Η δολοφονία, την περασμένη Τρίτη, του αντιστρατήγου Ιγκόρ Κιρίλοφ, επικεφαλής των ρωσικών Δυνάμεων Πυρηνικής, Βιολογικής και Χημικής Προστασίας, ήταν το τελευταίο ουκρανικό πλήγμα στο πλαίσιο ενός εντεινόμενου σκιώδους πολέμου μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας, ενός πολέμου που διεξάγεται από τις (σοβιετικής καταγωγής) μυστικές υπηρεσίες των δύο χωρών, στο περιθώριο της συμβατικής σύγκρουσης που εξακολουθεί να μαίνεται στην Ουκρανία.

Επιχειρώντας πίσω από τις εχθρικές γραμμές, πράκτορες αυτών των υπηρεσιών έχουν εξοντώσει στρατιωτικούς και πολιτικούς, ενώ έχουν πραγματοποιήσει δολιοφθορές σε ενεργειακές υποδομές και σιδηροδρομικά δίκτυα. Με στόχο να σπείρουν το χάος –η μία πλευρά εντός των συνόρων της άλλης–, οι μυστικές υπηρεσίες του Κιέβου και της Μόσχας εφαρμόζουν συχνά και τακτικές υβριδικού πολέμου, περιλαμβανομένων κυβερνοεπιθέσεων και εκστρατειών παραπληροφόρησης.

Από την ουκρανική πλευρά το γενικό πρόσταγμα έχει η περιβόητη Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU), που είναι «άμεσος απόγονος της KGB», όπως σημειώνουν οι Κρίστοφερ Μίλερ και Μαξ Σέντον στους Financial Times.

Χάρη στον εσωτερικό ανταγωνισμό με τη Στρατιωτική Διεύθυνση Πληροφοριών της Ουκρανίας (GUR), η SBU κατάφερε κατά τη (σχεδόν) τριετία που μαίνεται ο πόλεμος να αναδειχθεί σε δύναμη «εκκαθάρισης Ρώσων», όπως ανέφερε ένας αξιωματούχος των ουκρανικών υπηρεσιών πληροφοριών που μετέχει στον σχεδιασμό επιχειρήσεων.

Μιλώντας στη λονδρέζικη εφημερίδα, αξιωματούχος της SBU επιβεβαίωσε ότι η υπηρεσία του υπήρξε υπεύθυνη για την εξόντωση του Ιγκόρ Κιρίλοφ, αποκαλώντας τον «εγκληματία πολέμου» που «διέταξε τη χρήση απαγορευμένων χημικών όπλων κατά του ουκρανικού στρατού». Προειδοποίησε, δε, ότι «παρόμοιο άδοξο τέλος περιμένει όλους όσοι σκοτώνουν Ουκρανούς».

Η SBU επικεντρώνεται κυρίως στο εσωτερικό της χώρας, αλλά από το 2014, χρονιά της πρώτης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ξεκίνησε να επιχειρεί στα κατεχόμενα από τους Ρώσους εδάφη, καθώς και εντός της ρωσικής επικράτειας.

Κατά τη δεύτερη ρωσική εισβολή, τον Φεβρουάριο του 2022, και στον επακόλουθο πόλεμο, η SBU κατάφερε να πλήξει τη Γέφυρα της Κριμαίας και να καταστρέψει μεγάλο μέρος του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας με ναυτικά μη επανδρωμένα σκάφη. Από το 2014 έως το 2021 πράκτορες της SBU δολοφόνησαν επίσης αρκετά ηγετικά στελέχη των αποσχιστικών δυνάμεων στις ελεγχόμενες από τη Μόσχα περιφέρειες του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ.

Οσον αφορά τη δράση της SBU εντός της ρωσικής επικράτειας, ένας άλλος αξιωματούχος των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών, διατηρώντας την ανωνυμία του είπε στους Financial Times ότι επιχειρούν τόσο πράκτορες της υπηρεσίας όσο και Ρώσοι που εναντιώνονται στο καθεστώς Πούτιν και στρατολογούνται από τους Ουκρανούς για επιχειρήσεις δολιοφθοράς κυρίως, αλλά και για δολοφονίες.

Κάπως έτσι η SBU κατέληξε να επιτελεί εξαιρετικά σημαντικό έργο, καθώς το Κίεβο πολεμάει τη Ρωσία σε πολλά μέτωπα. Οπως ανέφερε ο Αντρέι Σολντάτοφ, ανώτερος εταίρος της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Center for European Policy Analysis, η Μόσχα δυσκολεύεται ιδιαίτερα να αντιμετωπίσει τη δράση της: «Η FSB [η κύρια υπηρεσία ασφαλείας της Ρωσίας] είναι πολύ καλή στη διερεύνηση του τι έχει ήδη συμβεί, αλλά όχι τόσο καλή στη συλλογή πληροφοριών για το τι πρόκειται να συμβεί» σημείωσε ο ρώσος ερευνητής δημοσιογράφος με ειδίκευση στις μυστικές υπηρεσίες.

Ο Βαλεντίν Ναλιβαϊτσένκο, βουλευτής που διετέλεσε δις επικεφαλής της SBU, δήλωσε ότι η κατασκοπευτική υπηρεσία έχει «συλλέξει πολλές πληροφορίες και δεδομένα αντικατασκοπείας» για την ηγεσία του ρωσικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών του Κρεμλίνου. Εχει επίσης βρει τρόπους να «φυτεύει» πληροφοριοδότες, να υποκλέπτει επικοινωνίες εντός Ρωσίας και να εντοπίζει τρωτά σημεία στο δίκτυο συλλογής πληροφοριών της Μόσχας

Οπως εξηγείται στο βρετανικό δημοσίευμα, η αποτελεσματικότητα της SBU οφείλεται εν μέρει στο τεράστιο μέγεθός της, το οποίο, ειρωνικώς, χρωστάει στη σοβιετική καταγωγή της: όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη, το 1991, η SBU κληρονόμησε πολλές από τις δομές, τους πόρους και τις αρμοδιότητες της KGB, δίχως να αναδιαρθρωθεί ποτέ έως σήμερα.

Με περισσότερους από 30.000 υπαλλήλους και ακόμη περισσότερους μυστικούς πράκτορες, η SBU είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσο το FBI με τους 35.000 πράκτορες. Είναι πάνω από επτά φορές μεγαλύτερη από την υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας της Βρετανίας (MI5) και πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερη από την ισραηλινή Μοσάντ.

«Ενα από τα βασικά καθήκοντα της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας, ιδίως σε καιρό πολέμου, είναι η αντιμετώπιση των ειδικών υπηρεσιών του εχθρού» δήλωσε ο Βασίλ Μαλιούκ, επικεφαλής της SBU, απαντώντας σε ερωτήσεις που απέστειλαν στην υπηρεσία του οι Financial Times το προηγούμενο διάστημα. Ο ουκρανός αρχικατάσκοπος αρνήθηκε να σχολιάσει άμεσα τις επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας. Ομως σημείωσε πως «η θέση της υπηρεσίας ασφαλείας είναι σαφής: κάθε έγκλημα του επιτιθέμενου πρέπει να τιμωρείται».

Η SBU σπανίως αναλαμβάνει δημοσίως την ευθύνη για δολοφονίες, όπως έκανε την Τρίτη μετά την εξόντωση του ρώσου αντιστρατήγου, ενώ στο παρελθόν έχει εφαρμόσει και ανορθόδοξες, αν όχι ακριβώς ύποπτες, τακτικές. Οι βρετανοί δημοσιογράφοι αναφέρονται ενδεικτικά στη σκηνοθετημένη δολοφονία ενός ρώσου αντιφρονούντα δημοσιογράφου στο Κίεβο, με στόχο δήθεν την αποκάλυψη μιας ομάδας εκτελεστών που είχε προσλάβει η Μόσχα για να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία, και στην εμπλοκή της υπηρεσίας σε παρακολουθήσεις ερευνητών δημοσιογράφων και ακτιβιστών που ερευνούσαν πιθανή διαφθορά στους κόλπους της.

«[Η SBU] έχει τεράστια ισχύ – κάποιοι θα έλεγαν υπερβολική» δήλωσε ένας Δυτικός διπλωμάτης στους Financial Times, προσθέτοντας πως τόσο οι ΗΠΑ (ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της Ουκρανίας) όσο και άλλα κράτη της G7, καθώς και χώρες της ΕΕ, έχουν επανειλημμένως προτρέψει το Κίεβο να προβεί σε αναδιάρθρωση της υπηρεσίας.

Ωστόσο η ρωσική επιθετικότητα άλλαξε άρδην τα δεδομένα και πολλές από τις Δυτικές παρατηρήσεις και υποδείξεις ξεχάστηκαν, ενώ η SBU άρχισε να συνεργάζεται στενά με τις κορυφαίες υπηρεσίες πληροφοριών της Δύσης, κυρίως με τη CIA, η οποία έχει επενδύσει εκατομμύρια δολάρια σε εκπαιδευτικά προγράμματα για ουκρανούς πράκτορες. «Αυτό που ξεκινήσαμε το 2014 τώρα λειτουργεί» δήλωσε ο Βαλεντίν Ναλιβαϊτσένκο, πρώην επικεφαλής της SBU, αναφερόμενος στη συνεργασία της υπηρεσίας με τις μυστικές υπηρεσίες της Δύσης.

Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2014 η SBU υπέστη ένα βαρύτατο πλήγμα –δια χειρός του φιλορώσου πρώην προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς– κατά τη διάρκεια της Επανάστασης της Αξιοπρέπειας (Euromaidan). Πριν εγκαταλείψει τη χώρα, διέταξε τους πράκτορές του να κάνουν επιδρομή στην υπηρεσία. Αυτή είχε ως ποτέλεσμα να κλαπούν ή να καταστραφούν πάμπολλοι φάκελοι με κρίσιμα κρατικά μυστικά.

Η SBU, που ήδη αντιμετώπιζε ζητήματα εμπιστοσύνης, επλήγη ακόμα περισσότερο από μια σειρά αποστασιών την άνοιξη και το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, ειδικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την κατάληψη πόλεων στην ανατολική Ουκρανία από φιλορωσικές, υποστηριζόμενες από το Κρεμλίνο, δυνάμεις.

Ως νέος επικεφαλής της SBU εκείνη την περίοδο, ο Βαλεντίν  Ναλιβαϊτσένκο βρέθηκε ξαφνικά να διοικεί μια κατακερματισμένη υπηρεσία γεμάτη κατασκόπους πιστούς στο Κρεμλίνο. Χιλιάδες πράκτορες θεωρήθηκαν ύποπτοι συνεργασίας με τον εχθρό. Ακολούθησε εκκαθάριση, με τις ουκρανικές αρχές να συλλαμβάνουν δεκάδες ουκρανούς κατασκόπους και να διεξάγουν έρευνες για προδοσία.

«Ξεκινήσαμε από το μηδέν, από τους καμένους φακέλους στην αυλή της SBU» ανέφερε σχετικά ο ουκρανός πρώην αρχικατάσκοπος και νυν πολιτικός. Οσο για τη συνέχεια, από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να εισβάλλουν στην Ουκρανία, έως σήμερα, δεν έχει περάσει σχεδόν κανένας μήνας χωρίς πρωτοσέλιδο για την εξόντωση κάποιου Ρώσου με εμπλοκή στον πόλεμο, από πράκτορες της SBU.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News