Κανείς, ούτε ο πιο καλά πληροφορημένος και οξυδερκής αναλυτής, δεν θα μπορούσε σήμερα να προβλέψει το μέλλον της Συρίας, της οποίας η σταθερότητα εξαρτάται από το παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή, από τις φιλοδοξίες του Ισραήλ (το οποίο έχει ήδη καταλάβει μια ζώνη «ασφαλείας», όπως τη χαρακτήρισε, πέρα από τα σύνορά του με τη Συρία) και από τις πραγματικές προθέσεις του Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, αρχηγού της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), ο οποίος, αφού πρωτοστάτησε στην πτώση της Δαμασκού, παρουσιάζεται πλέον ως «γενετικά τροποποιημένος ισλαμιστής», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά σε κείμενό του ο Μάσιμο Νάβα της Corriere della Sera.

Ενα γεγονός, ωστόσο, είναι αναμφίβολο, και σύμφωνα με τον ιταλό αρθρογράφο οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να το λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη: από το συριακό χάος η Τουρκία αναδεικνύεται σε μεγάλο επωφελούμενο και κύριο παίκτη στην περιοχή της Μεσογείου.

Τις προηγούμενες ημέρες πολλοί αναλυτές επισήμαναν ότι η πτώση του Ασαντ ευνοήθηκε από την αποσάθρωση του ίδιου του καθεστώτος, από την αδυναμία των ενόπλων δυνάμεων και την υποχώρηση των ιστορικών συμμάχων του καθεστώτος, της Ρωσίας και του Ιράν, που πρακτικά εγκατέλειψαν τον δικτάτορα. Ομως οι ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων ημερών κατέστησαν ξεκάθαρο τον καθοριστικό ρόλο της Τουρκίας.

Εως πέρυσι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποστήριζε τον πρώην φίλο του Μπασάρ αλ-Ασαντ, ο οποίος είχε, μάλιστα, προσκληθεί να κάνει διακοπές στα τουρκικά παράλια. Η Αγκυρα, ως αντάλλαγμα για αυτή την υποστήριξη, ζητούσε από τη Δαμασκό να δεχτεί σταδιακά πίσω τους περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια σύρους πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Τουρκία, ωστόσο ο Ασαντ έκρινε την επιστροφή τους επικίνδυνη για τη σταθερότητα του καθεστώτος του.

Επικαλούμενος σχετικό δημοσίευμα της Le Figaro, ο δημοσιογράφος της Corriere  αναφέρει πως ο σύρος δικτάτορας φέρεται επίσης να αρνήθηκε σημαντική βοήθεια από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την ανοικοδόμηση της χώρας, καθώς προϋπόθεση αποτελούσε η αποστασιοποίηση από το Ιράν.

Η Τουρκία δεν κρύβει ότι τάχθηκε στο πλευρό των ανταρτών που έτρεψαν σε φυγή τον Ασαντ. «Αναμένουμε από τους διεθνείς παράγοντες, ειδικά τα Ηνωμένα Εθνη, να συνδράμουν τον συριακό λαό και να υποστηρίξουν τη συγκρότηση μιας συμπεριληπτικής διοίκησης» δήλωσε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν. «Μια νέα εποχή έχει αρχίσει για τη Συρία, τώρα είναι απαραίτητο να επικεντρωθούμε στο μέλλον. Η Τουρκία, που έτεινε χείρα βοηθείας στους σύρους αδελφούς της σε δύσκολες στιγμές, θα είναι μαζί τους σε αυτή τη νέα σελίδα που άνοιξε στη Δαμασκό».

Οι υπέρμετρες φιλοδοξίες της Αγκυρας

Επικαλούμενος δημοσίευμα του ISPI, της παλαιότερης δεξαμενής σκέψης της Ιταλίας με ειδίκευση στις διεθνείς υποθέσεις, ο Μάσιμο Νάβα σημειώνει πως η Αγκυρα δεν εγκατέλειψε ποτέ τη συριακή αντιπολίτευση, ακόμη και όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες Δυτικές δυνάμεις που είχαν αρχικά υποστηρίξει τις εξεγέρσεις αποστασιοποιήθηκαν.

Κατά τη διάρκεια του πολυετούς εμφυλίου πολέμου στη χώρα, η Τουρκία υποδέχτηκε εκατομμύρια πρόσφυγες, εκπαιδεύοντας και εξοπλίζοντας, συγχρόνως, τους εξεγερμένους αντάρτες. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε θέση ισχύος, δεν είναι σαφές κατά πόσο η Αγκυρα ελέγχει την κατάσταση ούτε πόση επιρροή θα συνεχίσει να ασκεί στον ηγέτη της HTS Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι (κατά κόσμον Αχμέντ αλ-Σαράα).

Γενικότερα, ως μέλος του ΝΑΤΟ με σημαντικό στρατιωτικό μηχανισμό, η Τουρκία κατέχει δεσπόζουσα γεωστρατηγική θέση και μπορεί να ανταγωνιστεί, έστω και σκληρά, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ όσον αφορά τις κύριες εξελίξεις στη Μεσόγειο και στον Καύκασο.

Η λησμονημένη κρίση της Αρμενίας και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πάγωσε υπέρ του Αζερμπαϊτζάν χάρη ακριβώς στη στενή σχέση της Αγκυρας με το αυταρχικό καθεστώς του Μπακού, με τις δυο χώρες να είναι σε θέση να χαράξουν νέες ενεργειακές και εμπορικές οδούς στην περιοχή.

Οπως εξηγεί ο ιταλός δημοσιογράφος, μέσω της σημαντικής στήριξης που παρείχε στο Αζερμπαϊτζάν –όταν αυτό επιτέθηκε για να ανακαταλάβει τον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από την Αρμενία τον Σεπτέμβριο του 2023–, η Αγκυρα επεδίωξε να θέσει υπό τον έλεγχό της τη μελλοντική εμπορική οδό του διαδρόμου Ζανγκεζούρ, που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία με την Τουρκία, περιορίζοντας περαιτέρω την επιρροή και τα συμφέροντα του Ιράν στην περιοχή.

Ο Μάσιμο Νάβα δεν παραλείπει να αναφερθεί και στην πρόσφατη απόφαση της Τουρκίας να αιτηθεί την ένταξή της στην ομάδα των BRICS, απόφαση κάθε άλλο παρά δευτερεύουσας σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και μέσω αυτής της οδού προσεγγίζει χώρες που ανταγωνίζονται, αν δεν εχθρεύονται, τη Δύση, όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν.

Είναι αλήθεια ότι οι διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις είναι πιο περίπλοκες και δεν οριοθετούν πλέον μια διαίρεση σε αντίπαλα μπλοκ. Ωστόσο αποτελεί επίσης γεγονός πως η ομάδα των BRICS διευρύνεται και ενισχύεται με την προσχώρηση νέων μελών, την ώρα που δηλώνει ότι λειτουργεί ως ένα αντίβαρο στις Δυτικές συμμαχίες και προϊδεάζει για ένα εναλλακτικό νομισματικό σύστημα, απαλλαγμένο από την κυριαρχία του δολαρίου.

«Φιλοδοξία της Αγκυρας είναι να διαδραματίζει ολοένα πιο αποφασιστικό ρόλο στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή και να λειτουργεί ως εξισορροπητικός παράγοντας στη σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας που ξέσπασε στο μέτωπο της Ουκρανίας. Η προσέγγιση των BRICS καταδεικνύει την απογοήτευση δεκαετιών αναμονής στον προθάλαμο της ΕΕ. Σήμερα, όμως, όσον αφορά το ζήτημα των προσφύγων από τη Συρία και γενικότερα των μεταναστών που “φιλοξενούνται” στην Τουρκία, τον τελευταίο λόγο τον έχει η Αγκυρα. Ο Ερντογάν παρομοιάζει τη στρατηγική επιτυχία σαν να πατάς σε πολλές βάρκες» συνοψίζει ο Μάσιμο Νάβα.

«Απόηχος της Αραβικής Ανοιξης»

Οσον αφορά τις εξελίξεις στη Συρία, «μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του HTS, μόλις εδραιώσει την εξουσία στη Συρία, θα απορρίψει την προσάρτηση των Υψιπέδων του Γκολάν από το Ισραήλ και πιθανότατα δεν θα παραμείνει ουδέτερη όσον αφορά την κατάσταση των Παλαιστινίων. Οι σουνιτικοί αραβικοί δεσμοί με τους Παλαιστίνιους είναι πιο οργανικοί από τους δεσμούς του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Η απειλή για τα σύνορα του Ισραήλ ενδέχεται πλέον να έγκειται στη νέα πολιτική τάξη πραγμάτων στη Δαμασκό που υποστηρίζεται από την Αγκυρα» γράφει σε άρθρο του στο Foreign Policy ο Βάλι Νασρ, καθηγητής Διεθνών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς.

«Για τα αραβικά κράτη, από την Αίγυπτο και την Ιορδανία μέχρι εκείνα του Περσικού Κόλπου, ο θρίαμβος του HTS στη Συρία ακούγεται σαν επικίνδυνος απόηχος της Αραβικής Ανοιξης, την οποία θεωρούσαν πως είχαν πατάξει. Αυτές οι εξεγέρσεις αμφισβήτησαν τον αυταρχισμό στον αραβικό κόσμο, με εκκλήσεις για δημοκρατία και χρηστή διακυβέρνηση. Υποστηρίχθηκαν γρήγορα από ισλαμιστικά κόμματα, με ορισμένα να αποδέχονται τη δημοκρατία και άλλα να στοχεύουν στην επιβολή άκαμπτων ισλαμιστικών καθεστώτων. Ο Ερντογάν αγκάλιασε τις αραβικές εξεγέρσεις, διακρίνοντας ένα μέλλον για τον αραβικό κόσμο που αντικατοπτρίζει το δικό του όραμα για τη μουσουλμανική δημοκρατία. Ανταποδίδοντας την υποστήριξη, πολλά ισλαμιστικά κόμματα αγκάλιασαν την Τουρκία ως πηγή έμπνευσης και στήριγμα» συμπληρώνει ο ιρανοαμερικανός ειδικός.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News