«Την αποκαλούν “η ελίτ”. Αλλά εμείς έχουμε περισσότερα χρήματα, περισσότερα μυαλά, έχουμε καλύτερα σπίτια και διαμερίσματα, πιο ωραία σκάφη και είμαστε πιο έξυπνοι από αυτούς», διαμαρτυρήθηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ο Ντόναλντ Τραμπ, επισημαίνοντας με τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο, ένα ιδιότυπο χαρακτηριστικό των καιρών μας: το γεγονός, δηλαδή, ότι στην πολιτική σκηνή των δυτικών χωρών δεν υπάρχει μόνον μία, αλλά δύο ελίτ.

Μια φιλελεύθερη «πολιτισμική» ελίτ την οποία απεχθάνονται ο Τραμπ και οι ψηφοφόροι του, σημειώνει ο Σάιμον Κούπερ στους Financial Times, και η δική του δεξιά ελίτ με τα πολλά λεφτά και τα ωραία σκάφη. Οι «βραχμάνοι» και οι «έμποροι», όπως τους αποκαλεί ο γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί, σε μια πρόσφατη μελέτη του στην οποία εξετάζει την εξέλιξη των δύο αντίπαλων ελίτ στη Βρετανία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, αναλύοντας στοιχεία σχετικά με την περιουσία, το μορφωτικό επίπεδο και τα εισοδήματα των ψηφοφόρων από το 1948 έως το 2017.

Η πιο σημαντική αλλαγή που σημειώθηκε από τότε έως και τις ημέρες μας είναι η σταδιακή μετατόπιση της «πολιτισμικής» ελίτ προς την Αριστερά. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, από τη δεκαετία του ‘40 έως τη δεκαετία του ‘60, οι πιο μορφωμένοι Αμερικανοί στήριζαν τους Ρεπουμπλικάνους, ενώ το 2016 η πλειονότητα των ψηφοφόρων με μεταπτυχιακό δίπλωμα σπουδών ψήφισαν τη Χίλαρι Κλίντον. Τα μέλη της πολιτισμικής ελίτ είναι κυρίως νέοι άνθρωποι, αστοί και ολοένα και περισσότερο γυναίκες. «Με λίγα λόγια δεν είναι μια περιορισμένη ελίτ με τα μέλη της συγκεντρωμένα στο Park Sloap του Μπρούκλιν ή την αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Οι βραχμάνοι βρίσκονται παντού σήμερα. Πολλοί από αυτούς είναι ευκατάστατοι επαγγελματίες αλλά κάποιοι είναι βιβλιοθηκάριοι ή λούμπεν διανοούμενοι με απαίσιες βάρκες», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κούπερ.

Οι πλούσιοι, ωστόσο, παρέμειναν ακριβώς εκεί όπου βρίσκονταν πάντα, στη Δεξιά με τον Πικετί να επισημαίνει ότι ενώ οι ψηφοφόροι με υψηλά εισοδήματα μοιράζονται μεταξύ των δύο ελίτ, οι κάτοχοι πλούτου ανήκουν παραδοσιακά στη Δεξιά. Και όπως ακριβώς συνέβη με τη μορφωμένη ελίτ, έτσι και η ελίτ των πλούσιων συνεχίζει να διευρύνεται με τα δικά της μέλη να είναι κυρίως άνδρες και κάτοικοι των προαστίων και της περιφέρειας. Οι βραχμάνοι περιφρονούν τους εμπόρους γιατί είναι λιγότερο μορφωμένοι, μεγαλύτεροι σε ηλικία και δεν έχουν επαφή με τις σύγχρονες τάσεις είτε αυτές αφορούν τη μόδα είτε την εξέλιξη της γλώσσας και της επικοινωνίας. Αγκάθι στις σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών αποτελεί και το γεγονός ότι οι έμποροι θεωρούν τον πλούτο τους δικό τους επίτευγμα, ενώ οι βραχμάνοι υποστηρίζουν πως αποτελεί απλά το αποτέλεσμα τυφλών οικονομικών δυνάμεων.

Οπότε η αντιπαλότητα ανάμεσα στις δύο ελίτ δείχνει να είναι φυσική. Αλλά εκφράζεται διαφορετικά σε κάθε χώρα. Στη Γαλλία ο Μακρόν εκλέχτηκε με τις ψήφους των «βραχμάνων», αλλά κατάφερε να κερδίσει τη στήριξη πολλών από τους «εμπόρους», μέσω της μείωσης του φόρου περιουσίας. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, είναι ξεκάθαρο πως η πολιτική αποτελεί πλέον αποκλειστικότητα, ένα «άθλημα» κατά τον Κούπερ, των ελίτ, τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά. «Οι σημερινοί πολιτικοί είναι ελιτιστές που μορφώνονται από βραχμάνους και επιπλήττονται από βραχμάνους σχολιαστές, ενώ χρηματοδοτούνται από εμπόρους. Το μεγάλο ζήτημα όσον αφορά την πολιτική σήμερα είναι το ποια ελίτ επικρατεί».

Οσον αφορά τους μη προνομιούχους, «παρακολουθούν αβοήθητοι, έχοντας τεθεί στο περιθώριο της πολιτικής όπως και των περισσότερων επαγγελμάτων». Δεν προκαλεί εντύπωση, οπότε, ότι και στις τρεις χώρες που εξέτασε ο Πικετί, η σημαντική αύξηση της αποχής από τις εκλογές, που σημειώθηκε από τη δεκαετία του ‘50 έως το 2010, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποστασιοποίηση των ανθρώπων περιορισμένης μόρφωσης και χαμηλών εισοδημάτων από την πολιτική.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News