Ο ΕΟΔΥ ανακοίνωσε την Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 588 νέα κρούσματα κορονοϊού, 515 διασωληνωμένους ασθενείς και 70 καταγεγραμμένους θανάτους, με συνολικό αριθμό κρουσμάτων 131.072, και συνολικά 4.172 θανάτους στη χώρα. Οι αριθμοί μπορεί να δείχνουν επιτέλους πτωτική τάση, ωστόσο ακόμα δεν είναι ικανοποιητικοί.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο στο μεταξύ συμβαίνει το αντίθετο, αφού την τελευταία εβδομάδα παρατηρήθηκε 51,2% αύξηση στα κρούσματα με 190.744 διαγνωσμένους  θετικούς και 9,9% αύξηση στους θανάτους με 3.232 αποβιώσαντες. Οι αριθμοί, βέβαια, δεν προκαλούν έκπληξη μετά τις εικόνες που είδαμε, με δρόμους και καταστήματα γεμάτα ανθρώπους να κυκλοφορούν αμέριμνοι ο ένας πάνω στον άλλον, χωρίς μάσκες.

Γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό προειδοποίησαν ήδη ότι αν αυτό συνεχιστεί, περισσότεροι άνθρωποι θα μολυνθούν, περισσότεροι θα πεθάνουν και το βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) μπορεί κάλλιστα να κλονιστεί.

Αυτό, όμως, που γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά, καθώς κάνουμε σχέδια για οικογενειακά Χριστούγεννα με τη συντροφιά των πιο κοντινών και αγαπημένων μας, είναι ότι πολλοί αποδιώχνουν τέτοιες σκέψεις, γράφει στον Guardian ο Στίβεν Ράιχερ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του St Andrews, στο Εδιμβούργο και μέλος της συμβουλευτικής ομάδας Συμπεριφορικής Επιστήμης του SAGE.

Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε ή τον χρόνο που περνάει με δικούς του σαν κάτι «επικίνδυνο». Αλλά αυτό που ίσως να μη γνωρίζει είναι το «παράδοξο της οικειότητας», το οποίο μπορεί να μας οδηγήσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο σε μέρη που μας είναι πιο οικεία και με ανθρώπους με τους οποίους αισθανόμαστε πιο ασφαλείς.

Εδώ και πολλά χρόνια, ο βρετανός καθηγητής Ψυχολογίας μελετάει πώς παράγεται η οικειότητα μεταξύ ανθρώπων, ειδικά σε ομάδες, και πώς αυτή η οικειότητα επηρεάζει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ενέργειές μας ακόμη και στο πιο βαθύ επίπεδο. Σε μια μελέτη που διεξήγαγε στο Πανεπιστήμιο του St Andrews, ο Ράιχερ ζήτησε από τους φοιτητές να μυρίσουν λερωμένα, ιδρωμένα μπλουζάκια, που είχαν είτε το λογότυπο του St Andrews είτε το λογότυπο του Πανεπιστημίου του Νταντί. Οταν μύρισαν τα μπλουζάκια του δικού τους πανεπιστημίου, οι συμμετέχοντες στο πείραμα ήταν απλώς ελαφρώς ενοχλημένοι. Τελειώνοντας, καθάρισαν στα γρήγορα τα χέρια τους με λίγο σαπούνι. Αλλά όταν μύρισαν τα μπλουζάκια της ομάδας του άλλου πανεπιστημίου, τα πρόσωπά τους είχαν αληθινή αηδία, και έσπευσαν να καθαριστούν με άφθονο σαπούνι και παρατεταμένο τρίψιμο. Εν ολίγοις, η αηδία για τον ιδρώτα εντός της ομάδας ήταν πολύ μικρότερη από εκείνη για την «ξένη» ομάδα.

Με αυτή την απουσία αηδίας για την ομάδα των δικών μας συνδέεται και μια επιθυμία για μεγαλύτερη φυσική εγγύτητα με τα υπόλοιπα μέλη της, γράφει ο Στίβεν Ράιχερ. Σε μια άλλη μελέτη οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες για ασήμαντους λόγους (ανάλογα με το αν έδιναν μεγαλύτερη ή μικρότερη αξία στον αριθμό των κουκκίδων σε ένα μοτίβο). Μετά τους είπαν ότι θα μιλούσαν με κάποιον που ήταν είτε στην ίδια ομάδα με αυτούς είτε στην άλλη ομάδα και τους ζήτησαν να τακτοποιήσουν τις καρέκλες με τρόπο, που θα τους έκανε να νιώσουν πιο άνετα. Αποτέλεσμα: όταν ήταν με τη δική τους ομάδα έβαλαν τις καρέκλες 20% πιο κοντά από ό,τι στην άλλη ομάδα.

Ας μεταφερθούμε τώρα από το πειραματικό εργαστήριο στη συμβολή των ποταμών Γάγγη και Γιαμούνα, τον ιερό χώρο στη βόρεια Ινδία που φιλοξενεί την ιερή γιορτή του Κουμπ Μελά, το ετήσιο ινδουιστικό φεστιβάλ διάρκειας ενός μηνός, το οποίο μάλιστα κάθε 12 χρόνια προσελκύει περισσότερους από 100 εκατ. ανθρώπους, και χωρίς υπερβολή θεωρείται «η μεγαλύτερη γιορτή στη Γη». Η εκδήλωση είναι  απερίγραπτα πολυπληθής, θορυβώδης και ανθυγιεινή. Και όμως, όταν ζητάει κανείς από τους προσκυνητές (kalpwasis) να την περιγράψουν, χρησιμοποιούν όρους όπως «γαλήνη» και «ευτυχία». Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι επιζήμιοι για την υγεία και παρά τις ανησυχίες ότι το Κουμπ Μέλα είναι τόπος εξάπλωσης μολυσματικών ασθενειών, από εργασίες αποδεικνύεται ότι, συνολικά, η συμμετοχή κάνει καλό στη σωματική και την ψυχική υγεία.

Ο λόγος –όπως δείχνουν και οι μελέτες με τα ιδρωμένα μπλουζάκια και τις καρέκλες– οφείλεται στην αίσθηση της κοινής ταυτότητας σε μια ομάδα, στο γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν βλέπουν τους συντρόφους τους (kalpwasis) ως «άλλους», αλλά ως μέρος ενός εκτεταμένου κοινωνικού εαυτού. Αντίστοιχα, τους βλέπουν ως πλεονέκτημα και όχι εμπόδιο, καθώς είναι εκεί για να τους υποστηρίξουν και όχι για να τους μπλοκάρουν, πράγμα που αυξάνει την αίσθηση της κυριότητας, και της αντιμετώπισης των προβλημάτων. Μειώνει το άγχος και αυξάνει την ευεξία.

Μέχρι τώρα, λοιπόν, βλέπουμε πώς η δημιουργία οικειότητας έχει ισχυρά αποτελέσματα στο σώμα και στο μυαλό, που είναι πολύ θετικά. Πού κρύβεται, λοιπόν, ο κίνδυνος; Και πού βρίσκεται το παράδοξο; Είναι μειονέκτημα να βλέπουμε τους άλλους με τόσο θετικούς όρους, ως  προσόν και ως υποστήριξη, τονίζει ο Ράιχερ. Αυτό απεικονίζεται και σε μια εργασία με προσκυνητές σε μια άλλη τεράστια εκδήλωση: το Χατζ ή το προσκύνημα στη Μέκκα. Αυτοί οι προσκυνητές όσο πιο κοντά βρίσκονται με τους άλλους τόσο μεγαλύτερη ασφάλεια νιώθουν, πράγμα που όμως μπορεί να αυξήσει την πυκνότητα του πλήθους, και να προκαλέσει τρομακτικές τραγωδίες όπως το 2015, όταν 2.400 άνθρωποι ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου.

Με άλλα λόγια, η επιθυμία για φυσική εγγύτητα με εκείνους, που νιώθουμε ψυχολογικά κοντά, η οποία διαπιστώθηκε πειραματικά, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι κυριολεκτικά θανατηφόρα.

Καθώς ξεχνάμε τους περιορισμούς και τις συμβάσεις, πλησιάζουμε πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και τρώμε από το ίδιο πιάτο, οι συνθήκες εξάπλωσης της λοίμωξης γίνονται όλο και πιο ιδανικές

Οι εργασίες του βρετανού καθηγητή Ψυχολογίας για το Μέλα και άλλες μαζικές συγκεντρώσεις υποδεικνύουν περαιτέρω κινδύνους. Η οικειότητα και τα μειωμένα όρια μεταξύ των παρευρισκομένων μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να παραμελήσουν την υγεία τους, να μοιραστούν φαγητά και ποτά, μακιγιάζ, ακόμη και οδοντόβουρτσες. Το να βλέπουμε τους συγγενείς μας ως πηγές υποστήριξης και ασφάλειας μας οδηγεί να κάνουμε πράγματα, που μας θέτουν σε κίνδυνο, ειδικά με την παρουσία ενός ιού.

Αυτή, λοιπόν, είναι η πικρή αλήθεια των φετινών Χριστουγέννων κάτω από τη σκιά της Covid-19. Τι θα μπορούσε να είναι πιο οικείο, παρηγορητικό και ανακουφιστικό από το να βρεθεί κανείς με την οικογένειά του στο σπίτι; Η οικογένεια είναι οι άνθρωποι με τους οποίους μπορούμε να χαλαρώσουμε. Το ίδιο το σπίτι, εξάλλου, είναι εξ ορισμού ένα μέρος, όπου κάποιος μπορεί να ξεχάσει τις συμβάσεις και τους περιορισμούς της δημόσιας σφαίρας και να μειώσει τις προφυλάξεις, που λαμβάνει εκτός, κάτω από το αποδοκιμαστικό βλέμμα των ξένων. Και καθώς ξεχνάμε αυτούς τους περιορισμούς και τις συμβάσεις, πλησιάζουμε πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και τρώμε από το ίδιο πιάτο, οι συνθήκες εξάπλωσης της λοίμωξης γίνονται όλο και πιο ιδανικές.

Ο λόγος της ανησυχίας αυτά τα Χριστούγεννα δεν είναι μόνο ότι ερχόμαστε επικίνδυνα κοντά, αλλά ότι το κάνουμε μέσα στο σπίτι. Και αυτός ο χώρος των οικείων σχέσεων, που μπορεί να ήταν το καλύτερο μέρος σε άλλους καιρούς, σε εποχή πανδημίας είναι πιθανό να αποδειχθεί σκέτη καταστροφή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News