουν, ώστε να υπάρχει πρόσβαση σε χώρο για λύματα. Μέχρι τώρα τα λύματα κατέληγαν απευθείας στον Σηκουάνα. Εάν πετύχει, το σχέδιο θα δώσει ένα ποτάμι αρκετά καθαρό για να κολυμπήσουν εκεί οι αθλητές και αργότερα οι πολίτες.

«Εχουμε 100% εγγύηση ότι θα πετύχει; Η απάντηση είναι όχι» είπε ο Πιερ Ραμπαντάν, ο αντιδήμαρχος που ηγείται των Ολυμπιακών σχεδίων της πόλης, συμπεριλαμβανομένου του καθαρισμού του Σηκουάνα. Πρόκειται για ένα σχέδιο που θα πρέπει να ολοκληρωθεί εγκαίρως ώστε να φιλοξενήσει δύο αγώνες μεγάλων αποστάσεων και τα κολυμβητικά σκέλη του τριάθλου.

«Αν βρέχει για μια εβδομάδα συνεχώς πριν από τους αγώνες, ξέρουμε ότι η ποιότητα του νερού –ακόμα και με όλη τη δουλειά που ήδη έχει γίνει– πιθανότατα δεν θα είναι εξαιρετική, όπως τη θέλουμε» λέει ο Ραμπαντάν, αναγνωρίζοντας, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο: «Αν οι αγώνες πρέπει να αναβληθούν, οι διοργανωτές απλώς θα περιμένουν μερικές ημέρες για να δοκιμάσουν και πάλι την ποιότητα του νερού και να προσπαθήσουν ξανά» παραδέχεται.

Υγρό ορόσημο

Παρά το γεγονός ότι πολλοί τον θεωρούν ως τον πιο ρομαντικό ποταμό στον κόσμο, ο Σηκουάνας είναι επίσης δύσοσμος, θολός και –πολύ συχνά μετά από σαββατόβραδα– γεμάτος από τα βρώμικα υπολείμματα των πάρτι. Οταν βρέχει καταρρακτωδώς, τα 40 φινιστρίνια που είναι διάσπαρτα στις πλακόστρωτες όχθες του ποταμού αναβλύζουν από λύματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί Παριζιάνοι, ακόμη και μερικοί που εργάζονται στο επίσημο «Σχέδιο Κολύμβησης» –όπως ονομάζεται το έργο καθαρισμού–, δηλώνουν ότι δεν θα κολυμπούσαν με τίποτα στο ποτάμι. «Απλώς δεν με ενδιαφέρει» λέει ο Μάριο Ροντρίγκες, εργαζόμενος στο σχέδιο καθαρισμού.

Αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Κατά τη διάρκεια των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων που φιλοξένησε το Παρίσι, το 1900, πραγματοποιήθηκαν επτά αγώνες κολύμβησης στον ποταμό. Ακόμη και αφού το κολύμπι απαγορεύτηκε, το 1923, έναν χρόνο πριν επιστρέψουν οι Αγώνες στην πόλη, οι ντόπιοι συνέχισαν να βουτούν από τη γέφυρα της Ιένας τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού, με τον Πύργο του Αϊφελ να υψώνεται πίσω τους καθώς δροσίζονταν στο νερό. Ωστόσο, το ποτάμι μολυνόταν όλο και περισσότερο με λύματα και βιομηχανικά απόβλητα. Μια μελέτη της δεκαετίας του 1990 κατέταξε τον Σηκουάνα μεταξύ των ποταμών με τα υψηλότερα επίπεδα βαρέων μετάλλων στον κόσμο.

Υποσχέσεις για επιστροφή σε εκείνες τις ημέρες κολύμβησης είχε δώσει ο Ζακ Σιράκ όταν ήταν δήμαρχος του Παρισιού και μετέπειτα πρόεδρος της Γαλλίας. Το 1990 είχε δεσμευθεί ότι σε τρία χρόνια από τότε «θα κολυμπούσε στον Σηκουάνα μπροστά σε μάρτυρες για να αποδείξει ότι ο Σηκουάνας είναι καθαρό ποτάμι». Αυτό, όμως δεν έγινε ποτέ.

«Ηταν απλώς ωραία λόγια» σχολιάζει ο Ζαν-Μαρί Μιουσέλ, υδρολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, που έχει μελετήσει τον Σηκουάνα επί τρεις δεκαετίες. Αν και έχουν γίνει πολλές βελτιώσεις στην ποιότητα του νερού του ποταμού, ιδιαίτερα μέσω του εκσυγχρονισμού των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, «δεν υπήρχε σχέδιο για κολύμπι στον Σηκουάνα πριν από το 2020» λέει.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες το άλλαξαν αυτό, όχι μόνο υποκινώντας το σχέδιο, αλλά εμπνέοντας έναν προϋπολογισμό 1,4 δισ. ευρώ για την υλοποίησή του. Η δήμαρχος της πόλης, Aν Ινταλγκό, έχει υποσχεθεί ότι θα δώσει στους ντόπιους πρόσβαση σε περίπου 20 περιοχές κολύμβησης κατά μήκος του Σηκουάνα και του παραποτάμου του, του Μάρνη, μέχρι το καλοκαίρι του 2025.

«Οι Αγώνες ήταν απλώς ένας επιταχυντής για τον μετασχηματισμό και τη βελτίωση της ποιότητας του νερού» σημειώνει ο Ραμπαντάν, προσθέτοντας ότι το σχέδιο είχε συγκεντρώσει περισσότερες από δύο ντουζίνες κυβερνητικούς φορείς και υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και Αρχών ποταμών και λιμένων, οι οποίοι «αν δεν γίνονταν οι θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες, μάλλον δεν θα είχαν δεσμευθεί σε αυτό».

Σωλήνες και πειθώ

Ο στόχος κάθε εμπλεκόμενου οργανισμού είναι να γίνει το νερό αρκετά καθαρό, έτσι ώστε τα επίπεδα δεικτών δύο βακτηρίων, του E. coli και του εντερικού εντεροκόκκου, να είναι κάτω από τα πρότυπα που ορίζει η ευρωπαϊκή οδηγία για την κολύμβηση. Τα Ολυμπιακά πρότυπα επιτρέπουν ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα, με την έγκριση μιας επιτροπής.

Ομάδες στη Γαλλία δοκιμάζουν τακτικά το νερό του Σηκουάνα, από το 2020. Το περασμένο καλοκαίρι περίπου τα μισά δείγματά τους πέτυχαν τον στόχο. Αλλά αυτά προήλθαν από ένα μεγάλο τμήμα του ποταμού και του παραποτάμου του μόνο κατά τους τρεις καλοκαιρινούς μήνες. Ο Ραμπαντάν και άλλα μέλη του δημοτικού προσωπικού θεώρησαν πολύ ελπιδοφόρα τα νέα, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του Σχεδίου Κολύμβησης δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί.

«Δεν καθαρίζουμε τον Σηκουάνα» τονίζει ο Σαμουέλ Κολίν-Κανιβέζ, επικεφαλής μηχανικός της πόλης, υπεύθυνος για τα έργα αποχέτευσης, καθώς ηγείται μιας περιήγησης σε μια πρόσφατα κατασκευασμένη σήραγγα που εκτείνεται κάτω από το ποτάμι. «Η προσέγγισή μας είναι να αποτρέψουμε την απόρριψη μη επεξεργασμένου νερού στον Σηκουάνα» εξηγεί.

Η σήραγγα, μήκους 700 μέτρων, συνδέεται με μια τεράστια υπόγεια δεξαμενή αποθήκευσης, η οποία είναι υπό κατασκευή και βρίσκεται μεταξύ του σιδηροδρομικού σταθμού Οστερλίτς και ενός νοσοκομείου 350 ετών. Η δεξαμενή χωράει 500 λίτρα νερού, δηλαδή αρκετό για να γεμίσουν 20 Ολυμπιακές πισίνες.

Η σήραγγα και η δεξαμενή είναι μεταξύ των πέντε μεγάλων έργων μηχανικής που κατασκευάζονται για την αντιμετώπιση των καταιγίδων, οι οποίες πλέον κατακλύζουν το παλιό αποχετευτικό σύστημα του Παρισιού, και το πιο σημαντικό, για τη διοχέτευση λυμάτων και ομβρίων υδάτων. Οταν αυτά τα τούνελ κατακλύζονται από το νερό της βροχής, απελευθερώνουν όλα τα απόβλητα στον Σηκουάνα.

«Αυτό συμβαίνει 12 φορές τον χρόνο όταν βρέχει καταρρακτωδώς στο ανατολικό τμήμα της πόλης» δηλώνει ο Κολίν-Κανιβέζ καθώς βαδίζει γύρω από τη μερικώς κατασκευασμένη δεξαμενή. Μόλις ολοκληρωθεί, η γιγάντια δεξαμενή θα συγκρατεί αυτό το νερό κατά τη διάρκεια καταιγίδων και στη συνέχεια, αφού σταματούν οι βροχές, θα το διοχετεύει στο αποχετευτικό σύστημα.

Αυτή είναι η στρατηγική για να κρατήσει τα λύματα έξω από τον Σηκουάνα όταν υπάρχει κακοκαιρία. Η στρατηγική για τον ξηρό καιρό περιλαμβάνει ένα άλλο σύνολο έργων. «Το μεγαλύτερο εργοστάσιο, το Seine-Valenton, απορροφά τα λύματα 2,5 εκατ. ανθρώπων. Μόλις εισαχθούν μικρές ποσότητες περφορμικού οξέος στην απόρριψή του, τον ερχόμενο Ιούνιο, τα επίπεδα των επιβλαβών βακτηρίων των κοπράνων θα μειωθούν κατά εκατό φορές» δηλώνει ο Βενσάν Ροσέρ, διευθυντής Καινοτομίας στο Greater Paris Sanitation Authority.

Υπάρχουν, ωστόσο και μικρότερες ομάδες που εργάζονται γι’ αυτόν τον σκοπό. Πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα σε έξι προαστιακές περιοχές του Παρισιού, προσπαθώντας να πείσουν περισσότερους από 20.000 ιδιοκτήτες σπιτιών να επιτρέψουν στους εργαζομένους να σκάψουν τους σωλήνες τους και να τους επανασυνδέσουν σωστά στο αποχετευτικό σύστημα. Τόσο πολλά σπίτια πιστεύεται ότι στέλνουν τα λύματά τους στον Σηκουάνα ή στον Μάρνη.

«Πόρτα-πόρτα» λέει η Κλερ Κοστέλ, η οποία ηγείται του έργου στην περιοχή νοτιοανατολικά του Παρισιού. «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το κάνουμε». Εδώ, υπάρχουν δύο ξεχωριστά υπόγεια συστήματα σηράγγων: ένα μόνο για τα λύματα και ένα άλλο για το νερό της βροχής. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, οι κατασκευαστές έχουν συνδέσει σωλήνες αποχέτευσης στο σύστημα ομβρίων υδάτων. Σε άλλα, όπως στο μικρό νησί Fanac, χτίστηκαν σπίτια για να ρίχνουν τα λύματά τους απευθείας στον Μάρνη.

«Ο μόνος τρόπος για να καταλάβεις ποια σπίτια έχουν κακές συνδέσεις», συνεχίζει η Κοστέλ, «είναι να ελέγξεις τους σωλήνες τους». Στη συνέχεια, η ομάδα της προσπαθεί να πείσει τους ιδιοκτήτες σπιτιού να τους επιτρέψουν να διορθώσουν τις κακοτεχνίες. Παρ’ όλο που οι ομάδες είναι σε θέση να προσφέρουν επιχορηγήσεις 6.000 ευρώ, οι οποίες συχνά καλύπτουν το κόστος ανακαίνισης, πολλοί ιδιοκτήτες αρνούνται να προχωρήσουν. Μέχρι τον περασμένο Μάρτιο μόλις 5.000 είχαν δεχτεί, σύμφωνα με έκθεση της πόλης. «Το θέμα είναι ευαίσθητο» εξηγεί η Κοστέλ. «Δεν μπορούμε να τους αναγκάσουμε να ανοίξουν τις πόρτες τους».

Πάντως, η ομάδα της έχει σημειώσει επιτυχίες. Εχει κατασκευάσει μια νέα γραμμή αποχέτευσης και ένα σύστημα άντλησης για τα 40 σπίτια στο Fanac. Το σημείο πώλησης για πολλούς κατοίκους, στο Fanac και σε κοντινές πόλεις, ήταν η Ολυμπιακή κληρονομιά. «Εμαθα να κολυμπώ ως παιδί στον Μάρνη» λέει ο Ζαν-Λουί Μπουρζουά, 70 ετών, έξω από το πλινθόκτιστο σπίτι του στο Λε Περέ-συρ-Μαρν, την ώρα που εργάτες ολοκληρώνουν το αποχετευτικό σύστημα της περιοχής. «Θα ήμουν πολύ χαρούμενος αν κολυμπούσα ξανά εκεί» παραδέχεται.

Επιφανειακή τάση

Μέσα στα όρια της πόλης του Παρισιού δεν είναι μόνο τα σπίτια στα οποία στοχεύουν οι εργαζόμενοι, αλλά και τα σκάφη. Περίπου 170 είναι αγκυροβολημένα στις όχθες του Σηκουάνα, στις Ολυμπιακές τοποθεσίες. Μέχρι πρόσφατα, σχεδόν όλοι έριχναν τα λύματα τους απευθείας στο ποτάμι.

Το 2018, η πόλη ανακοίνωσε ότι όλα τα σκάφη έπρεπε να συνδεθούν με το αποχετευτικό της σύστημα και η λιμενική αρχή ξεκίνησε τη δαπανηρή διαδικασία εγκατάστασης συνδέσεων λυμάτων και αντλιών. Δόθηκαν δύο χρόνια στους ιδιοκτήτες σκαφών για να τοποθετήσουν τα συστήματα συλλογής λυμάτων στα πλωτά τους μέσα. Μέχρι σήμερα μόνο οι μισοί έχουν κάνει τη δουλειά, σύμφωνα με τους υπαλλήλους της πόλης.

Πολλοί ιδιοκτήτες σκαφών έχουν παραπονεθεί ότι στοχοποιούνται άδικα. Σε αντίθεση με τους επίγειους γείτονές τους, δεν τους προσφέρθηκε επιλογή και η μετατροπή στα παλιότερα σκάφη μπορεί να κοστίσει έως και 25.000 ευρώ – ποσό πέντε φορές μεγαλύτερο από εκείνο που προσφέρει η κυβέρνηση σε επιχορηγήσεις.

«Πιστεύετε ότι το πάρκο σκαφών, το οποίο βρίσκεται 30 χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι, θα συνδέεται με ένα σύστημα αποχέτευσης;» αναρωτιέται ο Ερβέ Λαβογιέ, ο οποίος ζει σε ένα μετασκευασμένο σκάφος του 1937, μόνιμα αγκυροβολημένο κοντά σε μια πεζογέφυρα, στην καρδιά του Παρισιού. «Μας παίρνουν τα αυτιά στις ειδήσεις των 8 μ.μ. ότι κάνουν πολλά, αλλά είναι γελοίο».

Ο Νικολά Λοντίνσκι, διευθυντής συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης στο Παρίσι, αναγνωρίζει ότι η ρύπανση των σκαφών είναι σχετικά μικρή, αλλά λέει ότι θα μπορούσε να κάνει τη μέτρηση, μεταξύ ενός επιτυχούς τεστ ποιότητας νερού σε μια κοντινή περιοχή κολύμβησης και ενός αποτυχημένου τεστ. «Αν θέλουμε πραγματικά να βελτιώσουμε την ποιότητα του νερού, πρέπει να κάνουμε τα πάντα», τονίζει.

Παρά τις επικρίσεις, ο Λαβογιέ δηλώνει ότι θα του άρεσε η ιδέα να κολυμπήσει στον Σηκουάνα. Κάθε βράδυ, καθώς βουρτσίζει τα δόντια του στο μπάνιο του σκάφους του, κοιτάζει έξω στο ποτάμι, που αστράφτει κάτω από τα φώτα της πόλης. Εκπλήσσεται διαρκώς από την ομορφιά του. «Αν είχαμε την ευκαιρία να δείξουμε στον κόσμο τι είναι πραγματικά ο Σηκουάνας και να προσφέρουμε αυτή τη θέα του Παρισιού…», λέει. «Είναι μια υπέροχη ιδέα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News