Το επονομαζόμενο «Startup nation» έχει ένα σοβαρό πρόβλημα: πολλές από τις υψηλές τεχνολογίες που εξάγει ανά την υφήλιο μπορούν να καταστούν «φονικά όπλα». Επιπρόσθετα φαίνεται πως το Ισραήλ ή μάλλον οι τελευταίες κυβερνήσεις του – με επικεφαλής τον πρώην πια πρωθυπουργό της χώρας Μπενιαμίν Νετανιάχου – χρησιμοποιούσαν τις εξαγωγές των εν λόγω προϊόντων/υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας για την επίτευξη πολιτικών στόχων. 

Η Haaretz, εφημερίδα που στέκεται διαχρονικά κατά του Νετανιάχου, δημοσίευσε την Τρίτη μια εκτενή έρευνα, συμπληρωματική της έρευνας που πραγματοποίησαν 17 δημοσιογραφικοί οργανισμοί σε συνεργασία με τη Διεθνή Αμνηστία και τη δημοσιογραφική ΜΚΟ Forbidden Stories, αποκαλύπτοντας πως το Pegasus, ένα λογισμικό της ισραηλινής εταιρείας κυβερνοασφάλειας NSO, χρησιμοποιήθηκε εκτενώς για την παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολιτικών, ακτιβιστών και αντιφρονούντων από τις κυβερνήσεις τουλάχιστον δέκα χωρών (Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Μπαχρέιν, Μεξικό, Μαρόκο, Σαουδική Αραβία, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ουγγαρία, Ρουάντα) οι οποίες δεν φημίζονται για τη συμμόρφωσή τους με τις αρχές της δημοκρατίας. 

Η έρευνα της έγκριτης ισραηλινής εφημερίδας αποκαλύπτει τώρα πως ο πλασιέ του Pegasus ανά την υφήλιο ήταν ο Μπενιαμίν Νετανιάχου. Στο πλαίσιο σχεδόν κάθε διπλωματικής συμφωνίας που υπέγραψε ο ισραηλινός πρώην πρωθυπουργός κατά τα προηγούμενα χρόνια, προβλεπόταν και η πώληση του λογισμικού παρακολούθησης της NSO στην εκάστοτε χώρα. 

Τι ήθελε το Ισραήλ στη Ρουάντα;

Η συσχέτιση είναι πραγματική εντυπωσιακή ενώ η αρχή έγινε το 2016, όταν ο «Μπίμπι», όπως τον αποκαλούν υποστηρικτές και επικριτές του, επισκέφτηκε την Ρουάντα, δεκαετίες μετά την τελευταία φορά που ένας ισραηλινός πρωθυπουργός μετέβη στην Αφρική. Στη συνέχεια ο Νετανιάχου ταξίδεψε στο Καζακστάν και στο Αζερμπαϊτζάν, την επόμενη χρονιά στην Ουγγαρία και στο Μεξικό, το 2018 πήγε στην Ινδία και υποδέχτηκε τον Βίκτορ Ορμπαν στο Ισραήλ. 

Στο Μαρόκο δεν μετέβη ο ίδιος, αλλά απέστειλε πολλούς εντεταλμένους του, οι οποίοι πέτυχαν τελικά τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με το Ραμπάτ τον Δεκέμβριο του 2020. Εναν μήνα νωρίτερα ο Νετανιάχου είχε επισκεφτεί διακριτικά τη Σαουδική Αραβία ενώ στο Ομάν είχε μεταβεί τον Οκτώβριο του 2018. Σε όλα αυτά τα ταξίδια ανά την υφήλιο τον πρώην πρωθυπουργό (επί δώδεκα συναπτά έτη) του Ισραήλ συνόδευαν πολυμελείς αντιπροσωπείες επιχειρηματιών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν και εκπρόσωποι της NSO. 

Το ζήτημα έγκειται στο ότι αυτές οι χώρες είναι δικτατορίες, «εκλεκτικές απολυταρχίες», «δημοκρατορίες» αλά ουγγρικά ή ναρκοδημοκρατίες αλά μεξικανικά. Αλλά για τον «Μπίμπι» μεγαλύτερη σημασία είχε το γεγονός πως μπορούσαν να τον εξυπηρετήσουν σημαντικά στο πλαίσιο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της πατρίδας του: το Αζερμπαϊτζάν συνορεύει με το Ιράν, οπότε μπορεί να συνδράμει ποικιλοτρόπως την Ιερουσαλήμ, η Ρουάντα θα μπορούσε να φιλοξενήσει κάποιους από τους πρόσφυγες που δεν γίνονται δεκτοί στο Ισραήλ, η Ουγγαρία μπορεί να υπερασπίζεται το εβραϊκό κράτος στους κόλπους της ΕΕ.    

Από την έρευνα της Haaretz διαπιστώνεται οι εν λόγω χώρες άρχιζαν να χρησιμοποιούν το Pegasus σχεδόν αμέσως μετά την υπογραφή των όποιων συμφωνιών με το Ισραήλ του Νετανιάχου. «Με βάση συνομιλίες με μια μακρά λίστα ανώτερων στελεχών της ισραηλινής βιομηχανίας του κυβερνοχώρου που σχετίζεται με την Αμυνα, φαίνεται πως το Ισραήλ εργάστηκε αποφασιστικά ούτως ώστε να εξασφαλίσει ότι οι ισραηλινές εταιρείες κυβερνοόπλων με πρώτη την NSO θα λειτουργούν σε αυτές τις χώρες, παρά τα προβληματικά τους ιστορικά όσον αφορά τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα», γράφει η Haaretz.

Η λειτουργία «zero click» ενθουσίασε τους πελάτες

Εντυπωσιακή είναι η αφήγηση του πώς το ισραηλινό λογισμικό παρακολούθησης κατέληξε στα χέρια των Σαουδαράβων. Δεν πίστευαν στα μάτια τους όταν οι εκπρόσωποι της NSO τους παρουσίασαν τη λειτουργία «zero click» που επιτρέπει στον κάτοχο του Pegasus να το εγκαταστήσει σε ένα τηλέφωνο, δίχως ο χρήστης του να ανοίξει κάποιο μήνυμα ή link. «Ηταν πολύ ενθουσιασμένοι γιατί αυτό ακριβώς έψαχναν», αναφέρει η ισραηλινή εφημερίδα. Τελικά οι Σαουδάραβες δαπάνησαν πενήντα εκατομμύρια δολάρια για να αποκτήσουν το Pegasus. 

Υπενθυμίζεται πως η Σαουδική Αραβία είναι μία χώρα στην οποία οι Ισραηλινοί δεν μπορούν να εισέλθουν. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, προσέγγισε τον άξονα Τραμπ – Νετανιάχου, ευνοώντας την επίτευξη των αποκαλούμενων Συμφωνιών του Αβραάμ μεταξύ του Ισραήλ, του Μπαχρέιν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Η Σαουδική Αραβία είναι επίσης η χώρα που κατασκόπευε και καταδίωκε – έως την ημέρα που τον δολοφόνησε – τον Τζαμάλ Κασόγκι. Αφότου πράκτορες του Ριάντ σκότωσαν τον αντιφρονούντα δημοσιογράφο και διαμέλισαν τη σορό του στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 2018, η NSO έθεσε εκτός λειτουργίας το Pegasus στη χώρα, μόνο και μόνο για να το ενεργοποιήσει εκ νέου την επόμενη χρονιά.

Συμφωνίες «win-win» αλλά… επικίνδυνες

H Haaretz κάνει λόγο για ένα επικίνδυνο αλισβερίσι που συνέφερε σχεδόν όλους τους εμπλεκόμενους. «Ο δικτάτορας ή ο αυταρχικός ηγέτης αποκτά εργαλεία και πληροφοριακές δυνατότητες που μπορούσε μόνο να ονειρευτεί, η NSO συνάπτει ένα τεράστιο συμβόλαιο με μία πλούσια χώρα και η συμφωνία νομιμοποιείται από το Ισραήλ ως χρήσιμη για την εθνική ή τη διεθνή ασφάλεια. Ως αντάλλαγμα λαμβάνει διπλωματική ισχύ (επειδή επιτρέπει τη σύναψη της συμφωνίας) εάν όχι και άλλα οφέλη από τις υπηρεσίες πληροφοριών της εκάστοτε χώρας – πελάτη. Η συμφωνία τους εξυπηρετεί όλους, πέρα από τα θύματα της NSO φυσικά».

Η NSO δεν είναι η μοναδική εταιρεία της ισραηλινής βιομηχανίας της κυβερνοασφάλειας «που μπορεί να καταταχθεί κάτω από την επιβλητική ετικέτα “υψηλή τεχνολογία” ενώ στην πραγματικότητα αναπτύσσει φονικά όπλα. Αυτές οι εταιρείες οφείλουν να  αναλάβουν την ευθύνη, πραγματοποιώντας ελέγχους όσον αφορά όχι μόνο την ταυτότητα των πελατών τους αλλά και το πώς πρόκειται να χρησιμοποιηθούν αυτά τα όπλα. Το κράτος του Ισραήλ επίσης φέρει ευθύνη για αυτές τις ύποπτες εξαγωγές, μία ευθύνη που υποτιμήθηκε πολλές φορές όσον αφορά (τις εξαγωγές) συμβατικών όπλων», υπογράμμισε στο κεντρικό άρθρο της την περασμένη Τρίτη η ισραηλινή εφημερίδα. 

Ποιος (μπορεί να) φοβάται την έρευνα;

Η Haaretz προτρέπει τον Μπένι Γκαντζ, υπουργό Αμυνας του Ισραήλ, να δώσει εντολή για τη διεξαγωγή ενδελεχούς έρευνας και να αυστηροποιήσει τα κριτήρια για την παροχή άδειας εξαγωγών. Ομως πώς θα επιλέξει να αντιδράσει η ισραηλινή κυβέρνηση παραμένει άγνωστο. Φαίνεται, ωστόσο, πως κατά τα προηγούμενα χρόνια όχι μόνο δεν έλεγχε, όπως θα έπρεπε, τις εξαγωγές τεχνολογικών όπλων, αλλά λειτουργούσε ωσάν προστάτιδα της βιομηχανίας, προωθώντας τις πωλήσεις προηγμένων λογισμικών παρακολούθησης σε όλον τον κόσμο.