Τα προσωπικά μου δεδομένα είναι βορά στα θηρία. Εδώ και χρόνια. Εν γνώσει μου. Και από ανάγκη. Σε πολλές περιπτώσεις γίνονται προϊόντα επεξεργασίας για διαφημίσεις. Σε κάποιες άλλες γνωρίζω μόνο ότι τα χρησιμοποιούν. Πώς, δεν ξέρω. Αλλά δίνω τη συγκατάθεσή μου αβίαστα και στη Google και στην Apple.

Ποτέ δεν παρέμεινα για να διαβάσω τις 5.000 λέξεις για τους «Όρους του Απορρήτου» και να συμφωνήσω. Πάντα πατούσα «Συμφωνώ» και συνέχιζα να καλύπτω την ανάγκη μου για ατέρμονες αναζητήσεις.

Χάρτες, ειδήσεις, επιστημονικές έρευνες, εστιατόρια, συνταγές, ξενοδοχεία, αεροπορικά εισιτήρια… Ό,τι και αν αναζητήσω, θα το βρω. Σε λιγότερο από δέκα δευτερόλεπτα όμως, όταν πρόκειται για κάτι που είδα και δεν αγόρασα, θα «σκάσει» μπροστά στην οθόνη μου ένα μεγάλο μπάνερ με διαφήμιση σχετική με το περιεχόμενο της αναζήτησης (remarketing το λένε). Βέβαια αυτή η τεχνολογία είναι πλέον παλιά. Τη συνήθισα και δεν με ενοχλεί.

Αυτό που δεν μπορώ να «μεταβολίσω» είναι ο έλεγχος για το πού πήγα, τι έκανα και πώς πέρασα. «Πώς ήταν η εμπειρία σας στο σούπερ μάρκετ;», «πώς βαθμολογείτε το εστιατόριο;», «πόσο καλή ήταν η ταινία που είδατε;». Το android, δηλαδή το λογισμικό της Google για έξυπνα κινητά, καταγράφει όχι μόνο όλες τις διαδρομές, αλλά και τις στάσεις που κάνει κάποιος. Και στέλνει ασταμάτητα μηνύματα για να κρίνει ο χρήστης με βαθμολογία και σχόλια το κάθε τι. Και ο έλεγχος που ασκεί είναι εμμέσως υποχρεωτικός.

«Όταν για πρώτη φορά συνδέσουμε μία καινούργια συσκευή, πρέπει να δημιουργήσουμε λογαριασμό Google (account). Διαφορετικά το τηλέφωνο λειτουργεί χωρίς να έχεις βασικές εφαρμογές του Internet. Σε αυτήν την περίπτωση η Google μας δίνει την επιλογή να λαμβάνουμε εξατομικευμένες διαφημίσεις, σύμφωνα με όσα έχουμε δηλώσει και βάσει των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο. Επίσης, καταμετρά και την δραστηριότητά σου στις εφαρμογές που χρησιμοποιείς», μου εξηγεί ο Ηλίας Γιαννακός, performance marketing specialist στην Interweave, διεθνή εταιρεία performance marketing.

Ο λογαριασμός αυτός συμπεριλαμβάνει στοιχεία όπως είναι η ηλικία, το φύλο, κάποια βασικά ενδιαφέροντα κ.λπ. Οσον αφορά τις εφαρμογές, ελέγχει ποιες έχεις κατεβάσει, πότε και πόσο τις χρησιμοποιείς. Ο μεγάλος αδερφός και η κάμερα άνευ λήψης εικόνας που θα υπάρχει πάντα πάνω από το κεφάλι σου, ονομάζεται google maps. Αυτή, «καταγράφει ανελλιπώς την τοποθεσία σου, ανεξάρτητα αν χρησιμοποιείς την εφαρμογή ή όχι», διευκρινίζει ο κ. Γιαννακός. Βέβαια, αν απενεργοποιήσεις τους χάρτες, δεν θα έχεις ούτε καταγραφέα, αλλά ούτε και βοηθό που θα σε πηγαίνει στα τυφλά και χωρίς κόπο όπου χρειαστείς. Αρα μία δόση ελευθερίας μου τη δίνει, αλλά και μία μορφή ελευθερίας μου τη στερεί.

Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι πίσω από τις διαφημίσεις της Google, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τον χρήστη. Μπορούν όμως να στοχεύσουν με βάση την ηλικία, το φύλο, τα ενδιαφέροντά του, το μέρος που ζει, τα σημεία που έχει επισκεφτεί, αρκεί αυτό το κοινό που θα ορίσει ο διαφημιστής να έχει τουλάχιστον 100 άτομα. Αυτό μπαίνει ως δικλίδα ασφάλειας και με το σκεπτικό ότι ο διαφημιζόμενος δεν θα μπορεί μέσα σε ένα πλήθος 100 ατόμων να αναγνωριστεί. Θα υπάρχει μόνο ως υποκείμενο προβολής προϊόντων και υπηρεσιών.

Μία άλλη ελευθερία που μου δίνει η Google και προστατεύει τα προσωπικά μου δεδομένα ακόμα και από τον καλύτερό μου φίλο, όπως αναφέρει σε άρθρο του στους New York Times (NYT) ο Σούνταρ Πιτσάι, διευθύνων σύμβουλος της Google, είναι η αναζήτηση θεμάτων που ντρέπομαι να ρωτήσω. Από θέματα υγείας, μέχρι «πώς μπορώ να καταλάβω ότι είμαι ερωτευμένος», υπογραμμίζει. Είναι δυνατόν να αναζητήσω στη Google τα «συμπτώματα» του έρωτα; Και αυτό να λειτουργήσει προστατευτικά ως προς τα προσωπικά μου δεδομένα;

Προφανώς πίσω από τη φράση του Πιτσάι υπάρχει έρευνα. Δεν το είπε τυχαία. Πίσω από την έρευνα όμως, είναι ξεκάθαρο και το επίπεδο του κοινού που καλείται να στοχεύσει ο διαφημιστής και να επενδύσει τα χρήματα του πελάτη του.

Ο ίδιος υπογραμμίζει επίσης ότι «αν η λήψη μιας προσαρμοσμένης διαφήμισης δεν είναι χρήσιμη, τότε μπορείτε να την απενεργοποιήσετε». «Η αλήθεια είναι ότι η Google σου δίνει τη δυνατότητα να απενεργοποιήσεις μια διαφήμιση, αλλά ο διαφημιστικός χώρος στο συγκεκριμένο site θα καλυφθεί από κάποια άλλη. Αν για παράδειγμα σου δείξει μια διαφήμιση αυτοκινήτου κι εσύ την κλείσεις, στην ίδια θέση θα εμφανιστεί μία άλλη διαφήμιση για τροφές σκύλων. Με άλλα λόγια, θα συνεχίσουν να προβάλλονται προσαρμοσμένες διαφημίσεις μέχρι να γίνει χρήσιμη στον εκάστοτε χρήστη», διευκρινίζει επί του «εδαφίου» ο Θωμάς Κατάκης, διευθυντής πωλήσεων στην εταιρεία digital marketing GrowthRocks.

Βέβαια, μέχρι να δω εγώ κάτι που με ενδιαφέρει και επίσης έχω τη δυνατότητα σε αυτή τη φάση της ζωής μου να αγοράσω, θα έχουν περάσει εκατοντάδες διαφημίσεις μπροστά από τις οθόνες μου. Άρα, ποια ενδιαφέροντά μου καταγράφει και ποιες διαφημίσεις μου προβάλλει προσαρμοσμένα, αφού δεν έχω δηλώσει ρητά τι με ενδιαφέρει;

«Στην πραγματικότητα ονομάζεται στοχευμένη διαφήμιση όταν ο αλγόριθμος χρησιμοποιείται για διαφημιστικούς λόγους. Ταυτόχρονα όμως, ο ίδιος αλγόριθμος μπορεί να σου σερβίρει καλύτερα αποτελέσματα για τις αναζητήσεις σου επειδή “μαθαίνει” από το μοτίβο συμπεριφοράς σου στον ιστό τι σε ενδιαφέρει περισσότερο και εμφανίζει το πιο σχετικό αποτελέσματα. Κοινώς, ο αλγόριθμος βελτιώνει και προσαρμόζει τα αποτελέσματα του βάσει των αναζητήσεων και της περιήγησης του εκάστοτε χρήστη», διευκρινίζει ο κ. Κατάκης.

Μετά τις χιλιάδες απορίες που μου δημιούργησε σαν κεραυνός το άρθρο ρητορικής πολιτικής του Σούνταρ Πιτσάι στους NYT, συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα απαντούσε σε έμμεσες πλην σαφείς κατηγορίες στα περί προσωπικών δεδομένων, για τα οποία τον είχε κατηγορήσει πριν από τρεις ημέρες ο διευθύνων σύμβουλος της Apple, Τιμ Κουκ. Και ουδεμία πρόθεση είχε να μου με παραπλανήσει για τη χρήση των προσωπικών μου δεδομένων. Ομως σε κάθε περίπτωση δίνει τη δυνατότητα σε εταιρείες marketing να στοχεύουν σε συγκεκριμένους χρήστες, ακόμη και αν δεν γνωρίζουν την ταυτότητά τους.

Πιτσάι vs Κουκ

Χωρίς κανένας από τους δύο να αναφέρει την επωνυμία του ανταγωνισμού, οι δύο άντρες διασταύρωσαν τα ξίφη τους πάνω στα πτώματα των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους.

«Εμείς δεν ενδιαφερόμαστε για τις ζωές των πελατών μας. Πουλάμε συσκευές και όχι προσωπικά δεδομένα. Στο iPhone και το iPad έχουμε φροντίσει τα δεδομένα σας να είναι ένας πραγματικός θησαυρός. Γι’ αυτό και ο στόχος μας είναι να μην ελέγχονται από κανέναν και να είναι ασφαλή», είπε ο Κουκ στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC.

Αναφορικά με τον «θησαυρό» ο Πιτσάι απάντησε ότι η Google στοχεύει σε προϊόντα με χαμηλή τιμή που θα έχουν πρόσβαση όλοι, και όχι σε προϊόντα πολυτελείας. «Η ισότητα είναι από τις βασικές αρχές της εταιρείας μου».

Είναι παραδεδεγμένο σενάριο, που κανείς όμως δεν μπορεί να αποδείξει, ότι το λογισμικό iOS της Apple παρέχει πολύ μεγαλύτερη προστασία προσωπικών δεδομένων. Παράλληλα όμως δίνει και πολύ λιγότερες δυνατότητες από το android της Google. Όπως επίσης και ότι τα κινητά με iOS είναι όντως για λίγους, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τις εξαιρετικά αυξημένες τιμές στα καινούργια iPhone.

Από την πλευρά της η Google έχει αρκετά ανοικτό λογισμικό, ευέλικτο, αλλά είναι ενοχλητικά διεισδυτική στην καθημερινή μας ζωή. Κι αυτό διότι «νοικιάζει», τρόπον τινά, τα προσωπικά δεδομένα ως πεδίο για το digital marketing. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επιβάλει αρκετές φορές πρόστιμα-μαμούθ στην Google για καταχρηστικούς τρόπους διαφήμισης.

Το θέμα πάντα είναι πώς αισθάνεται ο καθένας και πού θέτει τα όριά του στην αποκάλυψη της προσωπικής του ζωής. Και, εν τέλει, με τι νόμισμα μπορεί να πληρώσει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που του παρέχονται «δωρεάν». Με ευρώ ή με προσωπικά δεδομένα;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News