Σε ένα διαμέρισμα στο Upper West Side, στο Μανχάταν, ο Hoan Ton-That ιδρυτής της εταιρείας αναγνώρισης προσώπου Clearview AI, άνοιξε τον φορητό υπολογιστή του και έδειξε στη δημοσιογράφο Χάνα Μάριοτ των Times του Λονδίνου μια φωτογραφία της τραβηγμένη το 2017.

Ηταν μια περίεργη φωτογραφία. Η Μάριοτ κρυβόταν από τα κεφάλια άλλων ανθρώπων. Τα μόνα χαρακτηριστικά της που ήταν ορατά ήταν ένα μάτι και η άκρη της μύτης της. «Αν το έβλεπε η μητέρα μου, δεν νομίζω ότι θα με αναγνώριζε. Ομως η τεχνολογία της εταιρείας αποδείχτηκε απίστευτα ικανή να αναγνωρίσει ποια είμαι και πού βρισκόμουν πριν από έξι χρόνια» αναφέρει η ίδια στο ρεπορτάζ της.

Οταν ο ιδρυτής της Clearview AI έβαλε στο σύστημα της εταιρείας του τη φωτογραφία της Μάριοτ, αυτό εμφάνισε εκατοντάδες φωτογραφίες της, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσε η δημοσιογράφος.

Σε πολλές από αυτές φαίνεται αγχωμένη ενώ τσεκάρει το τηλέφωνό της ανάμεσα σε πολύ κόσμο, σε επιδείξεις μόδας, καθώς παλαιότερα εργαζόταν ως συντάκτρια μόδας. Υπάρχουν επίσης διάφορα άλλα πλάνα της σε επαγγελματικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις, αλλά και σε αναρτήσεις πρώην συναδέλφων της στο Instagram.

Το σύστημα αναγνώρισης της Clearview επιτρέπει στους χρήστες να αναζητούν φωτογραφίες ανθρώπων, με τον ίδιο τρόπο που κάποιος αναζητά στοιχεία για ένα άτομο πληκτρολογώντας στο Google το όνομά του. Οπως αναφέρει το ρεπορτάζ των Times, μόλις το σύστημα τροφοδοτηθεί με τη φωτογραφία ενός ατόμου, το λογισμικό Τεχνητής Νοημοσύνης αρχίζει να αναζητεί στα αρχεία και στις πηγές του εικόνες που ταιριάζουν με εκείνο – και αν υπάρχουν, τις εντοπίζει.

Οσες εικόνες ταιριάζουν συνοδεύονται από έναν σύνδεσμο, έτσι ώστε οποιοσδήποτε χρήστης του συστήματος θέλει, να λαμβάνει πληροφορίες για το συγκεκριμένο άτομο – για παράδειγμα, πότε και πού παντρεύτηκε, κοιτάζοντας τις λεζάντες στην ιστοσελίδα του φωτογράφου. «Ηταν μια απίστευτη εμπειρία να βλέπω τον εαυτό μου σε διαδικτυακές φωτογραφίες πολλών ετών πίσω που συχνά δεν γνώριζα ότι είχαν τραβηχτεί» λέει η Μάριοτ.

Είναι αυτός ο Big Brother;

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί τόσο πολλοί άνθρωποι ανησυχούν ότι η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου απειλεί την ιδιωτικότητα και την ανωνυμία.

Προς το παρόν, η τεχνολογία της Clearview είναι προσβάσιμη μόνο σε κυβερνητικές υπηρεσίες και για περιορισμένο αριθμό δικαιοδοσιών, αλλά τίποτε δεν αποκλείει την επέκταση του εύρους χρήσης της. Είναι τρομακτικό το τι θα μπορούσε να συμβεί αν μια τέτοια τεχνολογία γινόταν προσβάσιμη στις μάζες.

Οπως αναφέρει το ρεπορτάζ των Times, αν μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει οποιονδήποτε του οποίου το πρόσωπο μπορείτε να φωτογραφίσετε στον δρόμο, τότε θα μπορεί επίσης να τον παρενοχλήσει, να τον εκβιάσει ή να τον καταδιώξει. Φανταστείτε, για παράδειγμα, μια γυναίκα να πηγαίνει σε μια κλινική αμβλώσεων και κάποιος να τη φωτογραφίζει. Η γυναίκα αυτή θα μπορεί να εντοπιστεί και να παρενοχλείται από ακτιβιστές κατά των αμβλώσεων.

Η αναγνώριση προσώπου είναι ένα τόσο ακανθώδες και τοξικό ζήτημα που ακόμη και οι εταιρείες Big Tech που έχουν αναπτύξει συστήματα αναγνώρισης προσώπου στο παρελθόν τείνουν να τα εγκαταλείπουν. Το 2021, το Facebook ανακοίνωσε ότι σχεδίαζε να διαγράψει τις σαρώσεις προσώπων που είχε συγκεντρώσει σε περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο χρήστες, επικαλούμενος κοινωνικές ανησυχίες. Όταν η Google παρουσίασε τα έξυπνα γυαλιά της (που καταργήθηκαν τώρα), ήταν υποχρεωμένη να επιβεβαιώσει επανειλημμένα ότι δεν θα αναπτύσσει ή δεν θα συνεργάζεται με την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου.

Πολεμικό εργαλείο;

Η Clearview έδωσε την τεχνολογία της πέρυσι στην Ουκρανία. «Αξιοποιήσαμε μια βάση δεδομένων με περισσότερες από 2 δισεκατομμύρια εικόνες από ρωσικούς ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης για να γίνουν έρευνες εγκλημάτων πολέμου, εντοπισμός εξαφανισμένων παιδιών, ακόμη και για πτώματα στο πεδίο της μάχης» αναφέρει ο Ton-That.

Όμως υπάρχουν γκρίζες ζώνες στη χρήση αυτής της τεχνολογίας. Η Ουκρανία φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει την τεχνολογία για να ειδοποιήσει τις ρωσικές οικογένειες για τους θανάτους των γιων τους, σε μια προσπάθεια να στρέψει τους Ρώσους ενάντια στον πόλεμο, μια τακτική που ορισμένοι αμφισβήτησαν. Ο Ton-That μιλά για τη σύλληψη ρώσων κατασκόπων και τη διάσωση ορφανών από την Κριμαία, και λέει ότι ελπίζει ότι, με αυτό το είδος τεχνολογίας και περισσότερα smartphones και κάμερες, θα υπάρχει «πολύ μεγαλύτερος αποτρεπτικός παράγοντας» από εγκλήματα πολέμου.

Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου έχει μακρά και διχαστική ιστορία. Οι επιστήμονες προσπαθούν να διδάξουν τους υπολογιστές να αναγνωρίζουν ανθρώπινα πρόσωπα από τη δεκαετία του 1960. Άρχισε να χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1990, όταν οι κρατικές υπηρεσίες την χρησιμοποιούσαν για να εμποδίσουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν πολλαπλές άδειες οδήγησης.

Η αμερικανική αστυνομία τη χρησιμοποιεί εδώ και καιρό για να αναζητήσει πρόσωπα που έχουν συλληφθεί και φωτογραφηθεί από διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες τις χώρας. Ωστόσο, μέχρι τις πρόσφατες εξελίξεις στα νευρωνικά δίκτυα, η τεχνολογία αυτή δεν ήταν ακριβής και υπήρχαν πολλοί περιορισμοί στη χρήση της. Τώρα, σε πολλές χώρες όπως στη Βρετανία χρησιμοποιείται σε κάμερες παρακολούθησης για την αναγνώριση προσώπων σε πραγματικό χρόνο στο δρόμο. Στις μεγαλουπόλεις της Κίνας, όπως το Πεκίνο και η Σαγκάη, όπου υπάρχει περίπου μία κάμερα για κάθε δύο άτομα, οι κάτοικοι ταυτοποιούνται και παρακολουθούνται συνεχώς. Στο Σαν Φρανσίσκο πάντως η προηγμένη τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων απαγορεύτηκε το 2019. Ωστόσο, πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε μια έκδοση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου κάθε μέρα, όταν έχουμε πρόσβαση στα smartphones και στους τραπεζικούς λογαριασμούς μας μέσω σχετικής εφαρμογής και σε μεγάλο βαθμό νιώθουμε ευγνώμονες που υπάρχει αυτή η τεχνολογία και δεν χρειάζεται να  θυμόμαστε περισσότερους κωδικούς πρόσβασης.

Το σύστημα της Clearview, που έχει λάβει το όνομα του ιδρυτή της εταιρείας, έχει γίνει το πιο διάσημο από τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου χάρις στη γιγάντια βάση δεδομένων που διαθέτει με 30 δισεκατομμύρια εικόνες που έχουν συλλεχθεί από ιστοτόπους ειδήσεων, ιστοτόπους ανεύρεσης εργασίας και πλατφόρμες κοινωνικών μέσων όπως το Facebook, το LinkedIn, το X (πρώην Twitter ) κ.α. Πρόκειται όμως για μια αμφιλεγόμενη μέθοδο αφού η συντριπτική πλειοψηφία όσων βρίσκονται σε αυτές τις φωτογραφίες δεν έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους για τη συλλογή και χρήση των εικόνων τους.

«Όλα ανοικτά και όλα νόμιμα»

Ο Ton-That υποστηρίζει ότι οι τοποθεσίες από τις οποίες αφαιρούνται οι εικόνες είναι όλες δημόσιες και δεν υπάρχει ζήτημα νομιμότητας της χρήσης των εικόνων αποκαλώντας το περιβάλλον αυτό «ανοικτό Διαδίκτυο» ενώ δηλώνει ότι το σύστημα του θα συνεχίσει να συλλέγει δημόσιες πληροφορίες «που υπάρχουν εκεί έξω».

Στα πρώτα δύο χρόνια της τεχνολογίας της Clearview χρησιμοποιήθηκε αθόρυβα, συχνά σε δωρεάν δοκιμαστική βάση, όχι μόνο από αστυνομικές υπηρεσίες αλλά από ιδιωτικές εταιρείες σε όλο τον κόσμο, χωρίς ρυθμιστική εποπτεία ή ανεξάρτητη επαλήθευση της ακρίβειάς του.

Όταν οι δραστηριότητές της αναφέρθηκαν από τους New York Times το 2020, αρκετές εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έστειλαν επιστολές παύσης και διακοπής και της ζήτησαν να μην συλλέγει φωτογραφίες από τις πλατφόρμες τους. Όμως η Clearview δεν συμμορφώθηκε και συνεχίζει να συλλέγει εικόνες από τα social media.

Η Clearview ισχυρίζεται ότι χρησιμοποιείται από περισσότερες από 3.000 υπηρεσίες επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένου του FBI, του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας και της Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων των ΗΠΑ. Αρχικά προσφέρθηκε και σε ιδιωτικές εταιρείες, ώσπου τον Μάιο του 2022 συμφώνησε να περιορίσει τη χρήση των ΗΠΑ σε κυβερνητικές υπηρεσίες για να διευθετήσει μια αγωγή που είχε ασκήσει η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών.

Το 2018 οι επενδυτές της Clearview είχαν πρόσβαση στο πρόγραμμα με κάποιον από αυτούς να το χρησιμοποιεί για να αναζητήσει το άτομο που διατηρούσε σχέση με την κόρη του. «Αυτά γίνονταν όταν ήμασταν μια μικρή start-upμ εταιρεία», λέει τώρα ο Ton-That.

Το FBI χρησιμοποίησε το Clearview για να βοηθήσει στην αναγνώριση των δραστών στην εξέγερση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου 2021.

Ο Ton That έδειξε στην Μάριοτ πώς το σύστημά του συνέλαβε έναν παιδόφιλο, ο οποίος πιάστηκε για λίγο στην κάμερα ενώ κακοποιούσε ένα εξάχρονο κορίτσι, σε φωτογραφίες στο Σκοτεινό Ιστό. Η αστυνομία χρησιμοποίησε το Clearview για να βρει το πρόσωπό του σε άλλες φωτογραφίες που μπορεί να υπήρχαν στο Internet και εντόπισε κάποιες στο λογαριασμό ενός χρήστη του Instagram. Ο παιδόφιλος εκτίει πλέον ποινή φυλάκισης 35 ετών.

Προσωπικά δεδομένα vs εγκληματικότητα

Μπορεί η Clearview να υποστηρίζει πώς κινείται σε νόμιμα πλαίσια αλλά πολλές χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, ο Καναδάς και η Αυστραλία έχουν θέσει διαφόρων επιπέδων νομικούς φραγμούς στη χρήση των τεχνολογιών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Clearview χρησιμοποιήθηκε από τη Μητροπολιτική Αστυνομία, το Υπουργείο Άμυνας και την Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος μέχρι τον Μάιο του 2022, όταν η υπηρεσία παρακολούθησης της ιδιωτικής ζωής της Βρετανίας επέβαλε πρόστιμο περίπου 8 εκατ. ευρώ στην Clearview για παράνομη αποθήκευση εικόνων προσώπου.

Η εταιρεία δεν δραστηριοποιείται πλέον στη Βρετανία αλλά ασκεί έφεση κατά της απόφασης και ο ιδρυτής της υποστηρίζει ότι η βρετανική αστυνομία έχει επικοινωνήσει με την εταιρεία για να βρεθεί τρόπος συνεργασίας αφού χρειάζεται απεγνωσμένα την τεχνολογία της σε υποθέσεις εγκλημάτων κατά παιδιών. Οι βρετανικές αρχές επιβολής του νόμου εξακολουθούν να χρησιμοποιούν κάμερες αναγνώρισης προσώπου που καταγράφουν σημεία που υπάρχει πολύς κόσμος αναζητώντας άτομα σε λίστες παρακολούθησης.

Στις ΗΠΑ, η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου έχει συχνά αποδειχθεί ότι εμφανίζει φυλετικές προκαταλήψεις με μελέτες να δείχνουν ότι παρουσιάζει προβλήματα αξιοπιστίας με άτομα μελαμψής επιδερμίδας.

Η Clearview από την πλευρά της αναφέρει ότι έχει προχωρήσει σε βελτιώσεις της τεχνολογίας της σε αυτόν ακριβώς τον τομέα και πρόσφατα το σύστημα της είχε πολύ καλή απόδοση στην αναγνώριση προσώπων όλων των φυλών σε σχετικές δοκιμές που έγιναν στο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και των ΗΠΑ.

Είναι βέβαιο ότι η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων θα εξελίσσεται και όσο βελτιώνεται η σύγκρουση ανάμεσα στην ιδιωτικότητα, τα προσωπικά δεδομένα και τον εντοπισμό ατόμων που πρέπει να εντοπισθούν από τις διωκτικές Αρχές θα γίνεται ολοένα και πιο έντονη με την προσπάθεια εξεύρεσης σημείων ισορροπίας ανάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη τουλάχιστον για τις χώρες που λειτουργούν σε δημοκρατικά πλαίσια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News