Επειτα από δέκα ημέρες εθνικού πένθους πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου η κηδεία της Ελισάβετ Β’. Η γυναίκα που καθόταν στον θρόνο της Βρετανίας τα τελευταία εβδομήντα χρόνια οδηγήθηκε στην τελευταία της κατοικία στο πλαίσιο μιας πρωτοφανούς, υπέρλαμπρης τελετής, βγαλμένης από τους αιώνες της βρετανικής αυτοκρατορίας. Το βασιλικό πρωτόκολλο αιώνων, οι δεκάδες αρχηγοί κρατών και γαλαζοαίματοι που παρακολούθησαν τη νεκρώσιμη ακολουθία στο Λονδίνο, οι χιλιάδες Βρετανοί που αποχαιρέτισαν τη βασίλισσά τους εμφανώς και ειλικρινώς συγκινημένοι, συνέθεσαν ένα μοναδικό σκηνικό.

Πέρα, όμως, από τα φαινόμενα ή μάλλον τα θεάματα στην προκειμένη περίπτωση, αποτελεί γεγονός πως πολλοί στη Βρετανία ανησυχούν ιδιαίτερα για το μέλλον της μοναρχίας. Εστιάζοντας την προσοχή της στην μεγαλοπρέπεια της κηδείας της βασίλισσας, η Σάρλοτ Χίγκινς, αρχισυντάκτρια του πολιτιστικού τμήματος του Guardian, υποστηρίζει πως η υπέρμετρη θεατρικότητα της βρετανικής μοναρχίας αποκρύπτει τα πολλά προβλήματά της. Η Μαρίνα Χάιντ από την πλευρά της, αρθρογράφος επίσης του Guardian, προειδοποιεί πως η εκλιπούσα μονάρχης κατέστη πιο σημαντική από το θεσμό που εκπροσωπούσε και αυτό εγκυμονεί κινδύνους για τη βρετανική μοναρχία.

Η θεατρικότητα και η ουσία

«Η μεγαλοπρέπεια είναι μέρος του συναρπαστικού δράματος που είναι γνωστό ως μοναρχία. Διαπρέπουμε όσον αφορά την εν λόγω τη θεατρικότητα, αλλά αυτό κρύβει τόσα πολλά ελαττώματα», γράφει η Χίγκινς. Περιγράφοντας τον άκρως τελετουργικό και μεγαλοπρεπή τρόπο με τον οποίο η Βρετανία χαιρέτησε τη βασίλισσά της, αναφέρει πως όλα όσα έλαβαν χώρα στην πατρίδα της τις τελευταίες δέκα ημέρες, τις θύμισαν αμέτρητες θεατρικές παραγωγές των ιστορικών έργων του Σαίξπηρ στις οποίες μπερδεύονται εσκεμμένα κοστούμια διαφορετικών εποχών: «μια πινελιά από τους Τυδώρ, ένα ψήγμα του Οίκου του Αννόβερου, μια δόση σύγχρονης υψηλής ραπτικής, μια μελετημένη σύγχρονη κανονικότητα για τους κόλακες του προλεταριάτου που μαζεύονται έξω», γράφει.

Θεωρεί, ωστόσο, πως κανένα τμήμα κοστουμιών και κανένα κατάστημα σκηνικών δεν θα μπορούσε να συναγωνιστεί τις εξαρτύσεις που θεάθησαν στην κηδεία της Ελισάβετ. «Ω, η λάμψη των θωράκων, η λευκότητα των λοφίων με φτερά κύκνων! Τα δόρατα και τα ξίφη, οι αλαβάρδες και τα τόξα, οι επωμίδες και τα αμφιμασχάλια! Τα αρκουδοτόμαρα, οι τραχηλιές με τις πιέτες, τα καπέλα, οι ράβδοι, τα φαιλόνια, οι μίτρες», αναφέρει ενδεικτικά.

Πριν από την κρατική κηδεία της Ελισάβετ, την πρώτη μετά την κηδεία του Γουίνστον Τσόρτσιλ το 1965, η Σάρλοτ Χίγκινς είχε παραστεί στα γυρίσματα μιας σκηνής, για τη διάσημη σειρά «The Crown», που διαδραματιζόταν κατά τη διάρκεια της κηδείας του ιστορικού ηγέτη της Βρετανίας. «Ηταν εκείνο λιγότερο πραγματικό από αυτό που εκτυλίχθηκε στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ;», διερωτάται. «Τελετουργία και θρησκεία, επιβλητικότητα και δύναμη, μεγαλοπρέπεια και φαντασία – όλα είναι τα πρώτα ξαδέρφια του θεάτρου», απαντάει.

«Ολα τα έργα θέλουν να μας τραβήξουν στο φανταστικό τους σύμπαν, θέλουν να αναστείλουμε τη δυσπιστία μας. Το νόημα του γιγαντιαίου συναρπαστικού δράματος στο οποίο έχει παρασυρθεί η Βρετανία από την 8η Σεπτεμβρίου είναι να πειστούμε να συνεργήσουμε στη συλλογική φαντασίωση ότι οι βασιλιάδες είναι κάτι παραπάνω από άνθρωποι. Οτι η ίδια η μοναρχία και η μεταφορά του στέμματος από μητέρα σε γιο είναι θεμιτές. Για να ανανεώσουμε την ιδέα ότι στη βασιλική οικογένεια περικλείεται κάποια άφατη και άφθαρτη “βρετανικότητα” που ενώνει τον λαό της Βρετανίας, παρά τα σημερινά δεινά μας», εξηγεί.

Ολα όσα έλαβαν χώρα στη Γηραιά Αλβιώνα από την ημέρα που η βασίλισσα Ελισάβετ άφησε την τελευταία της πνοή, βασίζονται, φυσικά, σε ένα σενάριο που είχε γραφτεί και σχεδιαστεί πριν από πολύ καιρό. Ωστόσο σε αντίθεση με τα περισσότερα θεατρικά έργα, «το συγκεκριμένο θέαμα συνοδεύεται και από ένα σχόλιο που υπαγορεύει στο κοινό του τι να σκεφτεί και πώς να αισθανθεί», γράφει η Χίγκινς.

Επικαλούμενη τον διακεκριμένο βρετανό ιστορικό Ντέιβιντ Κάναντιν, αναφέρει πως οι διάφορες βασιλικές τελετουργίες στη Βρετανία κατά τα πρώτα τρία τέταρτα του 19ου αιώνα ταλαντεύονταν μεταξύ «φάρσας και φιάσκου». Από τα τέλη του αιώνα, σταδιακά, καθώς κέρδιζε έδαφος η δημοκρατία, άρχισαν οι όποιες βασιλικές τελετουργίες να καθίστανται πιο μεγαλειώδεις και πειστικές, με αποκορύφωμα την κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ.

Οπότε, όσον αφορά το σήμερα, «επικρατεί η αίσθηση ότι όσο εξαθλιώνεται και καθίσταται πικρόχολη και κακοδιοικείται η χώρα, τόσο πιο λαμπρές και πολυτελείς καθίστανται οι βασιλικές τελετουργίες και τόσο πιο εξοργιστική η εθνική αυταπάτη», καταλήγει η αρχισυντάκτρια του Guardian.

Ωστόσο, οι τελετουργίες των τελευταίων 11 ημερών δεν μπόρεσαν να αποκρύψουν τις εθνικές ανησυχίες της Βρετανίας. «Το ότι ο Βασιλιάς έπρεπε να πάει από τη Σκωτία στη Βόρεια Ιρλανδία και την Ουαλία μεταξύ του θανάτου της μητέρας του και της κηδείας, είναι αποκαλυπτικό όσον αφορά την ευθραυστότητα της Ενωσης. Το ότι η Κοινοπολιτεία αναφερόταν τόσο αφειδώς κατά τη διάρκεια των τελετών ήταν μια υπενθύμιση ότι τα θυμωμένα φαντάσματα της αυτοκρατορίας συγκεντρώνονται έξω από τις πόρτες του παλατιού και του καθεδρικού ναού», εξηγεί.

Εν αναμονή της δεύτερης πράξης, δηλαδή της στέψης του Καρόλου, το κοινό καλείται να επιστρέψει στη σκληρή πραγματικότητα. Η οποία, όμως, ενδέχεται να μην είναι ρόδινη ούτε για τη βασιλική οικογένεια της Βρετανίας.

Μια μονάρχης πιο σημαντική από την μοναρχία

«Κάθε βασιλική ιεροτελεστία είναι χορογραφημένη για να δημιουργήσει μια αίσθηση ανανέωσης. Από τις γεννήσεις μέχρι τους γάμους, ο κόσμος ενθαρρύνεται όχι απλώς να γιορτάζει, αλλά να έχει την αίσθηση ότι ο θεσμός του στέμματος αναζωογονείται και ενισχύεται. Ακόμη και οι κηδείες δεν επιτρέπεται να είναι διαφορετικές. Δεν μπορούμε ποτέ να καταλήξουμε εάν θέλουμε οι βασιλιάδες να είναι σαν εμάς ή καθόλου σαν εμάς, αλλά σε αυτό είναι εντελώς διαφορετικοί. Μεταξύ των απλών ανθρώπων, η κηδεία είναι κηδεία και δεν τελειώνει με την αποθέωση των ζωντανών», γράφει η Μαρίνα Χάιντ.

Ο εννιάχρονος πρίγκιπας Τζορτζ και η επτάχρονη αδελφή του πριγκίπισσα Σάρλοτ μετείχαν στην πομπή που ακολουθούσε το φέρετρο της Ελισάβετ, καθώς εισερχόταν στο αβαείο του Γουεστμίνστερ, σίγουρα για να εκφράσουν την αγάπη τους για την προγιαγιά τους. Συγχρόνως, όμως, με την παρουσία τους υπενθύμισαν σε ολόκληρη τη Βρετανία και όχι μόνο πως ο Οίκος τoυ Ουίνδσορ πέρα από λαμπρό παρελθόν έχει και λαμπρό μέλλον.

«Είναι μια οικογενειακή παράσταση και γιοι και θυγατέρες πρέπει να ανέβουν στη σκηνή», γράφει η βρετανίδα αρθρογράφος, ακόμη και σε μία κηδεία, ούτως ώστε να επιβεβαιώσουν τη βασική προϋπόθεση της βασιλείας: «κανένας δεν είναι πιο σημαντικός από την ομάδα», από την βασιλική οικογένεια της Βρετανίας και τον θεσμό που εκπροσωπεί, ούτε καν η Ελισάβετ.

Ενδέχεται, ωστόσο, η εκλιπούσα βασίλισσα να την παραβίασε άθελά της και να κατέστη, τελικά, πιο σημαντική, όχι μόνον από τον οίκο της αλλά και από την ίδια τη μοναρχία. Το ότι ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, μετά τις αρχικές επιφυλάξεις που είχε λόγω της ηλικίας της Ελισάβετ, είχε δηλώσει πως δεν ήταν απλή ξεχωριστή αλλά μοναδική, η ιδανική, για τον ρόλο της βασίλισσας της Βρετανίας, σίγουρα δεν είναι τυχαίο.

Κατά τη διάρκεια της πολυετούς βασιλείας της «η Ελισάβετ Β’ δημιούργησε μια εκδοχή της μοναρχίας που πολλοί από τους υποστηρικτές της ανησυχούσαν ότι θα λειτουργούσε μόνο με την ίδια στον πυρήνα της. Τα τελευταία 10 ή 20 χρόνια της ζωής της, αυτό ήταν κάτι που μπορούσε να υποστηριχθεί και υποστηριζόταν. Τις τελευταίες 10 ημέρες επικράτησε σιωπή», γράφει η Μαρίνα Χάιντ, εξηγώντας πως καθώς ο Κάρολος διαδέχεται τη μητέρα του σε ηλικία 73 ετών, άνθρωποι όλων των ειδών αγωνιούν για το μέλλον της μοναρχίας στη Βρετανία.

Διότι οι ημέρες του εθνικού πένθους, από τον θάνατο της βασίλισσας μέχρι την κηδεία της, σημαδεύτηκαν από την αίσθηση πως ό,τι προηγήθηκε, δεν πρόκειται, δεν μπορεί να επαναληφθεί. Παρακολουθώντας την κηδεία της Ελισάβετ Β΄, «πολλοί αισθάνθηκαν πως δεν παρακολουθούσαν απλώς μια ιστορική στιγμή, παρακολουθούσαν την ενσάρκωση ενός παρελθόντος που έχει πλέον χαθεί να περνάει επιτέλους στην Ιστορία. Από τον Ντέιβιντ Μπέκαμ και άσημους που πενθούσαν, από ξένους πολιτικούς έως τοπικούς δημάρχους, είναι εντυπωσιακό πόσοι διαφορετικοί άνθρωποι βρέθηκαν τις προηγούμενες δέκα ημέρες μπροστά από τις κάμερες, να εκφράζουν την ίδια σκέψη: “Ποτέ δεν θα δούμε ξανά μια παρόμοιά της”», καταλήγει η αρθρογράφος του Guardian.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News