«Αυτή η ιστορία κάπου βρωμάει». Είναι μια φράση που ακούστηκε και ακούγεται ακόμη πολύ για την υπόθεση της βύθισης του ιστιοφόρου «Bayesian» και του θανάτου του μεγιστάνα της τεχνολογίας Μάικ Λιντς. Δεν είναι μόνο που όλοι επιμένουν ότι το γιοτ ήταν «αβύθιστο» (όπως και ο «Τιτανικός», εξάλλου), είναι και η πολύ «παράξενη» σύμπτωση του θανάτου σε τροχαίο, δύο ημέρες νωρίτερα, του βασικού συγκατηγορούμενου του Λιντς, σε μια δίκη για απάτη πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και οι δύο άνδρες αθωώθηκαν πρόσφατα, αλλά δεν έζησαν για να χαρούν τη δικαίωσή τους.

Η σορός του συνιδρυτή της Autonomy, Μάικ Λιντς, ανασύρθηκε τελικά, μαζί με τις σορούς ακόμη έξι ανθρώπων που επέβαιναν στο «Bayesian» όταν βυθίστηκε στα ανοιχτά της Σικελίας τα ξημερώματα της Δευτέρας 19 Αυγούστου. Ο πρώην συνεργάτης του Λιντς, Στίβεν Τσάμπερλεν, σκοτώθηκε όταν τον χτύπησε αυτοκίνητο, το Σάββατο 17 Αυγούστου.

Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ξεκινήσουν οι θεωρίες συνωμοσίας, όπως γράφουν οι Financial Times. Ο ιρλανδός δημοσιογράφος Τσέι Μπόουες, γνωστός για τη διαδικτυακή προπαγάνδα που κάνει υπέρ της Ρωσίας, δημοσίευσε στο X ένα απόσπασμα συνέντευξής του στο ρωσικό κρατικό κανάλι RT, στο οποίο επεσήμανε τη χαμηλή πιθανότητα αθώωσης σε μια ομοσπονδιακή ποινική δίκη στις ΗΠΑ, περίπου 0,4%, σύμφωνα με το Pew. «Πώς θα μπορούσαν δύο από τους στατιστικά πιο τυχερούς άντρες του πλανήτη να βρουν τραγικό τέλος μέσα σε λίγες μέρες ο ένας από τον άλλο με τον πιο απίθανο τρόπο;» αναρωτήθηκε.

Οι φαινομενικά τυχαίες, άσχετες και απίθανες συνθήκες του θανάτου του Τσάμπερλεν και του Λιντς είναι πράγματι παράξενες. Αλλά τι είναι αυτό που μας δυσκολεύει τόσο πολύ να αποδεχθούμε ότι κάποια πράγματα είναι στην πραγματικότητα απλώς μια σύμπτωση; Και τελικά, τι σημαίνει σύμπτωση; Οι μαθηματικοί Πέρσι Ντιακόνις και Φρέντερικ Μοστέλερ στην εργασία τους του 1989, «Methods for Studying Coincidences», την περιγράφουν ως «μια εκπληκτική συνέχεια γεγονότων, που γίνονται αντιληπτά ως σχετιζόμενα, χωρίς εμφανή αιτιακή σύνδεση».

Το παράλογο δεν είναι η έκπληξη με την οποία αντιμετωπίζουμε τις συμπτώσεις. Εξάλλου, κάθε σύμπτωση που συμβαίνει είναι, από τη φύση της, εξαιρετικά απίθανη. Αλλά ότι συμβαίνουν κάποιες συμπτώσεις δεν είναι απλώς πολύ πιθανό, είναι αναπόφευκτο. Μας αρέσει να φανταζόμαστε ότι όλοι έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας και του τι συμβαίνει γύρω μας, αλλά στην πραγματικότητα ζούμε σε έναν πολύπλοκο, συχνά ανεξήγητο κόσμο στον οποίο η τύχη παίζει τεράστιο ρόλο. «Ο,τι συμβαίνει είναι απίστευτα απίθανο, και το πιο απίθανο από όλα είναι να γεννηθείς», λέει στους Financial Times ο Ντέιβιντ Σπίγκελχαλτερ, ομότιμος καθηγητής στατιστικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.

«Η αλληλουχία των περιστατικών που οδήγησαν στην ύπαρξή σου είναι τόσο παράξενα απίθανη… Κάθε μικροσκοπική διαφορά και δεν θα ήσουν εσύ» λέει. «Με τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους μπορούν να συνδυαστούν τα χρωμοσώματα των γονιών σου, αν είχες συλληφθεί μια ώρα αργότερα, θα μπορούσες να είσαι ένα πολύ διαφορετικό άτομο. Είμαστε ο καθένας προϊόν μιας μοναδικής αλληλουχίας ανεπανάληπτων γεγονότων».

Οπως, όμως, είδαμε από τον ορισμό των Ντιακόνις και  και Μόστελερ, αυτό που φτιάχνει μια σύμπτωση είναι γεγονότα που «συσχετίζονται φαινομενικά μεταξύ τους με κάποιο νόημα». Ετσι, ενώ η ίδια η ύπαρξή μας μπορεί να είναι πολύ πιο στατιστικά απίθανη από τους θανάτους του Λιντς και του Τσάμπερλεν, δεν θεωρούμε τον εαυτό μας ως τυχαίες συμπτώσεις. Αλλά όταν παρατηρούμε ένα σύνολο περιστάσεων που φαίνονται και εξαιρετικά απίθανες και σχετίζονται με κάποιο τρόπο που θεωρούμε σημαντικό, η τάση μας είναι να αναζητούμε αιτιότητα.

Οταν κληρώθηκαν επί δύο συνεχόμενες εβδομάδες ακριβώς οι ίδιοι αριθμοί, στην εθνική λοταρία της Βουλγαρίας το 2009, οι Αρχές διέταξαν έρευνα, υποψιαζόμενες χειραγώγηση, αλλά δεν κατέληξαν σε τίποτα.

Ενας μαθηματικός έθεσε τις πιθανότητες να συμβεί αυτό σε μία στα τέσσερα εκατομμύρια· πράγματι πολύ απίθανο, αλλά κάποια στιγμή τέτοιες συμπτώσεις θα συμβούν αναπόφευκτα.

Οι πιθανότητες να κερδίσει ένα άτομο την εθνική λαχειοφόρο αγορά είναι ασύλληπτα χαμηλές, και ωστόσο οι πιθανότητες να το κερδίσει κάποιος οποιαδήποτε εβδομάδα είναι πολύ υψηλές. Για τον νικητή, φυσικά, το γεγονός ότι διάλεξε τους σωστούς αριθμούς είναι μια τεράστια σύμπτωση. Για όλους τους άλλους, το γεγονός ότι ένα τυχαίο άτομο κέρδισε το λαχείο αυτή την εβδομάδα είναι εντελώς μη αξιοσημείωτο.

Περιστασιακά, φαινομενικά άσχετα γεγονότα μπορεί να μας οδηγήσουν να επανεξετάσουμε αυτό που προηγουμένως θεωρούσαμε «σύμπτωση». Το γεγονός ότι η Covid-19 ξεκίνησε σε ένα μέρος όπου υπάρχει ένα εργαστήριο που διεξάγει έρευνα για τους κορονοϊούς ήταν απλώς σύμπτωση ή υποδηλώνει ότι ο ιός δεν προήλθε από μια υπαίθρια αγορά όπως αναφέρεται ευρέως; Μπορεί να μη μάθουμε ποτέ. Αλλά οι συμπτώσεις μάς κάνουν και πρέπει να μας κάνουν να θέτουμε ερωτήματα σχετικά με τις συνθήκες που τις προκάλεσαν.

Μερικές φορές, όμως, το μόνο που θα βρούμε είναι ότι η πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο παράξενη από τη φαντασία.

Η απάντηση στο αρχικό ερώτημα, πάντως, μπορεί να βρίσκεται τελικά στην επιστολή που έγραψε ένας βρετανός αναγνώστης αφού διάβασε το άρθρο: «Ταξιδεύω συχνά με τρένο και διαπιστώνω ότι 75% των δρομολογίων μου διεξάγονται με καθυστέρηση. Προτιμώ να πιστεύω ότι αυτό οφείλεται σε κάποιες θεϊκές δυνάμεις που προσπαθούν να μου πουν κάτι», έγραψε, «παρά να αποδεχθώ ότι απλώς τα τρένα μας είναι σε τέτοια άθλια κατάσταση…».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News