Ο συμβιβασμός που επετεύχθη στο παρά πέντε την προηγούμενη Πέμπτη από τους υπουργούς Εσωτερικών της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης των παράτυπων αφίξεων αιτούντων άσυλο και μεταναστών αποσκοπεί, σύμφωνα με τη δηλωμένη πρόθεση των υπογραφόντων, να αλλάξει την κοινή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έπειτα από χρόνια συγκρούσεων και διχασμών.

Η επιτυχία της συμφωνίας, που εγκρίθηκε με ειδική πλειοψηφία, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα εφαρμοστεί στην πράξη: το σύμφωνο θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς των κρατών-μελών της ΕΕ στις συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι οποίες έχουν μόλις αρχίσει.

Στόχος της συμφωνίας είναι ο δίκαιος επιμερισμός της ευθύνης όσον αφορά τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, μια ισορροπία μεταξύ των υποχρεώσεων και της αλληλεγγύης των κρατών-μελών της ΕΕ. Οι χώρες της πρώτης γραμμής (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Μάλτα, Κύπρος) θα εξακολουθούν να φέρουν την ευθύνη για την υποδοχή και τη φιλοξενία των προσφύγων/μεταναστών (σύμφωνα με όσα ορίζει ο κανονισμός του Δουβλίνου), καθώς και για την εξέταση των αιτήσεων χορήγησης ασύλου.

Ως αντάλλαγμα, οι χώρες της δεύτερης γραμμής καλούνται να επιδεικνύουν μια μορφή «ευέλικτης αλληλεγγύης», είτε δεχόμενες αιτούντες άσυλο στην επικράτειά τους, είτε καταβάλλοντας αποζημίωση, τουλάχιστον 20.000 ευρώ για κάθε άτομο που δεν αποδέχονται. Επειτα από σχετικό αίτημα της Ιταλίας μέρος των χρημάτων θα μπορούσε να καταλήγει σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο για τη χρηματοδότηση έργων που σχετίζονται με τη μετανάστευση σε τρίτες χώρες, όπως η Τυνησία.

Η συμφωνία προβλέπει επίσης τη θέσπιση ενός νέου συστήματος χορήγησης ασύλου, που θα περιλαμβάνει δύο οδούς: μια αυστηρότερη διαδικασία που θα λαμβάνει χώρα στα σύνορα, με τους αιτούντες να τελούν ενδεχομένως ακόμη υπό κράτηση για ορισμένο χρονικό διάστημα, και μια άλλη περισσότερο ανεκτική. Ζήτημα, ωστόσο, αποτελεί το γεγονός ότι η διαδικασία που θα ακολουθεί ο καθένας θα καθορίζεται από τις αρμόδιες αρχές κάθε χώρας με βάση τις πιθανότητες, λίγες ή πολλές, που θα έχει το κάθε άτομο να λάβει τελικά άσυλο στην ΕΕ.

Οι αιτούντες με λίγες πιθανότητες θα ακολουθούν την αυστηρότερη διαδικασία, με στόχο κάθε αίτηση στα σύνορα να εξετάζεται μέσα σε διάστημα 12 εβδομάδων. Οι χώρες της πρώτης γραμμής θα μπορούν επίσης να απελαύνουν πιο εύκολα άτομα των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονται (μέσα σε διάστημα έξι μηνών), και όχι απαραίτητα στις χώρες όπου ζούσαν προηγουμένως.

Αυτό το τελευταίο ζήτημα αποδείχτηκε το πιο ακανθώδες στις διαπραγματεύσεις, με την Ιταλία και τη Γερμανία να αντιπαρατίθενται μέχρι το τέλος, όπως αναφέρει το Politico σε δημοσίευμά του. Η Ιταλία ήθελε εδώ και καιρό περισσότερες επιλογές για την απέλαση αιτούντων άσυλο που απορρίπτονται, αλλά η Γερμανία αντιστεκόταν, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ δεν μπορεί να απελαύνει ανθρώπους σε χώρες που δεν σέβονται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η τελική συμφωνία ικανοποιεί κυρίως την Ιταλία (και τις 10 χώρες που την υποστήριξαν στο συγκεκριμένο ζήτημα), με την αρχή του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να παραμένει σημείο αναφοράς σε επίπεδο ΕΕ, αλλά να εναπόκειται σε κάθε χώρα να κρίνει εάν μια τρίτη χώρα συμμορφώνεται όντως με τα διεθνή πρότυπα όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σημαντικό ρόλο όσον αφορά την επιτυχία της συμφωνίας θα διαδραματίσουν και οι εσωτερικές αντιδράσεις στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Εστιάζοντας την προσοχή της ειδικά στη Γερμανία, η Eλενα Τεμπάνο της Corriere della Sera σημειώνει ότι καταγράφονται ήδη εντάσεις.

Τα γερμανικά μέσα κάνουν λόγο για «μια σημαντική αυστηροποίηση των νόμων για το άσυλο», όπως συνοψίζει η Welt, υπογραμμίζοντας πόσο δύσκολο είναι για τους Πράσινους να την αποδεχτούν, παρότι οι ηγέτες τους –τόσο η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ όσο και ο αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ– υπερασπίστηκαν τη συμφωνία, και αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στην κυβέρνηση συνασπισμού του Ολαφ Σολτς.

Η Welt σημειώνει επίσης ότι η Γερμανία υπέγραψε τη συμφωνία με την πρόθεση να την τροποποιήσει κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ομοσπονδιακή υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ (SPD) έχει ήδη δηλώσει ότι θα επιδιώξει «να εξασφαλίσει κατά την πορεία των διαπραγματεύσεων πως οι οικογένειες με παιδιά δεν θα χρειάζεται να υποβάλλονται στη διαδικασία ασύλου στα εξωτερικά σύνορα, αλλά θα μπορούν να εισέρχονται αμέσως στην ΕΕ».

Τα γερμανικά ΜΜΕ υπογραμμίζουν επίσης ότι η συμφωνία της Πέμπτης συνδέεται στενά με συμφωνίες με χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Τυνησία, την οποία επισκέφτηκαν την περασμένη Κυριακή η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζότζια Μελόνι, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν  και ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε.

«Το ερώτημα ποιος πρέπει να παίρνει πίσω τους αιτούντες άσυλο που απορρίπτονται παραμένει ανοιχτό. Σύμφωνα με τον συμβιβασμό των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ, θα πρέπει να είναι δυνατή η απέλασή τους σε τρίτες χώρες εκτός ΕΕ που χαρακτηρίζονται ως ασφαλείς» εξηγεί η Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), και σύμφωνα με τη Μελόνι αλλά και άλλους ευρωπαίους ηγέτες η Τυνησία πρέπει να είναι μία από αυτές τις χώρες.

«Για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση είναι πρώτα απ’ όλα απαραίτητο να μειωθεί ο αριθμός των προσφύγων/μεταναστών που φτάνουν στην ΕΕ» προσθέτει η Welt. «Μόνο έτσι θα μπορέσουν να λειτουργήσουν οι νέοι μηχανισμοί που επινόησαν οι αρχηγοί των κυβερνήσεων. Για να επιτύχει αυτόν τον στόχο η ΕΕ χρησιμοποιεί ήδη ένα αμφιλεγόμενο εργαλείο σε άλλες χώρες, το οποίο τώρα μάλλον θέλει να εφαρμόσει και στην Τυνησία: τις συμφωνίες για τη μετανάστευση. Πρόκειται για μια πρόχειρη λύση μέσω της οποίας οι Βρυξέλλες πληρώνουν τις χώρες διέλευσης για να εμποδίζουν τους πρόσφυγες/μετανάστες να συνεχίζουν το ταξίδι τους προς την ΕΕ. Κατά την επίσκεψή της, η Φον ντερ Λάιεν πρότεινε οικονομική βοήθεια έως και 900 εκατ. ευρώ για την Τυνησία, η οποία βρίσκεται σε οικονομική δυσπραγία».

Μια ρητή συμφωνία περί κράτησης προσφύγων και μεταναστών εκτός της ΕΕ με αντάλλαγμα ευρωπαϊκά κονδύλια έχει υπογραφεί εδώ και χρόνια με την Τουρκία. Αλλες συμφωνίες, όπως αυτές με το Μαρόκο, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, επίσημα αφορούν την οικονομική συνεργασία μεταξύ αυτών των χωρών και της ΕΕ, ωστόσο σιωπηρή προϋπόθεση αποτελεί ο καλύτερος, δηλαδή αυστηρότερος, έλεγχος των συνόρων τους με στόχο την αποτροπή μαζικών αναχωρήσεων προς την επικράτεια της ΕΕ.

Τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης επισημαίνουν και τα κρίσιμα ζητήματα που υφίστανται όσον αφορά τον ενδεχόμενο μιας συμφωνίας για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες με την Τυνησία του προέδρου Καΐς Σαγιέντ. «Το ΔΝΤ πάγωσε τη χορήγηση δανείου επειδή ο αυταρχικός πρόεδρος Σαγιέντ αρνείται να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που αυτό συνεπάγεται. Ταυτόχρονα, χρησιμοποίησε εσκεμμένα τη μετανάστευση ως μέσο για να ασκήσει πίεση στην Ιταλία τους τελευταίους μήνες, γνωρίζοντας ότι η Μελόνι, μια δεξιά εθνικίστρια, το τελευταίο που χρειάζεται είναι περαιτέρω αύξηση των αφίξεων στη Μεσόγειο […]

»Η συμπεριφορά του Σαγιέντ καταδεικνύει επίσης πόσο εύθραυστη είναι η ανακούφιση που προσπαθεί να επιτύχει η ΕΕ με τις συμφωνίες της για τη μετανάστευση, επειδή εξαρτάται από αυταρχικούς ηγεμόνες. Για να μην αναφέρουμε τις ανθρωπιστικές συνέπειες. Στη Λιβύη, για παράδειγμα, οι μετανάστες κρατούνται σε καταυλισμούς σε απάνθρωπες συνθήκες και μερικές φορές βασανίζονται» γράφει η Welt.

Η Frankfurter Allgemeine Zeitung (Faz) σημειώνει ότι κατά την επίσκεψή του στην Τύνιδα η ιταλίδα πρωθυπουργός δεν είπε «ούτε μια επικριτική λέξη για τα δύο τελευταία χρόνια, κατά τα οποία ο Σαγιέντ μεταμόρφωνε ολοένα περισσότερο την πρώην χώρα των δημοκρατικών ελπίδων σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Περισσότεροι από 20 επικριτές του καθεστώτος φυλακίστηκαν πρόσφατα. Η Φον ντερ Λάιεν προτίμησε να μιλήσει διπλωματικά για την κοινή ιστορία που συνδέει την Ευρώπη και την Τυνησία στον δρόμο προς τη δημοκρατία: “Είναι μια μακρά, μερικές φορές δύσκολη πορεία. Αλλά αυτές οι δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν”. Δεν αναφέρθηκε  στις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν από καιρό οι διεθνείς πιστωτές με αντάλλαγμα περισσότερη οικονομική βοήθεια».

H FAZ αναφέρει επίσης ότι στην παρούσα φάση δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για τη συμφωνία με την Τυνησία, η οποία συντάχθηκε «σε μια κόλλα χαρτί», δίχως να υπάρχει αναφορά για τη δημιουργία κέντρων ασύλου στη χώρα (όπως προτείνει η Ιταλία), ούτως ώστε να κατατίθενται και να εξετάζονται εκεί οι αιτήσεις χορήγησης ασύλου όλων όσοι επιδιώκουν να φτάσουν στην ευρωπαϊκή επικράτεια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News