Τα ζητήματα στα οποία διχάζονται Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι και καθιστούν σχεδόν απίθανη την ειρήνη και μια λύση δύο κρατών είναι πολλά και σύνθετα. Ωστόσο, όσον αφορά την τρέχουσα σύρραξη, η εξέτασή της με κύρια σημεία αναφοράς τις αποτρόπαιες σφαγές της 7ης Οκτωβρίου και τα ανελέητα αντίποινα του Ισραήλ είναι μερική. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει σε εκτενή ανάλυσή του ο Μάσιμο Νάβα της ιταλικής Corriere della Sera.

Ο ιταλός δημοσιογράφος κάνει λόγο για ένα υπόγειο ή μάλλον υποθαλάσσιο, στην προκειμένη περίπτωση, «παιχνίδι οικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων» στο οποίο μετέχουν διάφοροι παίκτες, ένα παιχνίδι το οποίο κατέστη εξαιρετικά κρίσιμο μετά από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη συνακόλουθη αναταραχή στην παγκόσμια ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα.

«Τουρκία, Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος, Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή, Χαμάς, Ισραήλ, Ιράν, Λίβανος: αυτοί είναι οι πλέι μέικερ του αγώνα», γράφει ο Νάβα. Σε τι ακριβώς, όμως, αναφέρεται;  Στα μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν (πριν από πολλά χρόνια) ανοιχτά των ακτών της Λωρίδας της Γάζας, σε μια θαλάσσια περιοχή η οποία θα έπρεπε να είναι πολύτιμος πόρος για τους Παλαιστίνιους αλλά, αντιθέτως, ελέγχεται από το Ισραήλ.

Η Ιερουσαλήμ έχει ήδη στα σκαριά σχέδια εκμετάλλευσης και προώθησε συμφωνίες με την Αίγυπτο και την ΕΕ, με τη συμμετοχή και της Εθνικής Παλαιστινιακής Αρχής. Ωστόσο η Χαμάς είχε δηλώσει, πολύ πριν από το ξέσπασμα του πολέμου που μαίνεται, ότι δεν θα επέτρεπε στους Ισραηλινούς να χρησιμοποιήσουν το ζήτημα του κοιτάσματος φυσικού αερίου της Γάζας ως εργαλείο για την επίτευξη πολιτικών συμφωνιών. Και σήμερα το ενδεχόμενο να αποδεχτεί η Χαμάς την οποία διευθέτηση θεωρείται σχεδόν απίθανο, παρόλο που, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος της Corriere, η εκμετάλλευση του κοιτάσματος θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμη για την ανοικοδόμηση της Λωρίδας.

Ολα άρχισαν το 1999, όταν ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ Εχούντ Μπάρακ επέτρεψε για πρώτη φορά την εξερεύνηση της περιοχής και η Παλαιστινιακή αρχή παραχώρησε δικαιώματα εξερεύνησης στην British Gas. Η βρετανική ενεργειακή εταιρεία ανακάλυψε τα κοιτάσματα φυσικού αερίου Marine 1 και Marine 2 περίπου 36 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Γάζας το 2000.

Συνέχεια, ωστόσο, δεν υπήρξε, λόγω της κατοχής της Γάζας και της συνεχιζόμενης σύγκρουσης με το Ισραήλ. Αφού η Shell εξαγόρασε την BG το 2016, η Consolidated Contractors Company (η μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρεία της Μέσης Ανατολής με έδρα στην Αθήνα) και το Palestinian Investment Fund εξαγόρασαν το μερίδιο της Shell στα κοιτάσματα, με το κάθε μέρος να κατέχει στη συνέχεια το 50%.

Τα δύο κοιτάσματα εκτιμάται πως εμπεριέχουν περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Διαπραγματεύσεις για την εκμετάλλευσή τους διεξήχθησαν αρκετές φορές ανά τα χρόνια, ωστόσο η υπόθεση επανήλθε επιτακτικά στο προσκήνιο μετά από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση που ακολούθησε.

Οι τελευταίες προσπάθειες για την επίτευξη μιας συμφωνίας καταβλήθηκαν με σημείο αναφοράς την συμφωνία Ισραήλ-Λιβάνου για τα θαλάσσια σύνορά τους (2022) ενώ προωθήθηκαν περαιτέρω χάρη στο EastMed Gas Forum, μέλη του οποίου είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη (μαζί με την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ιορδανία. Την ίδια περίοδο υπεγράφη και μνημόνιο συνεργασίας για την εξαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω της Αιγύπτου. Ομως οι σφαγές της 7ης Οκτωβρίου τίναξαν τα πάντα στον αέρα.

Ο άμεσος στόχος ήταν το άνοιγμα νέων ενεργειακών διαδρόμων από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη, αλλά ο απώτερος σκοπός του ευρύτερου σχεδίου που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ είναι η δημιουργία ενός οικονομικού διαδρόμου που θα συνδέει την Ινδία, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία, το Ισραήλ με την ΕΕ μέσω θαλάσσιων οδών και σιδηροδρομικών γραμμών. Δεδομένων των Συμφωνιών του Αβραάμ και των εντάσεων με τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν να φέρουν τη Σαουδική Αραβία πιο κοντά στο Ισραήλ και στο πλαίσιο της ενεργειακής ασφάλειας.

Οπως εξηγεί στην ανάλυσή του ο Μάσιμο Νάβα, ο Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC – το σχετικό  μνημόνιο συνεργασίας υπεγράφη το 2023 κατά τη σύνοδο κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί) θα μπορούσε να καταστεί ένας από τους πυλώνες της ευρωπαϊκής στρατηγικής στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, συνδέοντας την Αυστραλία, την Ινδία, τις χώρες του Κόλπου και το Ισραήλ με τα κράτη της ΕΕ.

Ο αγωγός EastMed μήκους 1.872 χιλιομέτρων σχεδιάστηκε για τη μεταφορά μεταξύ 9 και 11 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως από τα κοιτάσματα ανοιχτά της Κύπρου και του Ισραήλ στην Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία και στην Κεντρική Ευρώπη. Ισραήλ και Κύπρος άρχισαν να συνομιλούν επίσης (τον Μάιο του 2023 με τη συμμετοχή και της Ελλάδας) για την κατασκευή, στην Κύπρο, ενός σταθμού υγροποίησης του ισραηλινού φυσικού αερίου που θα εξαγόταν στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με αραβικά ΜΜΕ το Ισραήλ, ενώ βρισκόταν σε συνομιλίες, έκανε τα πάντα ώστε να εξασφαλίσει πως δεν θα ωφελούνταν οι Παλαιστίνιοι, ειδικά της Γάζας, από την όποια διευθέτηση. Θεωρητικά μόνον η Παλαιστινιακή Αρχή θα μπορούσε να απολαμβάνει μέρος των εσόδων από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων ανοιχτά της Γάζας, ως η μόνη διεθνώς αναγνωρισμένη παλαιστινιακή πολιτική οντότητα. Εκτιμώταν, τότε, πως θα μπορούσε να αποδεχόταν ένα μικρό ποσοστό επί των κερδών, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα πακέτα βοηθείας χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ.

Είναι προφανές, ωστόσο, ότι η πιθανή εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, θα μπορούσε να προσφέρει στη Χαμάς την ευκαιρία να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της στη Λωρίδα, οπότε η οργάνωση δεν έκατσε με τα χέρια σταυρωμένα. Σύμφωνα με πηγές αραβικών και παλαιστινιακών ΜΜΕ, πριν από την 7η Οκτωβρίου, υπήρξαν επαφές μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, οι οποίες ωστόσο υπονομεύτηκαν από εσωτερικές διαιρέσεις και στις δύο πλευρές. Η πολιτική πτέρυγα της Χαμάς διχάστηκε στο ζήτημα της συμμετοχής μόνον της Παλαιστινιακής Αρχής στη σχεδιαζόμενη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων.

Ο Νάβα αναφέρει σχετικά πως στα τέλη του Ιουνίου του 2023 η συντηρητική, ισλαμιστική τουρκική εφημερίδα Yeni Safak έγραψε πως «Η Χαμάς ετοιμάζεται να ηγηθεί της μάχης για το φυσικό αέριο, χωρίς να αποκλείει μια στρατιωτική σύγκρουση με το Ισραήλ. Στα τέλη του μήνα ένας από τους αξιωματούχους της Χαμάς είπε πως “το αέριο της Γάζας ανήκει σε όλους τους Παλαιστίνιους στη Γάζα και μόνο αυτοί έχουν το δικαίωμα να επενδύσουν σε αυτό […] Η ισραηλινή κατοχή δεν μπορεί να επιβάλλει τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς της όσον αφορά τις δυνατότητές μας και τον φυσικό μας πλούτο».

Και o ειδησεογραφικός ιστότοπος The Cradle είχε αναφέρει πως «η Χεζμπολάχ απείλησε το Ισραήλ με πόλεμο εάν δεν επιτρεπόταν στον Λίβανο να εκμεταλλευτεί το μερίδιό του στο κοίτασμα φυσικού αερίου Καρίς. Οι παλαιστινιακές φατρίες θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο σχετικά με το “κλεμμένο αέριο” τα ανοιχτά της Λωρίδας της Γάζας. Η συμμετοχή της Χαμάς και των τζιχαντιστικών φατριών της Γάζας και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ στον πόλεμο κατά του Ισραήλ σχετίζεται, πλέον, και με ένα κοινό συμφέρον – το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου – και όχι μόνον με έναν κοινό εχθρό, το Ισραήλ».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News