Εναν στίχο του παριζιάνου αναρχικού κομμουνάρου Ευγένιου Ποτιέ επικαλείται ο Ιβάν Κράστεφ σε κείμενό του στους Financial Times, υποστηρίζοντας πως, στην παρούσα φάση, πολλές δημοκρατίες ανά τον κόσμο καλούνται να δώσουν ή, μάλλον, δίνουν ήδη «la lutte finale»: «Ο αξιομνημόνευτος στίχος για τον “τελικό αγώνα” στον παλιό σοσιαλιστικό ύμνο “Η Διεθνής” είναι μια κατάλληλη επωδός για πολλές σύγχρονες δημοκρατίες» γράφει ο επιφανής βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Σπουδών της Σόφιας και μόνιμος συνεργάτης του Iνστιτούτου Ανθρωπιστικών Σπουδών της Βιέννης.

Ποιος, όμως, εσχάτως έκανε λόγο για «τελικό αγώνα»; Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος, απευθυνόμενος προς τους ψηφοφόρους του, τους προέτρεψε να του εξασφαλίσουν με την ψήφο τους τη νίκη, διαφορετικά «η χώρα μας θα χαθεί για πάντα». Ο πραγματικά ανεκδιήγητος πρώην και πιθανώς μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ τόνισε πως αυτός είναι ο «τελικός αγώνας».

Από τις ΗΠΑ, ο Κράστεφ μεταπηδά στην Ευρώπη, στη Γαλλία συγκεκριμένα, όπου εδώ και πολλές εβδομάδες, μήνες πλέον, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν κατά της αποφασιστικότητας του Εμανουέλ Μακρόν να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64. Οι εξεγερμένοι πολίτες της Γαλλίας τρέφουν επίσης μια «ευρύτερη αντιπάθεια» για τον πρόεδρό τους, εξαιτίας του «αυτοκρατορικού» ύφους με το οποίο κυβερνά τη χώρα τους.

Ανατολικότερα, ένας «τελικός αγώνας» δίνεται και στο Ισραήλ, όπου μια λαοθάλασσα πολιτών εναντιώνεται στην πρόθεση του «Μπίμπι» Νετανιάχου να μεταρρυθμίσει –ή να καθυποτάξει, σύμφωνα με τους διαμαρτυρόμενους Ισραηλινούς– το δικαστικό σύστημα. Και ως «τώρα ή ποτέ» χαρακτηρίζει την κατάσταση που επικρατεί και στην Τουρκία, όπου στις επικείμενες εκλογές πρόκειται να αναμετρηθούν «ο αυταρχικός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η δημοκρατική αντιπολίτευση».

«Είναι, όμως, αλήθεια ότι οι συμμετέχοντες σε αυτές τις συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, παρ’ όλη την ατόφια πεποίθησή τους, δεν έχουν τίποτε άλλο να χάσουν;» διερωτάται ο Κράστεφ. Αναφερόμενος στην πολλοστή, πέμπτη μέσα σε μια διετία, εκλογική αναμέτρηση που διεξήχθη στην πατρίδα του, τη Βουλγαρία (την Κυριακή 2 Απριλίου, δίχως να αναδειχθεί ξεκάθαρος νικητής), γράφει πως «έφτασα στο σημείο να διερωτώμαι αν αυτός ο ζήλος για τη διάσωση της δημοκρατίας είναι πραγματικά συμβατός με το έργο της διακυβέρνησης σε δημοκρατικά κράτη. Μπορεί η δημοκρατία να λειτουργήσει εάν η πλειοψηφία των πολιτών πιστεύει ότι το να χάσεις τις εκλογές ισοδυναμεί με απώλεια της χώρας;» γράφει.

Επικαλείται τον (εξαιρετικό) γάλλο πολιτικό στοχαστή του 18ου αιώνα Αλέξις ντε Τοκβίλ, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρώτους που υποστήριξαν πως η δημοκρατία έχει ανάγκη από δράμα. Σύμφωνα, όμως, με τον Κράστεφ, «η δημοκρατία πρέπει επίσης να αποδραματοποιηθεί». Σημειώνει πως την επομένη των όποιων εκλογών, παρά την «καταστροφή και την κατήφεια», όλη τη «Θύελλα» και την «Ορμή» (Sturm und Drang), της προεκλογικής εκστρατείας, «τα προβλήματα, ξαφνικά εξαφανίζονται, αρχίζουν να φαίνονται επιλύσιμα και ο κόσμος επιστρέφει μαγικά στην κανονικότητα».

Ωστόσο, θεωρεί πως για να είναι λειτουργική μια δημοκρατία απαιτούνται πολιτικοί εξοικειωμένοι με τη μέθοδο «του Μπέρτολτ Μπρεχτ και όχι του Κονσταντίν Στανισλάφσκι», το οποίο σημαίνει πως «θα έπρεπε να είναι σε θέση να αποστασιοποιούνται από την προεκλογική τους εκστρατεία».

«Δυστυχώς, η μαγεία της μετεκλογικής επιστροφής στην κανονικότητα φαίνεται πως έχει εκλείψει. Η δημοκρατική πολιτική σήμερα φθείρεται από μια αίσθηση ακραίας επείγουσας ανάγκης, στην οποία δεν υπάρχει χώρος για συμβιβασμούς. Αυτή είναι πολιτική ως σύγκρουση μεταξύ δύο αποκαλυπτικού χαρακτήρα φαντασιών» σημειώνει. Τι ακριβώς εννοεί;

Εννοεί ότι «στην Αριστερά, οι ακτιβιστές για το κλίμα πιστεύουν ότι αν δεν δράσουμε τώρα, τότε, αν όχι αύριο, μεθαύριο, δεν θα υπάρχει πια ανθρώπινη ζωή στη Γη». Την ίδια ώρα, «η νατιβιστική Δεξιά δεν καθοδηγείται από τον φόβο για το τέλος της ζωής αυτής καθαυτήν, αλλά από τον φόβο ότι ο “δικός μας τρόπος ζωής” μπορεί να τελειώσει. Αμφότερες έχουν την αίσθηση ότι έχουν εμπλακεί στον “τελικό αγώνα”. Και ενώ ορισμένες από τις ανησυχίες και των δύο πλευρών είναι πολύ πραγματικές και απαιτούν άμεσα κοινωνική δράση, ο ριζοσπαστισμός έχει γίνει ο προεπιλεγμένος τρόπος αντιμετώπισης της πολυπλοκότητας και της σύγχυσης» συνοψίζει ο Κράστεφ.

Εξηγεί πως το πρόβλημα είναι ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει «ούτε όταν το διακύβευμα είναι πολύ χαμηλό ούτε όταν είναι πολύ υψηλό. Η δημοκρατία χάνει την αξιοπιστία της όταν αλλάζει η κυβέρνηση, αλλά τίποτε άλλο. Χάνει, όμως, και την αυτοσυγκράτησή της όταν η αλλαγή κυβέρνησης αλλάζει τα πάντα. Σε μια δημοκρατία, οι ηττημένοι μιας εκλογικής αναμέτρησης αποδέχονται την ήττα τους, κυρίως γιατί η ήττα δεν συνεπάγεται πολλές απώλειες – και ούτως ή άλλως, οι επόμενες εκλογές δεν απέχουν ποτέ τόσο πολύ. Η τέχνη της δημοκρατίας έγκειται στο να αφήνεται το μέλλον ανοιχτό. Η δουλειά των εκλογών είναι να μετατρέπουν την τρέλα σε λογική και τα πάθη σε συμφέροντα».

Πώς; «Η ψήφος δίνει σε όλους τους πολίτες φωνή, αλλά τους στερεί την ικανότητα να εκφράζουν την ένταση των πεποιθήσεών τους. Η ψήφος του φανατικού, για τον οποίο οι εκλογές είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, και η ψήφος ενός πολίτη που μετά βίας γνωρίζει ποιον ψηφίζει ή γιατί, έχουν ίση βαρύτητα», εξηγεί.

Αυτό σημαίνει πως ο χαρακτήρας της ψήφου είναι διττός: «Μας επιτρέπει να αντικαθιστούμε αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία, προστατεύοντάς μας έτσι από το υπερβολικά καταπιεστικό κράτος. Αλλά επίσης κρατά τα πάθη υπό έλεγχο και μας προστατεύει από τον υπερβολικά εκφραστικό πολίτη. Ιδανικά, η δημοκρατία κάνει τον απαθή να ενδιαφέρεται για τη δημόσια ζωή, ενώ μετριάζει το πάθος του ζηλωτή. Οταν οι εκλογές είναι απλώς καρναβάλια παθών, η αποτελεσματική διακυβέρνηση είναι αδύνατη. Και ενώ είναι αλήθεια ότι ζούμε σε ταραγμένους καιρούς και ότι η πίεση για ριζοσπαστική δράση είναι πραγματική, το “c’est la lutte finale” (“αυτός είναι ο τελικός αγώνας” ) είναι το λάθος ρεφρέν», ολοκληρώνει την ανάλυσή του ο Ιβάν Κράστεφ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News