Κατά την παρέμβασή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, την περασμένη Δευτέρα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επέστρεψε στο παρελθόν. Αρχικά στο Σεράγεβο του 1914, για να υπενθυμίσει πως γεγονότα σε τόπους φαινομενικά μακρινούς ή ασήμαντους – όπως η δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας από τον σερβοβόσνιο εθνικιστή Γκαβρίλο Πρίντσιπ – μπορούν να προκαλέσουν μια σειρά αλυσιδωτών καταστροφικών αντιδράσεων, με αποκορύφωμα, όσον αφορά τη δολοφονία του αρχιδούκα, δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Στο Μόναχο και στην υπογραφή της ομώνυμης συνθήκης τον Σεπτέμβριο του 1938 αναφέρθηκε για να υπογραμμίσει πως θα ήταν μοιραίο λάθος οποιαδήποτε απόπειρα κατευνασμού του Πούτιν.  

Τα προηγούμενα χρόνια, κατά την ετήσια συνάντηση των πιο ισχυρών εκπροσώπων της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής ελίτ στην ειδυλλιακή πόλη των ελβετικών Αλπεων, επικρατούσε σχεδόν πάντα, άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο, ένα κλίμα αισιοδοξίας, αναφέρει σε ανάλυσή του ο Ισάν Θαρόρ της Washington Post, Ωστόσο φέτος κυριάρχησαν οι «ζοφερές αναφορές» στο παρελθόν.

Κατά τη δική του παρέμβαση, την Πέμπτη, ο γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς επικαλέστηκε τον «κεραυνό εν αιθρία» που αποτέλεσε το ξέσπασμα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, σημειώνοντας πως την 24η Φεβρουαρίου έπεσε στην Ευρώπη ένας παρόμοιος «κεραυνός εν αιθρία». Ανέφερε επίσης πως η Ρωσία αποπειράται να γυρίσει τον κόσμο πίσω στον 18ο και στον 19ο αιώνα μέσω του «επιθετικού» και «ιμπεριαλιστικού» πολέμου της.

Την Τετάρτη, ο ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα, ενημερώνοντας τους δημοσιογράφους στο Νταβός για την προέλαση των ρωσικών δυνάμεων στην ανατολική Ουκρανία, είπε πως «η μάχη για το Ντονμπάς μοιάζει πολύ με τις μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μερικά χωριά και πόλεις, δεν υπάρχουν πια».

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επικρίνοντας σφοδρά τη Ρωσία για την επισιτιστική κρίση που επιδιώκει να προκαλέσει, καίγοντας χωράφια με σιτηρά, καταστρέφοντας αποθήκες, κατάσχοντας αποθέματα και μηχανήματα και αποκλείοντας τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα, έκανε λόγο για την αναβίωση ενός «σκοτεινού παρελθόντος – της περιόδου των κατασχέσεων των καλλιεργειών από τους Σοβιετικούς και της καταστροφικής πείνας της δεκαετίας του 1930».

Επίσημα η φετινή μάζωξη στο Νταβός επρόκειτο να αποτελέσει αφορμή για να αναγνωριστεί πως η Ιστορία βρίσκεται σε σημείο καμπής και να προταθούν, οπότε, κυβερνητικές πολιτικές και επιχειρηματικές στρατηγικές, για την καλύτερη διαχείριση των όποιων προκλήσεων. Ο κόσμος (και ιδιαίτερα εκείνος που εκπροσωπείται στο Νταβός και ασκεί τεράστια επιρροή στον υπόλοιπο) είναι αντιμέτωπος με μια σειρά πρωτόγονων κρίσεων – τον πόλεμο στην Ουκρανία, το ταραχώδες τέλος της πανδημίας και τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και των καυσίμων που αποσταθεροποιούν κοινωνίες και κυβερνήσεις σε κάθε ήπειρο.

«Αντιθέτως οι διαβουλεύσεις αποκάλυψαν μεγάλες διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων. Αναλυτές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής από περιοχές εκτός της Δύσης διερωτήθηκαν για ποιον στην πραγματικότητα βρίσκεται σε σημείο καμπής η ιστορία. Κάποιοι γούρλωσαν τα μάτια τους ενώπιον της συναισθηματικής ευρωπαϊκής αντίδρασης στα γεγονότα στην Ουκρανία και επεσήμαναν τα δύο μετρά και δύο σταθμά, την αδιαφορία για καταστροφικές συρράξεις αλλού και την περιφρόνηση για τα προηγούμενα κύματα προσφύγων», συνοψίζει ο Ισάν Θαρόρ.

Συνομιλώντας με τον δημοσιογράφο της Washington Post, ο υπουργός Υγείας της Μαλαισίας Χαΐρι Τζαμαλουντίν σημείωσε καταρχάς πως «η αντιπαλότητα μεταξύ υπερδυνάμεων ανέκαθεν βρισκόταν στο κατώφλι μας – πριν ήταν η Σοβιετική Ενωση και οι ΗΠΑ, τώρα είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ. Οπότε για εμάς [ο πόλεμος στην Ουκρανία] είναι πραγματικά απλά μια παρεμβολή, όχι ένα σημείο καμπής». Ο μαλαισιανός υπουργός δεν παρέλειψε να εκφράσει τη θλίψη του για το γεγονός πως το χρώμα του δέρματος εξακολουθεί να έχει σημασία. Τώρα που η βία και ο τρόμος «επηρεάζει κάποιον που μοιάζει με εσάς» – δηλαδή τους λευκούς Δυτικούς – «ξαφνικά υπάρχει αυτή η ηθική αγανάκτηση από την Ουάσιγκτον μέχρι το Νταβός», εξήγησε.

Την ίδια ώρα οι διαφορές στη διεθνή πολιτική σκηνή μεγαλώνουν ανησυχητικά. Ο Αλεξάντερ Σταμπ, πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας και διευθυντής της Σχολής Διακρατικής Διακυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, περιέγραψε την τρέχουσα περίοδο ως «ένα είδος αντίστροφου 1989», κατά την οποία αντί να πέφτουν, ορθώνονται νέα τείχη μεταξύ αντίπαλων δυνάμεων.  

«Παρακολουθούμε τη σκλήρυνση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού κατά μήκος ιδεολογικών γραμμών», δήλωσε από την πλευρά της η Λιν Κουόκ, ανώτερη συνεργάτρια του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών. Παρά την ηθική αγανάκτηση και τις κορόνες που ακούστηκαν στο Νταβός όσον αφορά τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από τη Ρωσία, «στην Ασία έχει ήδη καταγραφεί η δική της διάβρωση της τάξης πραγμάτων που βασίζεται σε κανόνες», μέσω της λήψης διάφορων μέτρων καταναγκασμού από τις κινεζικές αρχές τα τελευταία χρόνια, εξήγησε. Αλλά πολλές χώρες στη Νοτιοανατολική Ασία εξακολουθούν να αισθάνονται «άβολα», ανάφερε χαρακτηριστικά, με την απόπειρα των ΗΠΑ και της Ευρώπης να εντάξουν το σύνολο των σύγχρονων προκλήσεων στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης μεταξύ «δημοκρατίας και αυταρχισμού».

«Υπάρχει μια μανιχαϊστική, δυτική παρόρμηση να δούμε τον κόσμο με δυϊστικό τρόπο. Εμείς δουλεύουμε σε αποχρώσεις του γκρι», σημείωσε σχετικά ο Σαμίρ Σαράν, πρόεδρος του Observer Research Foundation, μιας δεξαμενής σκέψης στο Νέο Δελχί. Η απουσία επιφανών εκπροσώπων της Ρωσίας και της Κίνας από το Νταβός, γεγονός ασυνήθιστο για έναν θεσμό που φημίζεται για την πολυμέρεια, είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατεί στη διεθνή σκηνή.

Περαιτέρω ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι την ώρα που εντείνονται οι αντιπάθειες και ο διάλογος καθίσταται ολοένα πιο δύσκολος, καταρρέουν και οι κύριες «δομές στην παγκόσμια διακυβέρνηση», είπε ο Ανταμ Τουζ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Columbia.  Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει υπονομεύσει την ικανότητα της Ομάδας των 20 (G20 – στην οποία ανήκουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες και η Ρωσία) να λειτουργεί ως πλατφόρμα για την προώθηση της παγκόσμιας συνεργασίας σε μια περίοδο επικείμενης οικονομικής κρίσης.

Οι συνεχιζόμενοι εμπορικοί πόλεμοι και ο εντεινόμενος προστατευτισμός έχουν περιορίσει την αποτελεσματικότητα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ενώ πολλές χώρες στον παγκόσμιο Νότο εξακολουθούν να είναι οργισμένες με τη Δύση για τη συσσώρευση δόσεων εμβολίων κατά του κορονοϊού κατά τη διάρκεια της πανδημίας και τη βραδύτητα όσον αφορά τη διάθεσή τους στον υπόλοιπο κόσμο.

«Η αίσθηση του άγχους που πηγάζει από αυτές τις επικαλυπτόμενες κρίσεις», σχετίζεται εν μέρει και με το γεγονός πως «οι οργανισμοί που έχουμε δεν είναι απλώς ανεπαρκείς, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει πολεμικός ανταγωνισμός» στους κόλπους τους, πρόσθεσε ο αμερικανός ιστορικός.  

Ωστόσο στο Φόρουμ του Νταβός συμμετείχαν και αρκετοί δυτικοί πολιτικοί που φαίνεται πως έχουν επίγνωση των προκλήσεων που είναι ήδη ορατές. «Πραγματικά υπονομεύουμε τον πιθανό ρόλο μας στον κόσμο, επιδεικνύοντας έλλειψη ταπεινότητας όσον αφορά τον περιορισμό του ρόλου μας στον κόσμο», δήλωσε στην Washington Post ο Κρίστοφερ Κουνς, ηγετικό μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής τόνισε, επίσης, τη σημασία της αναγνώρισης διαφορετικών τρόπων (από τον τρόπο των δυτικών δημοκρατιών) θεώρησης των πραγμάτων σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής, λαμβάνοντας υπόψη τις πιέσεις που δέχονται από την αύξηση των τιμών των τροφίμων και τη συνεχιζόμενη πανδημία.

Το ερώτημα στο οποίο καλούνται να απαντήσουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στη Δύση και αλλού είναι ιδιαίτερα δύσκολο, σημείωσε ο Ολαφ Σολτς στο Νταβός: «Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε μια τάξη πραγμάτων στην οποία πολύ διαφορετικά κέντρα εξουσίας θα μπορούν να αλληλεπιδρούν προς το συμφέρον όλων;», διερωτήθηκε ο γερμανός καγκελάριος.