Σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια του Κρεμλίνου τα δημοψηφίσματα επρόκειτο να προσφέρουν το πλαίσιο για τη νομιμοποίηση της εισβολής στην Ουκρανία και της προσάρτησης ουκρανικών εδαφών υπό ρωσικό έλεγχο. Ο ρώσος πρόεδρος σκεφτόταν τη διεξαγωγή τους ως καταληκτική και νικηφόρα φάση της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», ως έκφραση της πλειονότητας των πολιτών των κατεχόμενων από τους Ρώσους περιφερειών να ενωθούν με τη «μητέρα Ρωσία» και να απελευθερωθούν, επιτέλους, από το «νεοναζιστικό καθεστώς» του Κιέβου.

Πρακτικά, όμως, η ανακοίνωση της διεξαγωγής τους στην παρούσα φάση, σε συνδυασμό με την κήρυξη μερικής επιστράτευσης από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, «αποκαλύπτουν την αποτυχία ολόκληρης της στρατιωτικής εκστρατείας που οργάνωσε και εκτέλεσε η Μόσχα», γράφει σε ανάλυσή του ο Λορέντσο Κρεμονέζι της Corriere della Sera.

Γιατί ενώ επρόκειτο να είναι το επισφράγισμα της νίκης της Ρωσίας, αποτελούν μια σχεδόν αποδοχή ήττας, μια απελπισμένη κίνηση που φανερώνει την αδυναμία της Μόσχας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο, την προφανή, πλέον, υπεροχή των ουκρανικών δυνάμεων, που ενισχύονται σταθερά με προηγμένα και ολοένα περισσότερα οπλικά συστήματα από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.

Η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων στις κατεχόμενες από τους Ρώσους περιοχές άρχισε να συζητιέται αμέσως μετά την κατάληψη της Μαριούπολης, στα τέλη Μαΐου. Μοντέλο επρόκειτο να αποτελέσει το δημοψήφισμα που διεξήχθη στην Κριμαία την 16η Μαΐου του 2014 και απορρίφθηκε, φυσικά, από την πλειονότητα των κρατών της διεθνούς κοινότητας ως παράνομο. Τότε οι δυτικές δημοκρατίες είχαν καταγγείλει την καταναγκαστική μετεγκατάσταση πληθυσμών, την παρουσία ρωσικών δυνάμεων κατά τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και την απουσία ανεξάρτητων παρατηρητών. Πάντως, όσον αφορά το τελικό αποτέλεσμα, το 97% τάχθηκε υπέρ της προσάρτησης της χερσονήσου στη Ρωσία.

Γιατί, όμως, δεν ευοδώθηκαν τα σχέδια του Κρεμλίνου στην Ουκρανία; Οι ικανότητες αντίστασης των Ουκρανών ξάφνιασαν και έφεραν σε δύσκολη θέση τις ρωσικές δυνάμεις εισβολής από πολύ νωρίς. Μετά την αποχώρησή τους από την περιφέρεια του Κιέβου στα τέλη Μαρτίου, οι ρώσοι στρατηγοί αντιλήφθηκαν, στα μέσα του καλοκαιριού, πως η κατάσταση καθίστατο κρίσιμη επίσης στο Ντονμπάς και στην περιοχή της Χερσώνας, τη μοναδική που κατάφεραν να καταλάβουν οι ρωσικές δυνάμεις δυτικά του Δνείπερου.

Αρχικά δημοψήφισμα επρόκειτο να διεξαχθεί μόνον εκεί. Είχε προγραμματιστεί για τις αρχές Αυγούστου ενώ στη συνέχεια μετατέθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου. Αλλά οι Ουκρανοί αντέδρασαν γρήγορα, εντείνοντας τις επιθέσεις τους στα νοτιοανατολικά και, κυρίως, ενισχύοντας τους παρτιζάνους τους, οι οποίοι εκτέλεσαν ντόπιους ηγέτες-συνεργούς των κατακτητών και έβαλαν κατά εκλογικών κέντρων στην Χερσώνα, την Μελιτόπολη και τις κατεχόμενες από τους Ρώσους περιοχές της Ζαπορίζια.

Μετά τις επιτυχίες των Ουκρανών στο μέτωπο μεταξύ του Χαρκόβου και του Ιζιούμ, προτάθηκε να αναβληθεί εκ νέου το δημοψήφισμα για δύο μήνες. Τελικά, σε όλες τις υπό ρωσική κατοχή περιφέρειες, δημοψηφίσματα πρόκειται να διεξαχθούν τις αμέσως επόμενες ημέρες (23-27 Σεπτεμβρίου) και αυτό αποτελεί «μια ξεκάθαρη αποδοχή ήττας από την πλευρά της Ρωσίας», συνοψίζει ο ιταλός δημοσιογράφος.

Οσον αφορά τις συνέπειες, θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Μέσω των δημοψηφισμάτων στο Λουγκάνσκ, στο Ντονέτσκ, στη Χερσώνα και στη Ζαπορίζια, το Κρεμλίνο επιδιώκει τη «ρωσοποίηση» των ουκρανικών εδαφών που εξακολουθεί ακόμα να ελέγχει, ούτως ώστε να μπορεί να επισείει εντελώς απρόσκοπτα το δικαίωμα στη χρήση πυρηνικών όπλων κατά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και όλων όσοι συνδράμουν στρατιωτικά τον ουκρανικό στρατό.

Ο ίδιος ο ρώσος πρόεδρος έχει αναφέρει ότι, σύμφωνα με το δόγμα που ισχύει ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η καταφυγή στα πυρηνικά αποτελεί επιλογή, όταν απειλείται η ρωσική επικράτεια. Σύντομα οι κατεχόμενες περιφέρειες της Ουκρανίας πρόκειται να καταστούν, τουλάχιστον στα μάτια του Κρεμλίνου, επαρχίες της Ρωσίας.