«Εχω ένα σχέδιο, και αυτό είναι να επιστρέψω στη Νορβηγία», είπε την προηγούμενη εβδομάδα ο Γενς Στόλτενμπεργκ, συνομιλώντας με την Αν Απλμπάουμ. Η αμερικανίδα (βραβευμένη με Πούλιτζερ) ιστορικός και δημοσιογράφος επιδίωξε να συναντηθεί με τον νορβηγό γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ (στο γραφείο του στο αρχηγείο της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες) για να τον ρωτήσει περί των δημοσιευμάτων κορυφαίων διεθνών ΜΜΕ (Times, Politico, Financial Times, κ.ά.) σύμφωνα με τα οποία δεν επρόκειτο να εγκαταλείψει τη θέση του, παρά την έλευση εννέα χρόνων από τότε που ανέλαβε χρέη γενικού γραμματέα του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.

Ακούγοντας η Απλμπάουμ πως ιδανικά θα ήθελε να αποσυρθεί στην πατρίδα του, τον κοίταξε με καχυποψία, με αποτέλεσμα εκείνος να παραδεχτεί πως εκφράστηκαν «κάποια αιτήματα» περί συνέχισης της θητείας του. Επειτα από λίγες ημέρες, την περασμένη Τρίτη, η Βορειοατλαντική Συμμαχία ανακοίνωσε πως ο Γενς Στόλτενμπεργκ θα συνεχίσει – για ακόμη έναν (δέκατο) χρόνο – να είναι γενικός γραμματέας της. Σε ανακοίνωσή του o πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας έκανε λόγο για μεγάλη τιμή, σημειώνοντας πως «σε έναν πιο επικίνδυνο κόσμο, η μεγάλη Συμμαχία μας είναι πιο σημαντική από ποτέ». Πώς εξηγείται, όμως, η δημοτικότητα του Στόλτενμπεργκ;

«Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική συμμαχία που εκπροσωπεί μια μεγάλη ποικιλία χωρών και περιοχών — Ανατολική Ευρώπη και Νότια Ευρώπη, Σκανδιναβία και Τουρκία, Βρετανία και Γαλλία. Λαμβάνει αποφάσεις συναινετικά. Για να επιτευχθεί αυτή η συναίνεση, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ δεν χρειάζεται προσωπικά να δίνει μάχες ή να κερδίζει πολέμους. Αυτή είναι η δουλειά του ανώτατου διοικητή, που είναι πάντα Αμερικανός, καθώς και των 31 αρχηγών κρατών του ΝΑΤΟ και των 31 στρατών τους. Αντίθετα, ο γενικός γραμματέας, ο οποίος είναι πάντα Ευρωπαίος, για να πετυχαίνει τους στόχους του καλείται να μιλάει με όλους, να βρίσκει κοινό έδαφος, να διαπραγματεύεται συμβιβασμούς, να μην διαρρέει τίποτα και να μην θέτει ποτέ τον εαυτό του στο επίκεντρο της ιστορίας, ακόμη και όταν η ιστορία αφορά αυτόν», απαντά η Απλμπάουμ σε εκτενή ανάλυσή της στο The Atlantic.

Σημειώνει πως αυτού του είδους τα άτομα – πολυμερή (multilateral) τα αποκαλεί – κατέληξαν να έχουν κακή φήμη. «Ο πολυμερής άνθρωπος λέγεται ότι είναι τεμπέλης, ή σπάταλος ή ανίσχυρος. Σε μια εποχή κατά την οποία επιδοκιμάζονται η “κυριαρχία”, το “εθνικό συμφέρον” και τα επιτεύγματα των κύριων αντιπάλων του (που συνήθως αποκαλούνται «ισχυροί»), οι επικριτές υποτιμούν τον Πολυμερή Ανθρωπο ως παρασιτικό ή ανούσιο», συνοψίζει, αναγνωρίζοντας πως οι επικριτές του Πολυμερούς Ανθρώπου ενίοτε έχουν κάποιο δίκιο.

«Αλλά ο Στόλτενμπεργκ βρίσκεται όπου βρίσκεται ακριβώς επειδή πιστεύει πραγματικά στους πολυμερείς οργανισμούς, ειδικά στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, θεωρεί ότι είναι πολλαπλασιαστές δυνάμεων που λειτουργούν καλύτερα από τις απολυταρχίες που κυβερνώνται από αυταρχικούς ηγέτες», καταφέρνοντας, μάλιστα, να πείσει περί αυτού ακόμη και τον Ντόναλντ Τραμπ, δείχνοντάς του μια σειρά από ραβδογράμματα που καταδεικνύουν αυξήσεις στις στρατιωτικές δαπάνες των κρατών-μελών της Συμμαχίας. Ο Στόλτενμπεργκ πιστεύει επίσης πως «οι ατελείωτοι γύροι διαπραγματεύσεων σχετικά με συμμαχική πολιτική αξίζουν τον κόπο, γιατί τελικά το αποτέλεσμα είναι μια ισχυρότερη αίσθηση δέσμευσης».

Σε όσους υποστηρίζουν ότι το ΝΑΤΟ είναι λιγότερο αποτελεσματικό, ρωτά: «Λιγότερο αποτελεσματικό από τι; Σε σύγκριση με τι;» Είναι αλήθεια ότι χωρίς ΝΑΤΟ, «δεν υπάρχει μια αργή διαδικασία λήψης αποφάσεων». Αλλά αυτό συμβαίνει γιατί χωρίς το ΝΑΤΟ, δεν υφίσταται καμία διαδικασία λήψης αποφάσεων, τουλάχιστον όχι μια συλλογική διαδικασία λήψης αποφάσεων. «Πιστεύω στη συλλογική άμυνα. Πιστεύω στο “ένας για όλους και όλοι για έναν”, ότι η επίθεση σε έναν σύμμαχο θα προκαλέσει μια αντίδραση από τους άλλους». Και αυτό, όπως επισημαίνει ο ίδιος, είναι καλό και για τα μικρά και για τα μεγάλα κράτη, δεδομένου ότι όλοι έχουν ανάγκη από συμμάχους (ακόμη και οι ΗΠΑ).

Σχετικά με όσους χαρακτηρίζουν τον Στόλτενμπεργκ ως «μη εκλεγμένο γραφειοκράτη», η Απλμπάουμ σημειώνει πως, αυστηρά μιλώντας, αυτό δεν ισχύει, καταρχάς γιατί κατέχει τη θέση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ (από τον Οκτώβριο του 2014) έπειτα από απόφαση των αρχηγών των κρατών-μελών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Υπήρξε επίσης πρωθυπουργός της Νορβηγίας για πολλά χρόνια (από  το 2000 έως το 2001 και ξανά από το 2005 έως το 2013), ως επικεφαλής κυβερνήσεων συνασπισμού, γεγονός που εξηγεί γιατί ρέπει στους συμβιβασμούς. Και ως γιος πολιτικού (ο πατέρας του διετέλεσε υπουργός Αμυνας και Εξωτερικών), μεγάλωσε, συναναστρεφόμενος με παγκόσμιους ηγέτες, ακόμη και με τον Νέλσον Μαντέλα, και έμαθε πόσο σημαντικές είναι οι προσωπικές επαφές και σχέσεις.

Ωστόσο στην παρούσα φάση αυτό που καθιστά τον Στόλτενμπεργκ καταλληλότερο για τη θέση του γενικού γραμματέα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας είναι η σαφήνειά του όσον αφορά το πόσο επικίνδυνη είναι η Ρωσία αλλά και η ιδιαίτερη συμπάθεια που τρέφει για την Ουκρανία. Τι ακριβώς θα προσφερθεί στο Κίεβο, κατά τη σύνοδο κορυφής των ηγετών των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ την επόμενη εβδομάδα, στο Βίλνιους της Λιθουανίας, δεν είναι γνωστό. Είναι γνωστό, όμως, πως το Κίεβο επιζητά την πλήρη ένταξη στη συμμαχία. Πρώτη φορά το ενδεχόμενο αυτό συζητήθηκε το 2008, με τους νατοϊκούς ηγέτες να λαμβάνουν, τελικά, τη «χειρότερη δυνατή απόφαση», σύμφωνα με την Απλμπάουμ, καθώς αρνήθηκαν μεν να χαράξουν ένα δρόμο για την Ουκρανία προς το ΝΑΤΟ αλλά υπονόησαν πως αυτό θα μπορούσε συμβεί στο μέλλον. Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί η Ουκρανία σε μια «γκρίζα ζώνη», με τη χώρα να φιλοδοξεί να ενταχθεί στη Δύση, δίχως, όμως, να έχει καμία δυτική εγγύηση ασφαλείας.

Σήμερα, όμως, ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός και πολλές χώρες είναι δεκτικές στην ιδέα ένταξης της Ουκρανίας στη συμμαχία. Παρότι στην παρούσα φάση οι ΗΠΑ εμφανίζονται αρνητικές, φοβούμενες μια κλιμάκωση του πολέμου και, κυρίως, την άμεση εμπλοκή αμερικανικών δυνάμεων στη σύρραξη, η Απλμπάουμ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο σύντομα η κυβέρνηση Μπάιντεν να επανεξετάσει τη θέση της.

Προς το παρόν, το ΝΑΤΟ αναμένεται να παρουσιάσει μια σειρά από προτάσεις για πιο μακροχρόνια στρατιωτική συνεργασία και αρωγή. Η Ουκρανία θα περάσει από τα σοβιετικά στα δυτικά οπλικά συστήματα και θα της προσφερθούν νέες θεσμικές ρυθμίσεις, όπως η δημιουργία ενός συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ουκρανίας ενώ υπάρχουν και κάποια σχέδια περί επιτάχυνσης της διαδικασίας ένταξης στη συμμαχία. Ορισμένες χώρες μπορεί τελικά να προσφέρουν και διμερείς διαβεβαιώσεις. Αναμενόμενα, συνομιλώντας με την Απλμπάουμ, ο Στόλτενμπεργκ δεν αποκάλυψε τι υποστηρίζει η κάθε χώρα (αν και σε γενικές γραμμές είναι γνωστό).

«Το κύριο καθήκον μου», είπε, «δεν είναι να δώσω ενδιαφέρουσες απαντήσεις, αλλά να εξασφαλίσω ότι θα σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά το θέμα της ένταξης της Ουκρανίας». Η Τζούλιαν Σμιθ, η πρέσβειρα των ΗΠΑ στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, είπε στην Απλμπάουμ ότι ο Στόλτενμπεργκ δεν αναζητά «τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή» στις διαπραγματεύσεις, στόχος του είναι η επίτευξη της καλύτερης δυνατής συμφωνίας για την Ουκρανία.

Η έμπειρη αμερικανίδα δημοσιογράφος σημειώνει πως οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να επιδιώκουν να προϊδεάσουν τους συμμάχους τους ενόψει της συνόδου στο Βίλνιους, αλλά ακόμη και να αληθεύει αυτό, η άποψη τους έχει μια λογική. «Επειδή ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πιστεύει ότι ο χρόνος είναι με το μέρος του, ένα από τα κύρια καθήκοντα του ΝΑΤΟ είναι να τον πείσει ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος του, ότι η δυτική συμμαχία θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία επ’ αόριστον» και, σύμφωνα με την Απλμπάουμ, ο Στόλτενμπεργκ είναι ο καταλληλότερος για αυτήν την αποστολή.

 Οσον αφορά το γιατί ένας πρώην ηγέτης του Εργατικού Κόμματος της Νορβηγίας (και ακτιβιστής κατά των πολέμων στα νιάτα του) ενδιαφέρεται τόσο πολύ για το μέλλον της Ουκρανίας (και της ένταξής της στο ΝΑΤΟ), ο Στόλτενμπεργκ αναφέρθηκε σε προσωπικά βιώματά του. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου επισκέφθηκε διάφορες χώρες της κομμουνιστικής, τότε, Ανατολικής Ευρώπης, διαπιστώνοντας πόσο διαφορετικές ήταν οι ζωές των ανθρώπων εκεί σε σχέση με τις ζωές των ανθρώπων στα κράτη της Δύσης.

«Νόμιζα ότι ήταν εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι. Είχαν διαφορετικά ρούχα, όλα μύριζαν διαφορετικά… και ήταν πραγματικά σκοτεινά και τόσο μακριά. Αλλά τώρα πηγαίνω στη Ρίγα ή στο Ταλίν—ήμουν μόλις στο Βίλνιους—και αυτές είναι πολύ μοδάτες, σύγχρονες πόλεις. Αν μη τι άλλο, είναι πιο μοδάτες, πιο σύγχρονες μοντέρνες και πιο δημιουργικές σε σχέση με τη Σκανδιναβία». Κάποια στιγμή ο Στόλτενμπεργκ αντιλήφθηκε πως οι άνθρωποι, τελικά, εκεί δεν ήταν διαφορετικοί. «Το ζήτημα ήταν πολιτικό, σχετιζόταν με τους κανόνες με τους οποίους ζούσαν, και ντρέπομαι που δεν το συνειδητοποίησα νωρίτερα. Και σε κάποιο βαθμό, έκανα επίσης το ίδιο λάθος για την Ουκρανία».

Κατά τη συνάντησή τους, ο Γενς Στόλτενμπεργκ ανέφερε στην Αν Απλμπάουμ επίσης πως ο παππούς του κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου είχε αιχμαλωτιστεί κάποιο διάστημα από τους Γερμανούς ως ανώτερος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού της Νορβηγίας. Σημείωσε επίσης πως όταν ήταν μικρός, τόσο οι γονείς του όσο και οι παππούδες του, του εξιστορούσαν γεγονότα του πολέμου στο Οσλο. Οι Ουκρανοί «δίνουν τον ίδιο αγώνα που δώσαμε εμείς κατά του ναζισμού», ανέφερε σχετικά.

«Αυτή η διπλή συνειδητοποίηση – ότι οι Ουκρανοί δεν διαφέρουν τόσο από τους Δυτικούς και ότι διεξάγουν ένα οικείο είδος πολέμου – δεν αφορά μόνον τον Στόλτενμπεργκ. Αντιθέτως, αρκετοί ευρωπαίοι ηγέτες αλλά και απλοί ευρωπαίοι πολίτες, έχουν πραγματοποιήσει το ίδιο ταξίδι, το οποίο εξηγεί γιατί τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι εντός του ΝΑΤΟ και γύρω από αυτό εμφανίζονται τόσο βέβαιοι για τη “μακροπρόθεσμη” και “μόνιμη” στήριξη της Ουκρανίας», συνοψίζει η  Απλμπάουμ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News