Βαθιά μέσα στα βουνά του Χίντου Κους του σημερινού Πακιστάν, κρυμμένη κάτω από τις κοιλάδες Μπιρίρ και Ρουμπούρ, ζει εδώ και αιώνες μια παράξενη και μυστηριώδης κοινότητα, η φυλή των Καλάς. Αριθμώντας λιγότερους από 5.000, εντελώς απομονωμένοι και διαφορετικοί, αυτοί οι άνθρωποι είναι μοναδικοί  όχι μόνο στο Πακιστάν αλλά και στον κόσμο ολόκληρο, εξού και το παγκόσμιο επιστημονικό ενδιαφέρον που προκαλούν. Μάλιστα,  γενετιστές μελετούν το DNA των Καλάς για να εντοπίσουν την καταγωγή τους.

Μιλούν τα Καλάσα, μια γλώσσα που υπάγεται στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και κανείς άλλος δεν μπορεί να καταλάβει. Παρά το γεγονός ότι εδώ και αιώνες περιτριγυρίζονται από μουσουλμάνους γείτονες, έχουν καταφέρει να διατηρήσουν τα μοναδικά ήθη και έθιμά τους, και η απόκοσμη  θρησκεία τους μοιάζει περισσότερο με αυτή της Αρχαίας Ελλάδας. Κάποιοι επιστήμονες μιλούν για αρχαίο ινδουισμό ενώ άλλοι κάνουν λόγο για ανιμισμό και ειδωλολατρεία, σε κάθε περίπτωση η θρησκεία τους δεν έχει καμία σχέση με τον μωαμεθανισμό.

Τα πολύχρωμα ρούχα και οι παράξενες γιορτές τους έχουν προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα επειδή διαφέρουν τόσο πολύ από τους άλλους κατοίκους του Πακιστάν, γράφει στο Medium ο Σατζάντ Τσάουντρι. Μάλιστα οι ίδιοι οι Καλάς υποστηρίζουν ότι είναι απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ότι κατάφεραν να διατηρήσουν την ταυτότητά τους χάρη στην απομόνωσή τους.

Πόση αλήθεια, όμως, υπάρχει σε αυτό; Ποιοι είναι οι Καλάς και πώς έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα;

Πιθανές Μακεδονικές Ρίζες

Ο Μέγας Αλέξανδρος (356–323 π.Χ.) νίκησε τους Πέρσες και κατέλυσε την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών σαρώνοντας κυριολεκτικά την περσική επικράτεια και επιβάλλοντας τον Ελληνιστικό πολιτισμό. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Η ιδιοσυγκρασία του και άλλοι πολιτικοί λόγοι τον έκαναν να συνεχίσει την εκστρατεία του, η οποία είχε πλέον εξερευνητικό χαρακτήρα. Ο Μακεδόνας στρατηλάτης οδήγησε τον στρατό του στα αφιλόξενα βάθη της Ασίας, όπου όμως τα ίχνη του είναι δύσκολο να εντοπιστούν ακόμη και σήμερα. Το 326 π.Χ. κινήθηκε εναντίον του βασιλιά Πώρου του ινδικού βασιλείου Παουραβά και έδωσε την τελευταία νικηφόρα μάχη του στις όχθες του ποταμού Υδάσπη, που οδήγησε στον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους της Πενταποταμίας (το σημερινό Παντζάμπ) και στην προέλαση των Ελλήνων στην Αρχαία Ινδία.

Βεβαίως, ο έλεγχος μιας τόσο μεγάλης περιοχής απαιτούσε έναν τεράστιο στρατό. Πριν αναχωρήσει για την Ινδία, ο Αλέξανδρος πέρασε δύο χρόνια στη Βακτριανή, (μια περιοχή που εκτείνεται βόρεια της οροσειράς Χίντου Κους και νότια του ποταμού Αμού Ντάρια) στρατολογώντας  Πέρσες. Αναχωρώντας, άφησε στη Βακτριανή περίπου 13.500 Ελληνες, πολλοί από τους οποίους εγκαταστάθηκαν μόνιμα και παρέμειναν πολύ μετά την αναχώρησή του.

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, το τεράστιο κράτος που είχε δημιουργήσει, από την Ελλάδα (Μακεδονία και άλλες πόλεις) μέχρι την Βακτριανή διαμοιράστηκε στους στρατηγούς του, που τον διαδέχτηκαν. Η Βακτριανή ή Βακτρία πήγε αρχικά στο Βασίλειο των Σελευκιδών, έγινε ορμητήριο του επίγονου Αντίοχου Α’ εναντίον της επεκτατικής πολιτικής της Ινδίας και αποχωρίστηκε το 240 π.Χ. επί Διοδότου. Γύρω στο 150 π.Χ., το μεγαλύτερο μέρος της καταλήφθηκε από τους Πάρθους, και το υπόλοιπο βασίλειο υπέκυψε σταδιακά στις επιδρομές νομαδικών λαών από τα ανατολικά.

Γνωστό και ως η χώρα των χιλίων πόλεων, το βασίλειο της Βακτριανής ήταν μια νησίδα ελληνικού πολιτισμού στην κεντρική Ασία όπου άνθισε το εμπόριο. Μαζί με το μετέπειτα Ινδοελληνικό βασίλειο (και κέντρο του Ελληνοβουδισμού μέχρι το 10μ.Χ.) αποτέλεσε το ανατολικότερο άκρο του ελληνιστικού κόσμου. Αλλά όπως όλα τα μεγάλα βασίλεια, τελικά η Βακτριανή θα υπέκυπτε σε ξένους εισβολείς. Τον πρώτο αιώνα π.Χ., όταν εισέβαλαν από Βορρά οι  Μεγάλοι Γουέ-τσι, μια νομαδική φυλή από το σημερινό Γκανσού της Κίνας, η Βακτριανή είχε περισσότερους από ένα εκατομμύριο κατοίκους και μεγάλο πλούτο. όπως αποδεικνύουν τα εκπληκτικά ευρήματα στην Νεκρόπολη της Τίλια Τέπε. Οι βασιλιάδες εκδιώχθηκαν, αλλά οι απόγονοί τους συνέχισαν να κυβερνούν τα απομεινάρια του κάποτε ξεχασμένου βασιλείου, με τους τελευταίους Ινδοέλληνες να κυβερνούν μέχρι το 10 μ.Χ.

Αν και πολλοί Ελληνες αφομοιώθηκαν από την τοπική κουλτούρα, κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι τους συνέβη μετά την πτώση της Βακτριανής. Εφυγαν ή δημιούργησαν τις δικές τους απομονωμένες κοινότητες; Γι΄αυτό και όταν ανακαλύφθηκε μια κοινότητα ανθρώπων με ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά, που λατρεύουν ένα πάνθεον αρχαίων θεών, ο κόσμος ενθουσιάστηκε. Μήπως αυτοί είναι οι χαμένοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων που εκδιώχθηκαν;

Η ζωή των Καλάς

Οι Καλάς ζουν σε τρεις κοιλάδες (Μπουμπουρέτ, Μπιρίρ και Ρουμπούρ) στο βορειοδυτικό Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν, και το Τσίτραλ είναι η πλησιέστερη πόλη με αεροδρόμιο που όμως κλείνει συχνά τον χειμώνα λόγω χιονοπτώσεων, γράφει στον Guardian ο Οσκαρ Ρίκετ, παλιότερα ανταποκριτής βρετανικών μέσων ενημέρωσης στη Μέση Ανατολή. Σήμερα είναι μια από τις μικρότερες εθνοθρησκευτικές ομάδες του Πακιστάν, παρά το γεγονός ότι κάποτε η θρησκεία τους ήταν  διαδεδομένη σε όλη την κεντρική Ασία.

Η ζωή τους είναι πολύ πρωτόγονη και η κτηνοτροφία είναι η κύρια ασχολία τους. Κάθε νοικοκυριό εκτρέφει μεγάλο αριθμό κατσικιών, το γάλα, το μέλι και το τυρί είναι βασικά στοιχεία της διατροφής τους. Ορισμένα τρόφιμα θεωρούνται αγνά, ενώ άλλα, όπως το κοτόπουλο και τα αυγά, ακάθαρτα, πράγμα που δημιουργεί προβλήματα υποσιτισμού κυρίως στις γυναίκες, οι οποίες είναι θύματα της φτώχειας και της κακής διατροφής, αναφέρει η Dawn, η μεγαλύτερη αγγλόφωνη εφημερίδα του Πακιστάν. Σύμφωνα με τις παραδόσεις των Καλάς, μια γυναίκα πρέπει να απέχει από την κατανάλωση κρέατος, γάλακτος και άλλων τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.

Πολλά κορίτσια παντρεύονται στην ηλικία των 14 ή 15 ετών, ωστόσο οι γυναίκες Καλάς έχουν μεγάλη ελευθερία, γράφει στο BBC ο Νοσίν Αμπας. Μπορούν να δηλώσουν την αγάπη τους για έναν μνηστήρα, να τερματίσουν τον γάμο τους, ακόμη και να κλεφτούν με τον εραστή τους αν το θέλουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ισότητα των φύλων. Οπως σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, υπάρχουν περιορισμοί και τα καθήκοντα διαχωρισμένα. Για παράδειγμα οι γυναίκες κάνουν δουλειές του σπιτιού ενώ οι άνδρες ασχολούνται με το εμπόριο και τις χειρωνακτικές εργασίες. Η «αγνότητα« είναι σημαντική, γι’ αυτό και όταν έχουν περίοδο οι γυναίκες πρέπει να μένουν σε ένα ξεχωριστό σπίτι έξω από το χωριό μέχρι να γίνουν ξανά «καθαρές«…

Ωστόσο, όπως γράφει στο BBC ο Αμπάς: «Οι γυναίκες Καλάς που γνώρισα στο Ρουμπούρ και στο Μπαλανγκούρου είναι τολμηρές και ειλικρινείς. Σε κοιτούν στα μάτια όταν μιλάς και δεν διστάζουν να πουν τη γνώμη τους. Σε αυτό το μικρό χωριό -πολύ πάνω από το καυτό χάος των μεγαλουπόλεων και κωμοπόλεων του Πακιστάν- η πατριαρχία, που κυριαρχεί στις περισσότερες πτυχές της ζωής στην υπόλοιπη χώρα, είναι ξεκάθαρα ανύπαρκτη».

Αρχαίες παραδόσεις

Οι Καλάς ακολουθούν μια πνευματική πολυθεϊστική θρησκεία, παρόμοια με μια αρχαία μορφή Ινδουισμού, και οι θυσίες αποτελούν βασικό μέρος του θρησκευτικού τελετουργικού.  Δυστυχώς, το να είναι πολυθεϊστές σε μια χώρα όπου κυριαρχούν οι Μουσουλμάνοι έχει προκαλέσει πολλά προβλήματα. Σύμφωνα με την παράδοση των Καλάς, οι φυσικές πηγές θεωρούνται ιερές και δεν επιτρέπουν σε κανέναν να πλένει ρούχα ή να κάνει μπάνιο σε αυτές, πράγμα που προκαλεί καυγάδες με μουσουλμάνους γείτονες, γράφει ο Τιμ Κρεγκ στην Washington Post.

Πρόκειται για συνηθισμένα περιστατικά εδώ και αιώνες, μάλιστα, πολλοί αλλαξοπίστησαν για να αποφύγουν τις διώξεις. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει αρμονία. Ο 80χρονος, σήμερα, Σαλαμάτ Καν, λέει στον Κρεγκ ότι για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του οι Καλάς έζησαν αρκετά ειρηνικά με τους γείτονές τους. Πρόσφατα, όμως, οι άνθρωποι έχουν γίνει λιγότερο ανεκτικοί: «Θα πουν, “Γιατί φτιάχνετε κρασί;”» θυμάται ο Γιασίρ Καλάς, «Φτιάχνουμε κρασί γιατί είναι ο πολιτισμός μας. Χρησιμοποιούμε κρασί στις τελετουργίες μας, χρησιμοποιούμε κρασί για να μαγειρέψουμε και χρησιμοποιούμε κρασί γιατί, στο μυαλό μας, το κρασί είναι εξαγνισμός», λέει.

Ενδυματολογικά, οι άνδρες έχουν υιοθετήσει το πακιστανικό σαλβάρι με μακριά πουκαμίσα (shalwar kameez) ενώ οι γυναίκες φορούν μακριά μαύρα φορέματα κεντημένα με κοχύλια. Και, λόγω της εμφάνισής τους αποκαλούνται από τους μη Καλάς ντόπιους  «Black Kaffirs» (μαύρες άπιστες).

Οι τελετές αποτελούν επίσης βασικό μέρος της ζωής των Καλάς, που γιορτάζουν κάθε νέα γέννηση ή γάμο, ακόμη και τον θάνατο και αυτοί οι εορτασμοί συχνά μπορεί να είναι πολύ πλούσιοι, παρά τα φτωχά μέσα διαβίωσής τους. Η διατήρηση των παραδόσεών τους διαμορφώνει την ταυτότητά τους γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντική για τους. Χωρίς αυτές, η κουλτούρα τους θα εξαφανιζόταν, και τίποτα δεν θα μπορούσε να την αναβιώσει.

Ομοιότητες με τους Αρχαίους Έλληνες

Τα βασικά από τα χαρακτηριστικά τους: Είναι ανοιχτόχρωμοι, με ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια, πιο ψηλοί και γεροδεμένοι. Ξεχωρίζουν από άλλους ντόπιους γύρω τους. Αλλά η εμφάνιση δεν είναι το μόνο διακριτικό χαρακτηριστικό τους. Ερευνητές εξέτασαν επίσης τη γλώσσα και το DNA τους για να δουν αν υπάρχει σύνδεση με την Ελλάδα.

Τα Καλάσα και τα Ελληνικά προέρχονται από την ίδια Ινδο-Αρια ρίζα, ωστόσο οι δύο γλώσσες διαφέρουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Αλλά, σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας του ΑΠΘ Ελισάβετ Μελά-Αθανασοπούλου, που ταξίδεψε στο Πακιστάν αναζητώντας τους Καλάς, «η σχέση είναι εμφανής». Για σκεφτείτε «Το νερό είναι “ίντρο”, “ύδωρ”, “έμνεα” ο “αμνός”, ο χειμώνας είναι “χεμάν”. Αλλά και η παράδοσή τους έχει ρίζες στην αρχαία ελληνική, οι γιορτές τους, τα τραγούδια, οι χοροί είναι πιστά αντίγραφα του έργου “Βάκχες” του Ευριπίδη (ο θεός Διόνυσος είναι κύριο πρόσωπο στη λατρεία τους). Αφηγούνται τους μύθους του Αισώπου σχεδόν αυτούσιους (σ.σ. Γάλλοι ερευνητές, Λόιντ και Λιεβρ). Σίγουρα θα υπάρχει μια λογική εξήγηση. Αμερικανοί ιστορικοί (Γκέιλ Τρέιλ) υποστηρίζουν ότι είναι απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχει αρχαίος ελληνικός κόσμος κάπου εκεί», υποστηρίζει η κυρία Μελά-Αθανασοπούλου σε συνέντευξή της στην Καθημερινή.

Οι Καλάς πιστεύουν επίσης σε έναν κάτω κόσμο που ονομάζεται «Παλαλοΐ» (Παλαλοί στα Ποντιακά οι παλαβοί), ο οποίος συνδέεται με τον παρόντα κόσμο μέσω μιας μεταλλικής κολόνας, που βρίσκεται σε έναν αρχαίο ναό στην κοιλάδα Παρούν, το πνευματικό κέντρο του Καφιριστάν, γράφει στο Newstatesman η Μορίν Λάινς. Θα μπορούσε άραγε να είναι τα Τάρταρα, ο κάτω κόσμος των αρχαίων Ελλήνων; Γιατί όχι;

Ακόμα, οι Καλάς διαφέρουν από άλλους πληθυσμούς γενετικά. Οταν ανέλυσαν το DNA τους, οι ερευνητές βρήκαν πολύ μικρή ελληνική επιρροή στο χρωμόσωμα Υ των Καλάς, που αποτελεί μόνο περίπου το 6% της γενετικής τους σύνθεσης. Ωστόσο, όταν αναλύθηκε η γυναικεία γραμμή των Καλάς, ένα μεγαλύτερο ποσοστό φαίνεται να προέρχεται από τα σύνορα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, υποδεικνύοντας μια πιθανή σύνδεση με τη Μακεδονία. Δεν έχουν γίνει εκτενείς μελέτες, που να αποδεικνύουν αυτή τη θεωρία, αλλά μεταξύ ορισμένων Παστούν στο Αφγανιστάν, υπάρχει μια ουσιαστική γενετική σχέση με τους Eλληνες.

Είναι δύσκολο να πούμε αν η θρησκεία των Καλάς δανείστηκε στοιχεία από την ελληνική μυθολογία, παρόλο ότι και οι δύο ακολουθούν μια αρχαία μορφή πολυθεϊσμού. Οπως και να έχει όμως, οι Ελληνες της Βακτριανής έχουν, σίγουρα, αφήσει το στίγμα τους. Και αυτό το έστω αχνό σημάδι, ίσως κατάφερε να επιβιώσει άλλα 2.000 χρόνια.

Καταγράφοντας  τις εμπειρίες του, ο περιηγητής του 13ου αιώνα Μάρκο Πόλο σημείωσε ότι η βασιλική δυναστεία του Μπανταχσάν προήλθε απευθείας από τον γάμο του Αλέξανδρου με την κόρη του Δαρείου. Από τότε, όλοι οι βασιλιάδες αυτής της γραμμής αυτοαποκαλούνταν Ισκεντέρ Ζουλκαρνέιν, προς τιμήν του Αλέξανδρου. Αιώνες αργότερα, μυστικά βρετανικά έγγραφα από το 1891 αποκάλυψαν ότι μια αντιπροσωπεία των Καλάς ζήτησε προστασία από εισβολείς Παστούν, δηλώνοντας ότι η φυλή τους ήταν ευρωπαϊκής καταγωγής και ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε φέρει τους προγόνους τους στην περιοχή.

Ωστόσο παρά τους πιθανούς δεσμούς τους με τον Αλέξανδρο και τους αρχαίους Ελληνες, ο πακιστανός γενετικός επιστήμονας δρ Κασίμ Αγιούμπ, μέσω εξετάσεων DNA,κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Καλάς δεν έχουν ελληνική καταγωγή.

Τι σημασία έχει; Μπορεί να μην μάθουμε ποτέ για την πραγματική τους προέλευση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι Καλάς δεν είναι ιδιαίτεροι άνθρωποι. Εχουν, άλλωστε, ήδη μια θέση στον κατάλογο των προστατευόμενων πολιτισμών της UNESCO. Και ας ελπίσουμε ότι θα μπορούν να ζουν ειρηνικά με τους γείτονές τους. Αν έχουν αντέξει τόσο πολύ, γράφει ο στο Medium ο Σατζάντ Τσάουντρι, τότε τους αξίζει να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους και στο μέλλον.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News