Σύμφωνα με έκθεση της Facts & Factors, το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς απώλειας βάρους και διαχείρισης βάρους αποτιμήθηκε το 2021 σε 224,27 δισ. δολάρια και αναμένεται να ξεπεράσει τα 405,4 δισ. δολάρια έως το 2030.

Καθόλου παράξενο αφού, όπως αναγνώρισε ο ΠΟΥ, η παχυσαρκία, μια από τις πιο επικίνδυνες και σοβαρές ασθένειες του 21ου αιώνα, έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας, με έναν στους δύο Ευρωπαίους να είναι υπέρβαρος, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος∙ παγκοσμίως, δε, περίπου 1,6 δισ. άνθρωποι άνω των 15 ετών είναι υπέρβαροι, τουλάχιστον 400 εκατ. είναι παχύσαρκοι και –γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό– τουλάχιστον 20 εκατ. παιδιά εκτιμάται ότι είναι υπέρβαρα.

Συνεπώς, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα «θαυματουργά» ενέσιμα φάρμακα Ozempic και Wegovy, σκευάσματα και τα δύο της δανέζικης φαρμακευτικής εταιρείας Novo Nordisk, που περιέχουν τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη, έχουν προκαλέσει φρενίτιδα μεταξύ των ενδιαφερομένων να αδυνατίσουν.  Το Ozempic προοριζόταν αρχικά για άτομα με διαβήτη τύπου 2 ενώ έχει εγκριθεί και για σοβαρές καρδιακές παθήσεις καθώς μειώνει τον κίνδυνο σοβαρών επεισοδίων όπως καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2.

Ωστόσο, συνταγογραφείται πλέον συχνά και για απώλεια βάρους, με την τεράστια ζήτησή του να έχει προκαλέσει ελλείψεις σε διεθνές επίπεδο και προβλήματα σε διαβητικούς, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να τα χρησιμοποιούν. Το Wegovy, αντίστοιχα, προτείνεται για την απώλεια βάρους και τη μακροχρόνια διαχείριση του βάρους και η διαφορά τους έγκειται απλά στη διαφορετική ποσότητα σεμαγλουτίδης, που περιέχουν. Μάλιστα, οι ενδιαφερόμενοι να αδυνατίσουν δεν πτοούνται από την πολύ υψηλή τιμή τους ούτε από το γεγονός ότι τα ταμεία τους μπορεί να μην τα χορηγούν.

Οσο για τη Novo Nordisk, πέτυχε κάτι εξαιρετικά σπάνιο∙ τις τελευταίες μέρες η χρηματιστηριακή αξία της υπερέβη τα 450 δισ. δολάρια, ποσό μεγαλύτερο από το συνολικό ΑΕΠ της Δανίας για το 2022, ενώ αναδείχτηκε στην πιο ακριβή εισηγμένη εταιρεία της Ευρώπης, πολυτιμότερη και από τον όμιλο ειδών πολυτελείας LVMH.

Από την άλλη πλευρά, γιατροί, φαρμακοποιοί, διατροφολόγοι, ακόμη και η ίδια η εταιρεία που παρασκευάζει το φάρμακο προσπαθούν να ανακόψουν την ορμή των ενδιαφερομένων. «Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες δράσεις», αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση της Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας, «αφορούν τόσο σε διαταραχές του πεπτικού συστήματος, όπως διάρροια, εμετός και ναυτία, όσο και σε νευρολογικές (ζάλη), ηπατικές και χοληφόρων αγγείων (οξεία παγκρεατίτιδα, χολολιθίαση), καρδιολογικές (αυξημένος καρδιακός ρυθμός) κ.λπ.»

Μέχρι στιγμής, άλλωστε, μεγάλο μέρος της ειδησεογραφικής κάλυψης για το Ozempic και άλλα παρόμοια φάρμακα έχει επικεντρωθεί στο αν λειτουργούν και ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειές τους. Αλλά η πραγματική ιστορία, γράφει στο Atlantic η Ελεν Λιούις, θα ξεκινήσει όταν αυτή η αναδυόμενη μορφή θεραπείας γίνει εντελώς ρουτίνα, όπως είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα συμβεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι στις ΗΠΑ, την πλουσιότερη χώρα στον κόσμο, λέει, έχουν πρόβλημα βάρους.

Στις ΗΠΑ, σχεδόν τα τρία τέταρτα των ενηλίκων άνω των 20 είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι. Και με δεδομένη τη δημοτικότητα των υπαρχουσών θεραπειών απώλειας βάρους άνετα συμπεραίνει κανείς ότι οι περισσότεροι από αυτούς θα προτιμούσαν να μην είναι παχύσαρκοι. Οι συνέπειες της επανάστασης του Ozempic, υποστηρίζει στο άρθρο της στο Atlantic η Λιούις, θα είναι μεν ιατρικές, θα είναι όμως και οικονομικές και κοινωνικές. Τα νέα φάρμακα θα μεταμορφώσουν τη σχέση των ανθρώπων με το φαγητό αλλά και τη μεταξύ τους σχέση.

Ενα μικρό παράδειγμα: Η 52χρονη Κρίστεν Χολ, μέλος του φόρουμ Ozempic του Reddit, που λαμβάνει σεμαγλουτίδη από τον Μάιο, είπε στη Λιούις ότι ένιωθε στιγματισμένη από όσους δεν ήθελαν να πάρουν φάρμακα. Καθώς έγινε εμφανής η απώλεια βάρους της, μερικοί από τους φίλους της άρχισαν τα πειράγματα με ερωτήσεις. «Δεν ήταν ερωτήσεις που έγιναν από περιέργεια» είπε η Χολ στο Altantic. «Μόνο κριτική άκουσα στις φωνές τους… Η ειρωνεία είναι ότι δεν ένιωθα να με κρίνουν οι εκ φύσεως αδύνατοι φίλοι μου (ήταν χαρούμενοι για μένα), αλλά οι φίλοι που ΕΠΙΣΗΣ πάλευαν με το βάρος τους και/ή είχαν διαταραγμένη διατροφή. Λες και έκανα ζαβολιά» παρατήρησε.

Η Λιούις γράφει ακόμη ότι πολλά από τα άτομα με τα οποία μίλησε είχαν θετικές εμπειρίες με τη σεμαγλουτίδη. Ωστόσο εντυπωσιάστηκε από το πόσοι ζήτησαν να μιλήσουν ανώνυμα για την απόφασή τους να λάβουν το φάρμακο, για την επίδρασή του στις προσωπικές τους σχέσεις ή και τα δύο.

Το χάσμα του Ozempic

Αναμφίβολα δεν ωφελούνται όλοι όσοι παλεύουν με το βάρος. Μερικά ασφαλιστικά ταμεία δεν καλύπτουν το (πανάκριβο) φάρμακο, ενώ κάποια άτομα βρίσκουν τα αποτελέσματά του απογοητευτικά ή τις παρενέργειες απαράδεκτες. Ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον έγραψε τον Ιούνιο στην εφημερίδα Daily Μail ότι «το θαυματουργό φάρμακο, που είχα την ελπίδα ότι θα σταματούσε τις επιδρομές μου στο ψυγείο για τσένταρ και τσορίθο στις 11.30 το βράδυ, δεν λειτούργησε για μένα» και παραδέχτηκε: «Φοβάμαι ότι αποφάσισα πως δεν μπορώ να συνεχίσω, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι θα μπορούσε να αλλάξει τις ζωές εκατομμυρίων». Επίσης, η plus-size influencer Ρέμι Μπάντερ είπε τον Ιανουάριο πως όταν σταμάτησε το Ozempic, το βάρος της αυξήθηκε περισσότερο από πριν.

Η «οζεμπική» επανάσταση, επομένως, δημιουργεί και ένα «οζεμπικό» χάσμα, επισημαίνει η Λιούις. Μέχρι τώρα, πολύ λίγοι παχύσαρκοι άνθρωποι μπορούσαν να χάσουν αρκετό βάρος και να το διατηρήσουν, ικανοποιώντας τους γιατρούς τους. Τώρα, όμως, έχει ανοίξει ένα χάσμα όχι μόνο μεταξύ των φυσικά αδύνατων και των παχύσαρκων, αλλά και εντός κοινοτήτων που είναι αφιερωμένες σε βαρύτερους ανθρώπους, είτε πρόκειται για ομάδες για απώλεια βάρους είτε για θετικότητα σώματος (body positivity). Με άλλα λόγια, «παίρνεις Ozempic ή όχι;»

Φάρμακα όπως τα Ozempic και Wegovy, μαζί με την απώλεια βάρους, μπορούν επίσης να ανανεώσουν εκατομμύρια προσωπικές σχέσεις, αλλάζοντας τη δυναμική μιας οικογένειας που είχε και μια «αδύνατη αδερφή», ενός ζευγαριού που συνδέθηκε χάρη στην κοινή τους αγάπη για νάτσος και μπύρα, ή μεταξύ φίλων που παραμένουν σε επαφή μόνο βγαίνοντας έξω για φαγητό κάθε τόσο.

«Εχω κόψει το ποτό, ενώ ο σύντροφός μου δεν το έχει κάνει, και ειλικρινά η σχέση μας βασιζόταν πάρα πολύ στην κοινή μας αγάπη για το κρασί και τα κοκτέιλ» λέει στο Atlantic η Κρίστεν Χόλογουεϊ, 42 ετών, από το Κάνσας Σίτι. Να σημειωθεί ότι η έλλειψη ενδιαφέροντος για το αλκοόλ είναι μια ευρέως αναφερόμενη παρενέργεια της σεμαγλουτίδης. Η Χόλογουεϊ δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλο μέρος της κοινωνικής τους ζωής περιστρεφόταν γύρω από το ποτό. Ακόμη και τα αστεία του ζευγαριού βασίζονταν στο αλκοόλ. Οπότε πρέπει πλέον να προσαρμοστούν και, όπως λέει, «το επεξεργαζόμαστε».

Σεμαγλουτίδη, μια ουσία που προκαλεί φθόνο (στους άλλους)

Ωστόσο, ακόμη και λάτρεις της σεμαγλουτίδης είναι διστακτικοί όταν πρόκειται να αποκαλύψουν πώς αδυνάτισαν. Ο Νέιθαν, ένας 41χρονος από ομάδα του Reddit, που ζήτησε να μιλήσει για το ιατρικό του ιστορικό μόνο με το μικρό του όνομα, είπε ότι έχασε 18 κιλά με το Rybelsus, ένα άλλο εμπορικό όνομα για τη σεμαγλουτίδη. Αρχισε να παρατηρεί ότι μπορούσε να φορέσει ξανά τα αγαπημένα του δαχτυλίδια, να κουμπώνει τον γιακά του και να σταυρώνει τα πόδια του. Η οικογένειά του, οι φίλοι του, ακόμη και ο πάστορας του, ήταν υποστηρικτικοί, είπε στο Atlantic μέσω email.

Αλλά εξακολουθεί να ανησυχεί για τις ευρύτερες αντιδράσεις. «Οταν χρησιμοποιήθηκε το φάρμακο για τον διαβήτη, κανείς δεν εξέφρασε αντίθεση. Από τη στιγμή που ο στόχος ήταν η απώλεια βάρους, όλοι είχαν άποψη και ήταν συντριπτικά εχθρική», λέει, «Η γενική άποψη ήταν ότι είναι “απάτη”, “γρήγορος δρόμος” ή “εύκολη διέξοδος”». Και η Ρέμι Μπάντερ, όταν μίλησε για την εμπειρία της με το φάρμακο, είπε ότι το είχε πάρει λόγω «​πραγματικών προβλημάτων υγείας». Στο Reddit, δε, το φόρουμ του Ozempic δηλώνει ρητά: «Οχι αναρτήσεις που φέρνουν αντιμέτωπους τους διαβητικούς ασθενείς με τους ασθενείς μόνο απώλειας βάρους».

Ο Νέιθαν αφηγήθηκε στο Atlantic άλλη μια εμπειρία του. Ηταν σε διακοπές όταν έλαβε ένα μήνυμα από μια φίλη του με την οποία γνωρίζονταν χρόνια. Καθυστέρησε να της απαντήσει γιατί ήταν σε μια ξενάγηση, και εκείνη του ξανάγραψε ερμηνεύοντας τη σιωπή του με την σκέψη ότι ένιωθε πολύ σπουδαίος πια για να της μιλήσει. Για την ακρίβεια του έγραψε: «Χαίρομαι πολύ που η ζωή σου είναι πιο γεμάτη και εσύ πιο αδύνατος, και τώρα θέλεις να με αποκόψεις από τη ζωή σου».

Ωστόσο δεν είχαν συζητήσει ποτέ την απώλεια βάρους του ή τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε: «Το μόνο που μπορώ να καταλάβω είναι ότι είδε τις φωτογραφίες μου και με άλλους δίπλα-δίπλα στα social media» είπε ο Νέιθαν. Και αποφάσισε τελικά να την μπλοκάρει, με το σκεπτικό ότι νοιαζόταν περισσότερο για την απώλεια βάρους του –και τα οφέλη για την υγεία του, όπως μειωμένη χοληστερόλη και καλύτερος ύπνος– παρά για να απαλύνει τα πληγωμένα συναισθήματα της φίλης του. «Είναι πέρα για πέρα γελοίο να συμπεριφέρεται έτσι», είπε. «Ομως όπως είπε η Σαμάνθα [στο «Sex and the City»]: “Σ’ αγαπώ, αλλά με αγαπώ περισσότερο”».

Ο φθόνος κρύβεται σε πολλές ιστορίες που έχουν σχέση με το νέο φάρμακο γιατί –όπως καλά μαντεύετε- η ζωή είναι πιο εύκολη αν είσαι συμβατικά πιο ελκυστικός/ή, γράφει στο Atlantic η Ελεν Λιούις. «Το να είμαι παχουλός τύπος ήταν μέρος της προσωπικότητάς μου, η ταυτότητά μου», της είπε ο Τιμ, ένας 40χρονος Βρετανός,  που ήθελε επίσης να διατηρήσει την ανωνυμία του. Ηταν υπέρβαρος από την εφηβεία του, όταν είχε υποστεί έναν αθλητικό τραυματισμό, και κατάφερε να πέσει από τα 101 κιλά στα 86. Διαπίστωσε τότε ότι οι άνθρωποι ήταν πολύ πιο ενθουσιώδεις όταν μιλούσαν μαζί του και οι γυναίκες τον πρόσεχαν πολύ περισσότερο στα πάρτι.

«Γιατί δεν παίρνετε απλά το φάρμακο;»

Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι δύσκολο να ακουστούν από όσους αρνούνται το Ozempic. Το να είσαι παχύς δεν είναι το ίδιο με το να έχεις υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρκίνο∙ σήμαινε πάντα ότι όσο ζεις είσαι αναγκασμένος/η να αντιμετωπίζεις τις απόψεις των άλλων. Και τώρα, μια από αυτές τις απόψεις  είναι: «Γιατί δεν παίρνετε απλά το Ozempic;»

Η Τάιγκρες Οσμπορν, εκτελεστική διευθύντρια του National Association to Advance Fat Acceptance (NAAFA), ανησυχεί ότι αυτά τα φάρμακα ενδέχεται να ανατρέψουν την πολυετή δουλειά του κινήματος για την αποδοχή του πάχους, όπως το να ασκεί πίεση σε εταιρείες τεχνολογίας για να παρέχουν περισσότερες εικόνες με παχύσαρκους ανθρώπους στα αποτελέσματα αναζήτησης. Η Οσμπορν, γράφει η Λιούις στο Atlantic, θέλει να προειδοποιήσει τους ανθρώπους για αυτό το αφήγημα που λέει ότι «η απώλεια βάρους είναι εύκολη, ο καθένας μπορεί να το πετύχει, τώρα υπάρχει ένα μαγικό χάπι, οπότε αν δεν το πάρεις, σου αξίζει ό,τι κι αν σου συμβεί».

Στη συνέντευξή της, η Οσμπορν επεσήμανε τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν να πιεστούν για να πάρουν τα φάρμακα και να τιμωρηθούν εάν δεν το κάνουν: «Γιατί δεν παίρνεις απλά αυτό το χάπι για να χάσεις βάρος, αν το αφεντικό σου δεν σου δίνει προαγωγή επειδή είσαι πολύ χοντρός; Γιατί δεν παίρνεις απλά αυτό το χάπι για να χάσεις βάρος, αν οι ιδιοκτήτες του σπιτιού σου απειλούν να σε διώξουν επειδή λένε ότι τα βήματά σου είναι πολύ βαριά;»

Η NAAFA πιστεύει στη σωματική αυτονομία -αν θέλετε να πάρετε το Ozempic, δεν θα σας κρίνει- αλλά υποστηρίζει ότι η τρέχουσα ατμόσφαιρα είναι καταναγκαστική. «Πιστεύουμε ότι σε μια κουλτούρα που μισεί τόσο το πάχος, το να επιλέξεις ένα φάρμακο, όπως αυτό, δεν είναι πραγματικά επιλογή εν επιγνώσει συναίνεσης», λέει η Οσμπορν. Προειδοποίησε επίσης ότι ακόμη κι αν επιβεβαιωθούν τα αρχικά αποτελέσματα των μελετών και οι ασθενείς χάσουν πράγματι το 20% του σωματικού τους βάρους, πολλοί άνθρωποι «θα εξακολουθούν να είναι παχύσαρκοι, ακόμα κι αν χάσουν το βάρος που τους υπόσχεται το φάρμακο ότι θα χάσουν».

Οι κοινότητες θετικότητας του σώματος, οι ομάδες αποδοχής του πάχους, οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των παχύσαρκων, ακόμη και οι άτυπες ομάδες υποστήριξης, έχουν αμφισβητήσει το Ozempic.  Πολλοί, δε, ανησυχούν για τους ανθρώπους, που δεν έχουν παρενέργειες από τη σεμαγλουτίδη ή δεν μπορούν να την αντέξουν οικονομικά ή απλά δεν θέλουν να δοκιμάσουν άλλη μια λύση απώλειας βάρους, αφού είχαν «καεί» πολλές φορές στο παρελθόν.

Η Ελεν Λιούις, ωστόσο, δηλώνει αισιόδοξη οπαδός του Ozempic. Η δημοσιογράφος του Atlantic δεν πιστεύει ότι οι Αμερικανοί έχασαν απλώς τη δύναμη της θέλησής τους πριν από 40 χρόνια, όταν άρχισαν να ανεβαίνουν τα ποσοστά παχυσαρκίας. Φαίνεται πιο πιθανό, λέει, ότι το σώμα μας, το οποίο εξελίχτηκε για να πλοηγείται στη συνεχή έλλειψη, παλεύει να αντιμετωπίσει τις άφθονες θερμίδες και τα υπέροχα τρόφιμα του σύγχρονου κόσμου. Η όρεξή μας μάς ωθεί προς τη ζάχαρη και το λίπος, ακόμα κι όταν κάνουμε καθιστική δουλειά. Η σεμαγλουτίδη διακόπτει αυτό τον μηχανισμό. Τα άτομα που έχουν πάρει Ozempic παρατηρούν τη μείωση του «θορύβου των τροφίμων», είναι μια αποκάλυψη, λένε. Ξαφνικά, έχουν την όρεξη των εκ φύσεως λεπτών. Οι αβίαστα αδύνατοι άνθρωποι δεν έχουν περισσότερη θέληση από εμάς τους υπόλοιπους, γράφει η Ελεν Λιούις. Αντίθετα, δεν τη χρειάζονται. Δεν αποφεύγουν ευγενικά τα κουλουράκια∙ δεν τα θέλουν καν.

Εμπειρίες αποξένωσης

Αλλά αυτή η νέα εμπειρία αυτοσυγκράτησης μπορεί να σε αποξενώσει. Η Κρίστεν Χόλογουεϊ η οποία έχασε 75 κιλά από τον Μάιο του 2022, λέει ότι την «απωθούν» τα βίντεο μαγειρικής του TikTok που αρέσουν στον σύζυγό της. Ακόμη, έπαψε να δίνει σημασία σε προτάσεις  εστιατορίων κατά τη διάρκεια μιας οικογενειακής συζήτησης: «Αδιαφόρησα τελείως και σκέφτηκα πόσο περίεργο είναι να κάνεις μια ολόκληρη συζήτηση όπως αυτή, παρόλο που στην πραγματικότητα μάλλον δεν είναι», είπε.

Ωστόσο, μια από τις πιο εντυπωσιακές παραμέτρους στη συζήτηση για το Ozempic και ένας από τους λόγους που διαλύει κοινότητες ακόμη και πρώην φίλους, είναι το τεράστιο χρηματικό ποσό που εμπλέκεται. Η μια πλευρά υποπτεύεται ότι η άλλη εξαπατάται από μεγάλα συμφέροντα. «Αυτό που έχουμε απέναντί μας είναι ο προϋπολογισμός μάρκετινγκ της Eli Lilly και της Novo Nordisk», επισήμανε η διευθύντρια της NAAFA Τάιγκρες Οσμπορν, «Οπότε, φυσικά, έχουν περισσότερη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης. Εγώ δεν μπορώ να προσλάβω τη Κουίν Λατίφα για να μιλήσει εξ ονόματος της καμπάνιας μου», είπε.

Από την άλλη πλευρά, σε πολλά φόρουμ του Reddit, που επισκέφτηκε η Λιούις, έγιναν παράπονα για αυτό που έβλεπαν ως συνεχή αρνητισμό των μέσων ενημέρωσης, για παράδειγμα, με την αναφορά κάθε πιθανής σπάνιας παρενέργειας ή ακόμα και για το ότι εξομοίωσαν  το Ozempic με το Fen Phen, το πολλά υποσχόμενο φάρμακο της δεκαετίας του 1980, που αποσύρθηκε το 1997 όταν διαπιστώθηκε ο κίνδυνος ανάπτυξης βαλβιδοπάθειας (δυσλειτουργίας των καρδιακών βαλβίδων).

Τελικά, τα αυξανόμενα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν χωρίσει τις ΗΠΑ (και όχι μόνο) στα δύο. Οι περισσότεροι κάτοικοι της «Δημοκρατίας των Αδυνάτων» αποδίδουν το μέγεθός τους στη δύναμη της θέλησης και την προσωπική ευθύνη, και όχι στον πλούτο ή τη γενετική τύχη τους. Αν όμως μπορεί οποιοσδήποτε να είναι λεπτός, το κοινωνικό τους κεφάλαιο απαξιώνεται. Στη «Δημοκρατία του Λίπους», πάλι, υπάρχει μια άνιση κατανομή ελπίδας.

Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται ότι το θαύμα για το οποίο προσεύχονταν έγινε επιτέλους, χαίρονται που αφήνουν πίσω τους την ταυτότητα του «παχουλού φίλου» ή του «ευγενικού γίγαντα» και περνούν τα σύνορα της «Δημοκρατίας των Αδύνατων». Με τη σειρά τους, εκείνοι που δεν μετακινούνται, αισθάνονται ότι κρίνονται διπλά, τόσο από τους αδύνατους ανθρώπους, που πάντα τους κοιτούσαν υποτιμητικά, αλλά και από τους πρώην συντρόφους τους που τους έχουν, πλέον, εγκαταλείψει…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News