Και ξαφνικά, μέσα στην ίδια ημέρα, εντοπίζονται από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές δύο διαφορετικές περιπτώσεις προσφοράς αλκοόλ σε ανηλίκους σε δύο διαφορετικά μέρη της Ελλάδας. Στην πρώτη περίπτωση, το Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Υγειονομικού Ελέγχου της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Αχαΐας επέβαλε διοικητικό πρόστιμο 2.000 ευρώ σε καταστηματάρχη που σέρβιρε αλκοόλ σε δύο εφήβους.

Στη δεύτερη, 50χρονος συνελήφθη επειδή κατά τη διάρκεια ελέγχου που διενεργήθηκε από υπαλλήλους της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Λακωνίας, σε συνεργασία με αστυνομικούς της Ομάδας Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος, βρέθηκε να έχει επιτρέψει την κατανάλωση αλκοόλ σε έξι ανηλίκους. Μάλιστα, οι παραπάνω περιπτώσεις εντοπίστηκαν ανήμερα της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, που είναι αργία και υποτίθεται ότι επικρατεί χαλαρότητα. Πώςσυνέβη αυτό;

Την ακριβώς προηγούμενη ημέρα, οκτώ μαθητές και μαθήτριες ηλικίας 15 έως 17 ετών είχαν καταλήξει σε νοσοκομείο επειδή ήπιαν (πολλά ή νοθευμένα;) ποτά σε γνωστό κλαμπ της λεωφόρου Βουλιαγμένης, στην Αθήνα. Οι τέσσερις εσπευσμένα με ασθενοφόρο και οι υπόλοιποι συνοδεία των γονιών τους – μια μαθήτρια, μάλιστα, χρειάστηκε να εισαχθεί σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Αν και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί επέδειξαν ιδιαίτερη εγρήγορση την επόμενη ημέρα, ο Δήμος Αθηναίων χρειάστηκε τρεις ημέρες για να αντιδράσει, κατόπιν εισήγησης του δημάρχου, και να ανακαλέσει την άδεια λειτουργίας του εν λόγω κλαμπ.

Στην απόφαση του δήμου αναδεικνύεται ένα νέο φαινόμενο για τα ελληνικά δεδομένα. Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε για τους «αυτοφωράκηδες», τους προσωρινούς υπεύθυνους καταστημάτων, που όταν συνέβαινε η «στραβή» –για παράδειγμα έλεγχος για ηχορύπανση από τις αστυνομικές αρχές– ήταν αυτοί που κατέληγαν στο αυτόφωρο, και όχι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες του καταστήματος.

Στην περίπτωση του κλαμπ της λεωφόρου Βουλιαγμένης εμφανίστηκε μια «νέα τεχνολογία»: ένα ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ της εταιρείας που είχε την άδεια και λειτουργούσε τον χώρο και μιας άλλης εταιρείας, σχετικά νεοσύστατης, για να λειτουργήσει τον χώρο. Το συμφωνητικό είχε ημερομηνία 26 Οκτωβρίου 2024, δηλαδή την ημέρα που ξεκινούσε το πάρτι στο κλαμπ όπου βρέθηκαν οι οκτώ μαθητές που κατέληξαν στο νοσοκομείο.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχουμε αλλάξει πλέον πίστα: Εκτός από φυσικά πρόσωπα «αυτοφωράκηδες», έχουμε πλέον να κάνουμε και με εταιρείες «αυτοφωράκηδες». Ο Δήμος Αθηναίων ανέφερε πάντως στην απόφασή του ότι «η λειτουργία μεταβιβάστηκε παρανόμως», επισημαίνοντας ότι το κλαμπ «διαπιστώθηκε ότι λειτούργησε άνευ αδείας από την εν λόγω εταιρεία». Για την ιστορία, η εταιρεία «αυτοφωράκιας» συστάθηκε πριν από τέσσερις μήνες και η διεύθυνση που δηλώθηκε από τον ιδιοκτήτη της είναι λεωφόρος στα νότια της Αττικής, στον αριθμό 0!

Τα δεδομένα

Τα δεδομένα για την πρόσβαση ανήλικων σε αλκοόλ, ιδίως για την προμήθειά του από μπαρ και κλαμπ, είναι γνωστά και καταγεγραμμένα εδώ και περίπου μία δεκαετία.

Το 2015, σε «πανελλήνια έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές» που διενεργήθηκε από το ΕΠΙΨΥ, ως το ελληνικό σκέλος European School Survey Project on Alcohol & other Drugs (ESPAD), καταγράφηκε ότι το 61% δεκαεξάχρονων μαθητών/τριών είχε προχωρήσει σε αγορά αλκοόλ από μπαρ εντός του προηγούμενου μήνα. Μέθη τουλάχιστον τρεις φορές εντός του προηγούμενου χρόνου δήλωσε το 6,2% των ερωτηθέντων 16χρονων, ενώ εντός του προηγούμενου μήνα το 10,2%.

To 2019, σε ίδια έρευνα, καταγραφόταν ότι περίπου το 53% των μαθητών και μαθητριών της Α’ λυκείου είχαν προμηθευτεί αλκοόλ σε μπαρ. Μάλιστα, το 2,2% είχε αγοράσει κατά τον τελευταίο μήνα πάνω από 10 φορές ποτό.

Το 2022, σε έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (HBSC) η Ελλάδα κατέλαβε τη 10η θέση και βρέθηκε αρκετά πάνω από τον μέσο όρο των 45 χωρών που μετείχαν, με το 48,5% των 15χρονων της χώρας να έχουν καταναλώσει αλκοόλ τις τελευταίες 30 ημέρες. Ο μέσος όρος των 45 χωρών έβγαινε περίπου 37%, ενώ τα πρωτεία ανήκαν στη Δανία με 68,5%. Την πρώτη τριάδα συμπλήρωναν η Ιταλία με 56% και η Γερμανία με 55%.

Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά μας σε κατανάλωση αλκοόλ από ανηλίκους είναι σχετικά υψηλά, η σχετική νομοθεσία και οι έλεγχοι που γίνονται από τους αρμόδιους φορείς είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ή, σε πιο ελεύθερη απόδοση, επικρατεί μπάχαλο.

Αρμόδιοι, συναρμόδιοι και αναρμόδιοι

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Το 1995, η αρμοδιότητα χορήγησης αδειών ίδρυσης και λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος (συμπεριλαμβανομένων των μπαρ και των κλαμπ), καθώς και η προσωρινή ή οριστική αφαίρεση των αδειών αυτών και η σφράγισή τους, περνάει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης.

Το 2003, το υπουργείο Δημόσιας Τάξης ζήτησε από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου να διευκρινιστεί εάν η διάθεση οινοπνευματωδών ποτών σε ανηλίκους είναι πταίσμα (οπότε τιμωρούνταν με επιβολή προστίμου) ή ποινικό αδίκημα πλημελληματικού χαρακτήρα, δηλαδή «σήκωνε» και ποινές φυλάκισης. Με σχετική εγκύκλιό της, η Εισαγγελία ανέφερε ότι για τη διάθεση αλκοόλ σε ανηλίκους ισχύουν οι διατάξεις του νόμου 2452/1996, που προβλέπουν φυλάκιση των παραβατών, και όχι το προεδρικό διάταγμα 36/1994, που αντιμετωπίζει τις σχετικές παραβάσεις ως πταίσματα.

Στην εγκύκλιο επισημαινόταν ότι, εκτός από ποινή φυλάκισης για ιδιοκτήτες μπαρ και κέντρων διασκέδασης που δεν ελέγχουν την ηλικία των πελατών, από τη στιγμή που πιθανολογείται πως είναι ανήλικοι, μπορούν να επιβληθούν και χρηματικά πρόστιμα. Σε αυτό το χρονικό σημείο είναι ξεκάθαρο ότι στους ελέγχους εμπλέκεται η ελληνική αστυνομία – γι’ αυτό και το ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση του θέματος.

Το 2008, στη σχετική νομοθεσία αναφέρεται ότι η προστασία των ανηλίκων από τη χρήση προϊόντων καπνού και την κατανάλωση αλκοόλ ανήκει στην αρμοδι­ότητα του υπουργείου Υγείας και ασκείται από την Ειδική Υπηρεσία Προστασίας Ανηλίκων από τον Καπνό και το Αλκοόλ, η οποία μετά έγινε «Διεύθυνση Εξαρτήσεων» υπό τη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας. Για τον έλεγχο της εφαρμογής της νομοθεσίας συστάθηκε ειδικός τομέας στο Σώμα Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας, αυτός του Ελέγχου Καπνού και Αλκοόλ.

Εντεκα χρόνια αργότερα το συγκεκριμένο σώμα επιθεωρητών καταργήθηκε και το σύνολο των αρμοδιοτήτων του μεταφέρθηκε στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, τα όργανα ελέγχου υποβάλλουν εξαμηνιαίες αναφορές και στατιστικά στοιχεία στη Διεύθυνση Εξαρτήσεων, η οποία με βάση αυτά συντάσσει ετήσιες εκθέσεις για τον εκάστοτε υπουργό Υγείας.

Στον νόμο του 2008 αναφέρονταν και οι διοικητικές κυρώσεις για όσους πιάνονταν να προσφέρουν αλκοόλ σε ανηλίκους: το ύψος του προστίμου ήταν έως 1.000 ευρώ για κάθε παράβαση, ενώ σε περίπτωση υποτροπής ανέβαινε στα 2.000 ευρώ και σε περίπτωση τρίτης παράβασης θα απαγορευόταν η πώληση σχετικών προϊόντων για διάστημα έως τριών μηνών.

«Σε περίπτωση τέταρτης και κάθε επόμενης παρά­βασης, με απόφαση της αρμόδιας Αρχής που χορήγησε τη σχετική άδεια (δηλαδή του φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης), ανακαλείται προσωρινά ή και οριστικά η άδεια λειτουργίας της επιχείρησης. Τυχόν κυρώσεις που προβλέπονται από άλλους νόμους δεν θίγονται από τις διατάξεις της παραγράφου αυτής» αναφερόταν στον νόμο του 2008.

Δύο χρόνια αργότερα, οι διοικητικές κυρώσεις άλλαξαν λίγο: το πρόστιμο για όσους πωλούν αλκοόλ σε ανηλίκους ή ανέχονται παραβίαση της σχετικής διάταξης ξεκινούσε από 500 και έφτανε τα 10.000 ευρώ. «Η υποτροπή λαμβάνεται υπόψη για το ύψος του επιβαλλόμενου προστίμου. Στην τέταρτη υποτροπή ανακαλείται προσωρινά η άδεια λειτουργίας με απόφαση της αρχής η οποία τη χορήγησε, για χρονικό διάστημα δέκα ημερών. Στην πέμπτη υποτροπή ανακαλείται οριστικά η άδεια λειτουργιάς με απόφαση της αρχής η οποία τη χορήγησε» επισημαινόταν στον νόμο του 2010.

Σε αυτό το χρονικό σημείο οι έλεγχοι για την τήρηση των παραπάνω νόμων γίνονται, όπως προβλέπεται, από την αστυνομία, τις υπηρεσίες των δήμων, συμπεριλαμβανομένων της δημοτικής αστυνομίας, τις διευθύνσεις δημόσιας υγείας, καθώς και από τους επιθεωρητές υγείας αλλά και από το λιμενικό, όπου έχει αρμοδιότητα.

Πριν από μερικές ημέρες ο υπουργός Επικρατείας Μάκης Βορίδης, σε εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στον ραδιοφωνικό σταθμό των Παραπολιτικών, δήλωσε ότι «παλαιότερα ήταν αξιόποινη πράξη (πλημμέλημα) η χορήγηση αλκοόλ, επί ΣΥΡΙΖΑ καταργήθηκε η διάταξη αυτή και έμεινε μόνο ο διοικητικός χαρακτήρας».

Ο ρόλος της Αστυνομίας

Από αναζητήσεις κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου προκύπτει ότι συλλήψεις υπευθύνων καταστημάτων από την αστυνομία πραγματοποιούνταν κατά κύριο λόγο σε περιπτώσεις που ανήλικοι κατέληγαν σε νοσοκομείο από κατανάλωση αλκοόλ. Στις περιπτώσεις αυτές τεκμηριωνόταν η έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο.

Πρόσφατα παραδείγματα:

• Στις αρχές Νοεμβρίου γονιός κινήθηκε νομικά κατά γνωστού κλαμπ της Θεσσαλονίκης, αφού το παιδί του εισήχθη στο Παπαγεωργίου έπειτα από κατανάλωση αλκοόλ. Ο υπεύθυνος του καταστήματος συνελήφθη και αργότερα αφέθηκε ελεύθερος με εντολή εισαγγελέα, ενώ διενεργείται προκαταρκτική εξέταση.
• Τον Ιούνιο, έπειτα από την εσπευσμένη εισαγωγή 15χρονης σε νοσοκομείο, και πάλι στη Θεσσαλονίκη, πραγματοποιήθηκαν τρεις συλλήψεις.
• Τον Μάιο, 13χρονος νοσηλεύθηκε στην παιδιατρική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Πάτρας λόγω κατανάλωσης αλκοόλ σε κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος στη Ναύπακτο – για την υπόθεση συνελήφθησαν τρεις, σε βάρος των οποίων σχηματίστηκε δικογραφία για έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο.

Υψηλόβαθμη πηγή του υπουργείου Δικαιοσύνης, μιλώντας στο Protagon επεσήμανε ότι το 2019, επί ΣΥΡΙΖΑ, η αστυνομία «παύθηκε» από αυτούς που μπορούσαν να κάνουν ελέγχους για την προσφορά αλκοόλ σε ανηλίκους. Η ίδια πηγή ανέφερε ότι τα όποια στοιχεία που διοχετεύονταν στη Διεύθυνση Εξαρτήσεων «κάθονταν εκεί» και ότι τελικά, από ό,τι δείχνουν τα στοιχεία, «μάλλον δεν υπήρχαν έλεγχοι».

Χαρακτηριστικό πάντως είναι το γεγονός ότι έπειτα από διεξοδικές αναζητήσεις στη Διαύγεια βρέθηκαν μόλις 14 έγγραφα από το 2010 έως σήμερα, όπου αναφέρεται ο όρος «αλκοόλ σε ανηλίκους». Από αυτά μόνο δύο αφορούσαν ελέγχους που είχαν γίνει για χορήγηση αλκοόλ σε ανηλίκους, με το ένα από αυτά να είναι απόφαση για σφράγιση καταστήματος.

«Το σημαντικότερο δεν είναι πόσες υπηρεσίες κάνουν ελέγχους, αλλά ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός ελεγκτής, που είναι η αστυνομία. Αρα λοιπόν η αστυνομία θα επανέλθει. Δεν έχει σημασία αν μπορούν να κάνουν και άλλοι ελέγχους, ας κάνουν. Πάντως δεν φαίνεται ότι τα πράγματα λειτουργούσαν ικανοποιητικά. Το κλειδί για να αλλάξει αυτή η κατάσταση εντοπίζεται σε τρία διαφορετικά πράγματα: το πρώτο, ότι στην προηγούμενη νομοθεσία υπήρχε μία φράση που ακυρώνει τα πάντα: “εκτός και αν πρόκειται για ιδιωτικές εκδηλώσεις”. Αυτή η φράση ακυρώνει όλο το απαγορευτικό πλαίσιο. Το δεύτερο είναι ότι είχε βγει η αστυνομία από τους ελέγχους, δεν είχε δηλαδή δικαίωμα να κάνει ελέγχους. Και το τρίτο, ότι έπαψε η προσφορά αλκοόλ σε ανηλίκους να είναι αξιόποινη πράξη. Ολα αυτά θα διορθωθούν με νέα νομοθεσία σε μερικές ημέρες θα έχουμε καταλήξει» ανέφερε η πηγή από το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News