Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία του Ηνωμένου Βασιλείου (RGS) χρηματοδότησε αποστολές στην Ασία και στην Αφρική, που πραγματικά έγραψαν ιστορία. Βρετανοί εξερευνητές ταξίδεψαν σε άγνωστες, μέχρι εκείνη τη στιγμή περιοχές, και με τις κινηματογραφικές μηχανές τους απαθανάτισαν σκηνές που δεν είχε δει ποτέ πριν μάτι ανθρώπου στη Δύση. Και τώρα, η RGS δίνει στη δημοσιότητα το πολύτιμο αρχειακό υλικό, που έχει στην κατοχή της.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC, τα φιλμ, μερικά από τα οποία δεν έχουν προβληθεί ποτέ εδώ και 100 χρόνια, ψηφιοποιήθηκαν και άρχισαν να ανεβαίνουν στο Διαδίκτυο. Το κοινό μπορεί, πλέον, να παρακολουθήσει τις περιπέτειες των πρωτοπόρων Βρετανών που τόλμησαν να κινηματογραφήσουν την κορυφή του Έβερεστ, να διασχίσουν τις ερήμους της Λιβύης, να βρεθούν και σε άλλες εντελώς άγνωστες, μέχρι τότε, περιοχές του πλανήτη. Τα πλάνα τους έχουν τόσο ιστορική όσο και επιστημονική αξία. Ερευνητές θα τα συγκρίνουν με σύγχρονες εικόνες, στην προσπάθειά τους να εκτιμήσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τα τελευταία 100 χρόνια.

Το BBC News είχε αποκλειστική πρόσβαση στις ασπρόμαυρες ταινίες της RGS. Μεταξύ άλλων, μπορεί κανείς να δει τα πρώτα εναέρια πλάνα από την κορυφή του Έβερεστ, που γυρίστηκαν το 1933 από τον ταγματάρχη Λέιθαμ Βαλεντάιν Στιούαρτ Μπλάκερ, πρώην πιλότο και ήρωα πολέμου. Ο Μπλάκερ και οι φίλοι του πέταξαν για πρώτη φορά τόσο ψηλά με ειδικά κατασκευασμένα διπλάνα βάζοντας σε κίνδυνο τις ζωές τους για να κάνουν τα γυρίσματα. Πλησίασαν στην κορυφή του Έβερεστ, που υψωνόταν επιβλητικό μπροστά από τα λεπτά φτερά του αεροπλάνου, και ο Μπλάκερ έκανε τις λήψεις.

«Η Εταιρεία έχει περισσότερα από δύο εκατομμύρια αντικείμενα. Είναι η μεγαλύτερη συλλογή στον κόσμο με γεωγραφικούς χάρτες, φωτογραφίες, αναμνηστικά, ημερολόγια, σημειωματάρια και δημοσιεύσεις. Για πολλά χρόνια, οι ταινίες ήταν αποθηκευμένες στο εθνικό αρχείο του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου χωρίς να είναι προσιτές στο κοινό», δήλωσε ο Άλασντερ Μακλάουντ, υπεύθυνος για το πρότζεκτ της  RGS.

Ακόμα πιο συγκλονιστικό, όμως, από το φιλμ του Μπλάκερ, είναι το πιο παλιό γνωστό οπτικό υλικό από το Θιβέτ. Γυρίστηκε το 1922, από τον λοχαγό Τζον Νόελ στην πρώτη του προσπάθεια να φτάσει στην κορυφή του Έβερεστ. Ο Νόελ τράβηξε μια σκηνή σε ένα μοναστήρι στο δρόμο προς την κορυφή. Οι ορειβάτες σταμάτησαν για να ζητήσουν την ευλογία των μοναχών κι εκείνοι τούς υποδέχτηκαν ως επίσημους καλεσμένους, με διηγήσεις ιστοριών μετενσάρκωσης και τελετουργικούς χορούς. Γύρω από τη μέση τους, οι  χορευτές είχαν δέσει ποδιές φτιαγμένες από ανθρώπινα οστά ενώ και οι μάσκες στα πρόσωπά τους ήταν από τεντωμένο ανθρώπινο δέρμα.

Όπως είπε η κόρη του βρετανού λοχαγού, Σάντρα Νόελ, η προσπάθεια του πατέρα της να ανέβει στο Έβερεστ ήταν κάτι ανάλογο με την κατάκτηση της Σελήνης. Και ίσως το μοναδικό γεγονός που μπορούσε να συγκινήσει τους ανθρώπους εκείνης της εποχής, οι οποίοι μόλις είχαν βγει, πάμπτωχοι, από έναν τρομερό πόλεμο.

Το Έβερεστ δεν ήταν, όμως, το μοναδικό μέρος, που ασκούσε γοητεία στους Βρετανούς εξερευνητές των αρχών του περασμένου αιώνα. Το 1932, οι σινεφίλ παρακολούθησαν έκπληκτοι τα ανδραγαθήματα του Ραλφ Μπάγκνολντ, ενός άλλου νεαρού αξιωματικού, που ταξίδεψε χιλιάδες μίλια μέσα στην έρημο της Λιβύης με αυτοκίνητο.

Όταν ένα από τα αυτοκίνητα της αποστολής έπαθε βλάβη, «κανιβαλίστηκε» για τα ανταλλακτικά του και εγκαταλείφθηκε. Είναι ακόμα θαμμένο κάπου εκεί, κάτω από τους αμμόλοφους.  Τα αυτοκίνητα κολλούσαν συχνά στην άμμο και κάθε φορά ο Μπάγκνολντ και η ομάδα του έβρισκαν ακόμα πιο έξυπνους τρόπους για να τα σπρώξουν.

Σήμερα φαίνεται περίεργο, αλλά στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αυτή η αποστολή ήταν μια μεγάλη πρόκληση για τον Μπάγκνολντ και τους φίλους του, που δεν δίστασαν να βάλουν σε κίνδυνο τις ζωές τους, δήλωσε ο γιος του. Οι ειδικοί της εποχής θεωρούσαν ότι ήταν αδύνατο να διασχίσει κανείς την έρημο, ο Μπάνγκολντ, όμως, πίστευε ότι μπορούσε να το κάνει με τον κατάλληλο εξοπλισμό. Και τα κατάφερε.

Κατά τη διάρκεια της αποστολής, ο βρετανός αξιωματικός έκανε προσεκτικές μετρήσεις για να καταλάβει πώς κινείται η άμμος από τον άνεμο και στη συνέχεια δημοσίευσε αρκετά κείμενα σχετικά με τις έρευνές του. Μάλιστα, το έργο του θα βοηθούσε αργότερα τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές διαστημικές υπηρεσίες να εξερευνήσουν τον Άρη. Οι πληροφορίες του χρησιμοποιήθηκαν για τον σχεδιασμό οχημάτων, που μπορούν να διασχίσουν την επιφάνεια του Άρη χωρίς να κολλήσουν στην άμμο.

Χιλιάδες μίλια μακριά, στην Υεμένη, ο πιλότος Όμπρεϊ Ρίτσαρντς κινηματογράφησε από ψηλά την αρχαία πόλη Χαντραμάουτ, που συχνά αναφέρεται και ως το «Μανχάταν της ερήμου». Η ταινία παρουσιάζει εντυπωσιακές σκηνές από τους ουρανοξύστες από λάσπη, που χτίστηκαν τον 16ο αιώνα. Μερικοί έχουν 11 ορόφους και εξακολουθούν να κατοικούνται μέχρι σήμερα. Σε αυτό το σημείο του πλανήτη, εξάλλου, οι άνθρωποι έμαθαν για πρώτη φορά να συμβιώνουν τόσο κοντά ο ένας στον άλλο.

Από τις πιο εμπνευσμένες ταινίες είναι εκείνες που γύρισαν, τη δεκαετία του 1930, δύο νεαροί εξερευνητές, οι Τζορτζ Σέριφ και Φρανκ Λάντλοου, κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους στο Μπουτάν και το Θιβέτ. Οι δύο φίλοι πίστευαν ότι είχαν ανακαλύψει τον παράδεισο σε μια κοιλάδα στα βουνά των Ιμαλαΐων. Και γύρισαν σκηνές ενός απλούστερου τρόπου ζωής, με ανθρώπους ευτυχισμένους και υγιείς που ζούσαν μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Το χρώμα στις ταινίες τους -από τις πρώτες που γυρίστηκαν έγχρωμες- ενισχύει την αίσθηση ότι βρήκαν έναν πιο φωτεινό, πιο ελπιδοφόρο κόσμο, σε αντίθεση με τη ζοφερή ερήμωση της Ευρώπης μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Το 1933, όταν ο Σέριφ και ο Λάντλοου άρχισαν να εξερευνούν την περιοχή αυτή, είναι ακριβώς η χρονιά που κυκλοφόρησε και ο Χαμένος Ορίζοντας, το διάσημο βιβλίο του Τζέιμς Χίλτον, το οποίο εισάγει την ιδέα του Shangri-La: τον ιδανικό τόπο. Ήταν ένα ορεινό βασίλειο, ένας εκλιπών κόσμος ειρήνης και αρμονίας, ακριβώς ο κόσμος τον οποίο είχε τόσο, προφανώς, αφήσει πίσω του ο βιομηχανικός πόλεμος που είχαν περάσει», υπενθυμίζει ο Μάικ Χέφερναν, καθηγητής γεωγραφίας στο πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ.

Δείτε εδώ αποσπάσματα από τις ταινίες της RGS που δημοσιεύει κατά αποκλειστικότητα το BBC

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News