«Το φως είχε μια λευκή-ασημί απόχρωση η οποία στα ανατολικά έπαιρνε ένα λεπτό ροζ χρώμα και έκαναν την εμφάνιση τους διάφοροι ουράνιοι σχηματισμοί σε απαλό κόκκινο χρώμα» ανέφερε μια επιστολή που δημοσιεύθηκε στη βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph στις 5 Σεπτεμβρίου 1859. Ανάλογες αναφορές για «το πιο θαυμαστό, ίσως, σέλας που έχει εμφανιστεί στη Βρετανία» γίνονταν από πολλούς κατοίκους της χώρας.

Το φαινόμενο ήταν τόσο φωτεινό ώστε επέτρεπε στους ανθρώπους να διαβάζουν την εφημερίδα τους τη νύχτα, και εκτεινόταν νότια έως το Μεξικό, την Κούβα και τη Χαβάη. Κάποιος το περιέγραψε ως «σκηνή σχεδόν ανείπωτης ομορφιάς».

Το φαινόμενο ονομάστηκε «Carrington Event», από τον Ρίτσαρντ Κάρινγκτον, τον βρετανό αστρονόμο που το κατέγραψε. Οπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η εφημερίδας Telegraph, ήταν η μεγαλύτερη ιστορικά καταγεγραμμένη ηλιακή καταιγίδα που έπληξε τη Γη.

Η έκρηξη στην επιφάνεια του Ηλιου που προκάλεσε την καταιγίδα είχε μια ένταση που είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Σύμφωνα με υπολογισμούς, η ισχύς της ήταν ισοδύναμη με 17 δισεκατομμύρια πυρηνικές βόμβες 1 μεγατόνου που εκρήγνυνται ταυτόχρονα. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, ότι εξαιτίας της διακόπηκαν οι τότε αναδυόμενες επικοινωνίες του πλανήτη, ενώ προκλήθηκαν σπινθήρες σε πυλώνες και επεισόδια ηλεκτροπληξίας σε χειριστές τηλεγραφικών συστημάτων.

Περίπου δύο αιώνες αργότερα, το βράδυ της Παρασκευής 27 Ιουλίου 2012, οι 80.000 άνθρωποι που είχαν πάρει τις θέσεις τους στο νεόκτιστο Ολυμπιακό Στάδιο του Λονδίνου για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων και τα δισεκατομμύρια άλλοι σε όλη την υφήλιο που είχαν συντονιστεί για να παρακολουθήσουν την τελετή των εγκαινίων, αγνοούσαν (ευτυχώς) τι συνέβαινε… από πάνω τους.

Τρεις ημέρες πριν την τελετή είχε καταγραφεί στον Ηλιο μια έκρηξη παρόμοιας έντασης με εκείνη του Carrington Event. Ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός, ένα γιγάντιο τσουνάμι φορτισμένων σωματιδίων πλησίαζε τη Γη. Δεν είχε γίνει τότε κάτι γνωστό, αλλά οι επιστήμονες, ειδικά εκείνοι της εθνικής μετεωρολογικής υπηρεσίας της Βρετανίας, κοιτούσαν με δέος και αγωνία τις οθόνες των υπολογιστών τους και προσπαθούσαν να συλλέξουν δεδομένα από δορυφόρους.

Αν το τσουνάμι αυτό χτυπούσε με όλη την ισχύ του τον πλανήτη μας, ο αναπτυγμένος κόσμος θα είχε βυθιστεί στο χάος και θα προκαλούνταν πολύ σοβαρά, ίσως και ανυπέρβλητα, προβλήματα στη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Ευτυχώς, αυτό τελικά δεν συνέβη.

Η εξάρτηση και η καταστροφή

Η εξάρτηση του σύγχρονου Κόσμου από τα ευαίσθητα τηλεπικοινωνιακά και ηλεκτρικά συστήματα είναι δίκοπο μαχαίρι. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η έλευση μια πολύ ισχυρής ηλιακής καταιγίδας ενδέχεται να αποβεί καταστροφική, με οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες συγκρίσιμες με εκείνες της πρόσφατης πανδημίας της Covid-19.

Μια έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας των ΗΠΑ με θέμα τις συνέπειες μιας μεγάλης ηλιακής καταιγίδας κάνει λόγο για οικονομικές επιπτώσεις «τρισεκατομμυρίων δολαρίων» και για χρονικό διάστημα επιστροφής στην κανονικότητα «από τέσσερα έως δέκα χρόνια».

«Η ευπάθεια του έθνους στις διαστημικές καιρικές επιπτώσεις είναι ένα ζήτημα που προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία. Οι αρνητικές επιπτώσεις στη σύγχρονη τεχνολογία –διακοπές ρεύματος, διακοπές στις επικοινωνίες υψηλής συχνότητας, παρεμβολές στα σήματα πλοήγησης του Παγκόσμιου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης (GPS), προβλήματα σε διαστημικούς δορυφόρους και σκάφη– είναι πολύ γνωστές και καλά τεκμηριωμένες» αναφέρεται στην έκθεση.

Στη Βρετανία εκπονούνται σχέδια έκτακτης ανάγκης για μια τέτοιους είδους καταστροφή. «Δεν μπορούμε να πούμε “μην ανησυχείτε για αυτό”. Θα μπορούσε να συμβεί οποτεδήποτε» σημειώνει ο καθηγητής Ρίτσαρντ Χορν, πρόεδρος της βρετανικής ομάδας εμπειρογνωμόνων Space Environment Impacts.

Το φαινόμενο

Ο Ηλιος βρίσκεται περίπου 150 εκατ. χλμ. μακριά από τη Γη. Μας λούζει με φως και ζέστη, αλλά δεν πρόκειται για ένα ήρεμο και με σταθερές συνθήκες άστρο. Πάνω από ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερος από τη Γη, ο Ηλιος είναι ένας τεράστιος θερμοπυρηνικός αντιδραστήρας που παράγει εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες και έντονη μαγνητική δραστηριότητα.

Το εξωτερικό στρώμα του είναι σαν μια κατσαρόλα με λάβα που βράζει έντονα, με φυσαλίδες θερμού, ηλεκτρισμένου αερίου που ονομάζονται πλάσμα, οι οποίες κυκλοφορούν από το εσωτερικό και εκρήγνυνται στο Διάστημα.

«Με ταχύτητα 1,5 εκατ. έως 8 εκατ. χλμ./ώρα, ο ηλιακός άνεμος μεταφέρει ένα εκατομμύριο τόνους ύλης στο Διάστημα κάθε δευτερόλεπτο» σύμφωνα με τη NASA. Η ταχύτητα και η πυκνότητά του, μαζί με τα μαγνητικά πεδία και την ακτινοβολία που δημιουργεί, συνιστούν αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «διαστημικές καιρικές συνθήκες».

Σε διάφορα επιστημονικά κέντρα, όπως στην εθνική μετεωρολογική υπηρεσία της Βρετανίας, έχουν συσταθεί ειδικά τμήματα παρακολούθησης του διαστημικού καιρού. Εικάζεται ότι μια ισχυρή έκρηξη στον Ηλιο θα εντοπιστεί από τα σχετικά συστήματα ανίχνευσης, προσφέροντας πολύτιμες ώρες προετοιμασίας για την έλευσή της και για οργάνωση των μέτρων προστασίας.

Τι θα συμβεί;

Μόλις το τσουνάμι των φορτισμένων σωματιδίων φθάσει στον πλανήτη μας, οι πρώτοι που θα χτυπηθούν θα είναι οι δορυφόροι και οι διαστημικοί σταθμοί. Οι απροστάτευτοι αστροναύτες θα είναι επίσης άκρως ευάλωτοι.

Οι περισσότερες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι μια καταιγίδα κατηγορίας Carrington θα οδηγήσει στη διακοπή λειτουργίας χιλιάδων δορυφόρων. Αυτό σημαίνει διακοπή προβολής τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών, ενώ τα GPS και οποιεσδήποτε άλλες συσκευές εξαρτώνται από δορυφόρους θα υποστούν βλάβη, είτε προσωρινή είτε μόνιμη.

Η παγκόσμια αεροπορική βιομηχανία θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην περίπτωση μιας ισχυρής ηλιακής καταιγίδας, καθώς θα μπορούσαν να προκληθούν ξαφνικά προβλήματα στα συστήματα πλοήγησης των αεροπλάνων και στην επικοινωνία με τους πύργους ελέγχου στο έδαφος.

Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας θα επηρεαστούν με πολλούς ακόμη τρόπους. Σοβαρές ζημιές αναμένεται να προκληθούν σε μετασχηματιστές και σχετικό εξοπλισμό. Θέρμανση και ψύξη, έλεγχος οδικής κυκλοφορίας, δίκτυα μεταφορών, εμπορικές συναλλαγές, τηλεφωνικές και διαδικτυακές επικοινωνίες – όλα θα βγούν «εκτός», με το συνολικό κόστος των ζημιών να είναι ανυπολόγιστο.

Φυσικά, θα κάνει την εμφάνιση του με πρωτοφανή ένταση και άκρως εντυπωσιακό τρόπο το σέλας.

«Η ηλεκτρική ενέργεια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της σύγχρονης τεχνολογίας. Ουσιαστικά, όλες οι άλλες υποδομές και υπηρεσίες εξαρτώνται από αυτήν» σημειώνει το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας των ΗΠΑ στην έκθεσή του για τις επιπτώσεις από έντονες καιρικές συνθήκες στο Διάστημα.

Τα τελευταία χρόνια λειτουργούν διαστημικά ηλιακά παρατηρητήρια, δορυφόροι και σκάφη, σχεδιασμένα έτσι ώστε να αντέχουν στις ακραίες συνθήκες του Ηλιου, τον οποίο παρατηρούν με τη συνδρομή προηγμένων οργάνων και με κάμερες που καταγράφουν εικόνες και δεδομένα σε 24ωρη βάση.

Αυτά τα διαστημικά παρατηρητήρια αποκρυπτογραφούν τους μηχανισμούς συμπεριφοράς του μητρικού μας άστρου, εμπλουτίζοντας έτσι την επιστημονική γνώση, σε σημείο τέτοιο ώστε να θεωρείται δεδομένο πως τα επόμενα χρόνια θα μπορούμε να κάνουμε ακριβείς προβλέψεις του διαστημικού καιρού.

Αυτή η εξέλιξη θα έχει ευεργετικές συνέπειες όσον αφορά στην ολοένα εντονότερη δραστηριότητα του ανθρώπου στο Διάστημα, η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία επανδρωμένων βάσεων, αρχικά στη Σελήνη και στη συνέχεια στον Αρη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News