Στις 10 Δεκεμβρίου συμπληρώνονται 60 χρόνια από την πρεμιέρα του «Λόρενς της Αραβίας». Με αφορμή την επέτειο του έπους που γύρισε ο Ντέιβιντ Λιν, με τον Πίτερ Ο’Τουλ, ο Αλεξάντερ Λάρμαν γράφει στην Telegraph για τις δυσκολίες στα γυρίσματα της ιστορικής ταινίας στην έρημο αλλά και την δύσκολη συμπεριφορά του πρωταγωνιστή, που ήταν συνήθως εντελώς μεθυσμένος.

Προς το τέλος του πρώτου μισού του «Λόρενς της Αραβίας», ένας σκονισμένος και απογοητευμένος από την προσπάθειά του να διασχίσει την έρημο του Σινά Τ.Ε. Λόρενς, έρχεται αντιμέτωπος με έναν μοτοσικλετιστή στην απέναντι πλευρά του καναλιού του Σουέζ. Ο μοτοσικλετιστής φωνάζει: «Ποιος είσαι;» Και καθώς ο Λόρενς –αρχαιολόγος, λόγιος και πολεμιστής– τον κοιτάζει με ένα μείγμα σύγχυσης και φόβου, είναι πλέον σαφές ότι δεν έχει πλέον ιδέα ποιος είναι.

Ωστόσο, το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τον Πίτερ Ο’ Τουλ, τον ηθοποιό που ερμήνευσε τον Λόρενς, βιώνοντας ένα από τα μεγαλύτερα και πιο εξαντλητικά προγράμματα γυρισμάτων στην κινηματογραφική ιστορία. Και στο τέλος τους, μετά βίας ήξερε ποιος ήταν, γράφει ο Αλεξάντερ Λάρμαν στην Telegraph.

Την εποχή του κάστινγκ, ο 28χρονος Ο’Τουλ είχε μια επιτυχημένη πρώτη σεζόν στον Βασιλικό Σαιξπηρικό Θίασο (RSC) στο Στράτφορντ και είχε εμφανιστεί σε μικρούς ρόλους σε μερικές ασήμαντες ταινίες. Ωστόσο, όταν ο Ντέιβιντ Λιν, τον είδε να παίζει τον απαίσιο λοχαγό Μόντι Φιτς στο «The Day they Robbed the Bank of England» (1960) ήξερε ότι είχε βρει τον Λόρενς του.

Ο παραγωγός Σαμ Σπίγκελ δεν ήταν σίγουρος. Είχε προηγούμενα με τον Ο’Τουλ, ο οποίος είχε καταστρέψει το δοκιμαστικό του Σπίγκελ για την ταινία του «Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι», προφανώς από ιδιοτροπία. Παίζοντας έναν νευροχειρουργό, ο Ο’ Τουλ είχε στραφεί στην κάμερα λέγοντας: «Δεν πειράζει, κυρία Σπίγκελ, αλλά ο γιος σας δεν θα ξαναπαίξει ποτέ βιολί». Και όχι μόνο δεν πήρε τον ρόλο, αλλά η αντίδραση του Σπίγκελ στην πρόθεση του Λιν να τον πάρει ήταν: «Σου λέω, δεν είναι καλός. Το ξέρω».

Ο Ο’ Τουλ πληρώθηκε 12.500 λίρες, ποσό ασήμαντο για έναν πρωταγωνιστή –ο Χοσέ Φερέρ που έπαιζε δεύτερο ρόλο πήρε τα διπλάσια– αλλά μια περιουσία για τον άγνωστο μέχρι στιγμής ηθοποιό. Το δέχτηκε, αρνήθηκε τη συμφωνία για μια σεζόν με το RSC, προκαλώντας έκτοτε μόνιμη έχθρα με τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή του Πίτερ Χολ, και στις αρχές του 1961 πήγε στην Ιορδανία, όπου επρόκειτο να γυριστεί η ταινία. Ο διαβόητος ηθοποιός, ο οποίος είχε ήδη αποκτήσει φήμη εξαιτίας του αλκοόλ και της αναξιοπιστίας του, φτάνοντας στη χώρα βυθισμένος στο hungover, έπρεπε να μιλήσει  με τον Αντονι Νάτινγκ, έναν πρώην διπλωμάτη που ήταν ο  τεχνικός σύμβουλος της ταινίας: «Είσαι ο μόνος ηθοποιός που έχουμε για τον Λόρενς», του είπε ο Νάτινγκ. «Και αν σε στείλουν πακέτο πίσω, αυτό θα είναι το τέλος της ταινίας, και πιθανότατα το τέλος σου».

Ο Ο’ Τουλ το πήρε τοις μετρητοίς, και βυθίστηκε στον χαρακτήρα του Λόρενς. Πέρασε μήνες κάνοντας τα πάντα, από το να μάθει να ιππεύει μια καμήλα μέχρι να μείνει με Βεδουίνους, και όλα αυτά κάτω από καύσωνα που καθιστούσαν σχεδόν αδύνατη την κανονική κίνηση. Ο Λιν τον ενθάρρυνε λέγοντας στον ηθοποιό: «Η σωματική ταλαιπωρία είναι το τίμημα της αυθεντικότητας». Ο ίδιος ωστόσο είχε στείλει στην έρημο την κλιματιζόμενη Rolls Royce του με τεράστια έξοδα.

Η παραγωγή ξεκίνησε στις 15 Μαΐου 1961, και ο Λιν έβαλε σκόπιμα τον ηθοποιό να γυρίσει δεκάδες σκηνές στην ακραία ζέστη με στόχο να τον κάνει να νιώσει ανασφάλεια, αρνούμενος να επαινέσει την ερμηνεία του, πράγμα που οδήγησε τον Ο’Τουλ σε απόγνωση· κάτω από το θάρρος και το χάρισμά του, ο ηθοποιός ήταν βαθιά ανασφαλής για τον πρώτο του πρωταγωνιστικό ρόλο στην οθόνη και πίστευε ότι ήταν ανίκανος. Ενα βράδυ, θυμωμένος από αυτά που έβλεπε ως περιορισμούς του, ο Ο’ Τουλ χτύπησε με τη γροθιά του στο παράθυρο ενός τροχόσπιτου, τραυματίζοντας τον εαυτό του άσχημα.

Τελικά, έγινε φανερό ότι τα γυρίσματα στην Ιορδανία, χιλιόμετρα μακριά από τον πολιτισμό, δεν ήταν πρακτικά. Το καστ των ηθοποιών και το συνεργείο πάθαιναν κάθε τόσο δυσεντερία και οστρακιά, με αποτέλεσμα συχνά οι ηθοποιοί να μην είναι διαθέσιμοι για τα γυρίσματα στο όλο και πιο δύσκολο πρόγραμμα παραγωγής. Ετσι, τον Δεκέμβριο του 1961, τα γυρίσματα μεταφέρθηκαν στο πιο διαχειρίσιμο περιβάλλον της Ισπανίας.

Ο Ο’ Τουλ γιόρτασε τη μετακόμισή του στην Ευρώπη μεθώντας άγρια, και στη συνέχεια ήταν μια πολύ λιγότερο εύπλαστη παρουσία, γράφει στην Telegraph ο Λάρμαν. Ο Αλεκ Γκίνες, ο οποίος υποδύθηκε τον πονηρό πρίγκιπα Φαϊζάλ, είχε εντυπωσιαστεί αρχικά από αυτόν, γράφοντας στο ημερολόγιό του: «Εχει μεγάλη, παράξενη γοητεία και είναι εξαιρετικά καλός ως Λόρενς. Τον παίζει ονειρεμένα και έχει μεγάλη προσωπική γοητεία και κέφι». Αλλά το να βλέπεις αυτό το κέφι από κοντά στην Ισπανία ήταν μια λιγότερο ευχάριστη εμπειρία. Όταν ο μεθυσμένος Ο’Τουλ φέρθηκε άσχημα σε ένα πάρτι και έριξε ένα ποτήρι σαμπάνια στο πρόσωπο του οικοδεσπότη του, ο Γκίνες έγραψε: «Ο Πίτερ θα μπορούσε να είχε σκοτωθεί, πυροβοληθεί ή στραγγαλιστεί. Και αρχίζω να πιστεύω ότι είναι κρίμα που δεν έγινε».

Σε αυτό το στάδιο της παραγωγής, ο Ο’ Τουλ ήταν ολοένα και πιο ανήσυχος και παραδομένος σε εξωφρενικές αυθόρμητες ατάκες. Μία από τις κρίσιμες σκηνές της ταινίας, όταν ο Λόρενς απάγεται και μαστιγώνεται από τον τούρκο Μπέη, είναι φορτωμένη με ομοερωτισμό και το συμπέρασμα είναι ότι ο σεξουαλικά αμφίθυμος Λόρενς βιάστηκε. Οταν ο Ο’Τουλ και ο Τζακ Χόκινς, (υποδύθηκε τον προϊστάμενο του Λόρενς, στρατηγό Αλενμπι) έπρεπε να παίξουν μια μεγάλη, περίπλοκη σκηνή στην οποία συζητούσαν την κακοποίηση του Λόρενς, ο Λιν απαίτησε πολλαπλές λήψεις και τελικά ο Ο’ Τουλ, εκνευρισμένος, φώναξε: «Με γ*** κάποιοι Τούρκοι». Ο πάντα ευγενικός Χόκινς, ο οποίος έγινε καλός φίλος και σύντροφος του Ο’Τουλ στο ποτό, δεν ενοχλήθηκε και απάντησε: «Τι κρίμα».

Η σχέση του Ο’Τουλ με τον Σπίγκελ δεν βελτιώθηκε κατά τη διάρκεια της παραγωγής. Αργότερα, ο ηθοποιός είπε για τον παραγωγό: «Η καταστροφή ήταν το παιχνίδι του Σαμ… Δεν μπορούσα να τον αντέξω αυτόν τον άνθρωπο». Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν στις 18 Αυγούστου και η δεξιοτεχνία του Σπίγκελ, ήταν ότι ανακοίνωσε πως η ταινία θα προβαλλόταν επίσημα στις 10 Δεκεμβρίου 1962, πράγμα που σημαίνει ότι ο Λιν είχε μόλις τέσσερις μήνες για να να κάνει το μοντάζ σε μια τετράωρη ταινία. Ο Ο’ Τουλ θαύμασε με δυσαρέσκεια την αποφασιστικότητα του Spiegel: «Πρέπει να πω ότι ήταν αριστούργημα από την πλευρά του Σαμ… [ήξερε] ότι συνεχίζαμε πάρα πολύ. Ο Ντέιβιντ κι εγώ είχαμε αρχίσει να ξεχνάμε ότι κάναμε ταινία. Μετά από δύο χρόνια είχε γίνει τρόπος ζωής», είπε.

Τα γυρίσματα είχαν επιβαρύνει τον ηθοποιό ψυχολογικά, αλλά και σωματικά: υπέστη μια σειρά τεράστιων τραυματισμών, όπως καταπόνηση στη βουβωνική χώρα, εγκαύματα τρίτου βαθμού, διάστρεμμα αυχένα, ραγισμένα οστά του αστραγάλου, σχισμένους συνδέσμους και εξάρθρωση της σπονδυλικής στήλης. Με λίγα λόγια υπήρχαν ευκολότεροι τρόποι για να κερδίσει 12.500 λίρες.

Ωστόσο, όταν έγινε η πρεμιέρα, ήταν προφανές ότι ο Λιν είχε κάνει ένα αριστούργημα, βοηθούμενος απίστευτα από την ερμηνεία του σταρ του. Στην πρεμιέρα ο Νόελ Κάουαρντ πλησίασε τον Ο’Τουλ. Σύμφωνα με την πιο ήπια εκδοχή ο Κάουαρντ του είπε: «Αν ήσουν πιο όμορφος, αγαπητέ, η ταινία θα έπρεπε να ονομαζόταν Φλόρενς της Αραβίας». Ενώ η πιο ριψοκίνδυνη ήταν: «Αν ο Λόρενς σου έμοιαζε, Πίτερ, θα υπήρχαν πολύ περισσότεροι από 12 Τούρκοι στην ουρά για σένα».

Ο «Λόρενς της Αραβίας» απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, είχε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και εξίσου τεράστια επιτυχία στα Οσκαρ, κερδίζοντας επτά Οσκαρ μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και πολλά άλλα βραβεία. Ο πρωτοεμφανιζόμενος  πρωταγωνιστής του έγινε σταρ, και φρόντισε, μέχρι το τέλος της καριέρας του, να υποκλίνεται με χάρη, κάθε φορά που το μουσικό θέμα του Μορίς Ζαρ από τον «Λόρενς» συνόδευε την είσοδό του σε αμέτρητες σκηνές βραβείων και πλατό τηλεοπτικών εκπομπών.

Ωστόσο, ο Σπίγκελ δεν ενθουσιάστηκε ποτέ. «Κάνεις έναν σταρ, δημιουργείς ένα τέρας», είπε. Και ο Λιν απέφυγε τον ρόλο του μέντορα που θα περίμενε κανείς να αναλάβει στη ζωή και την καριέρα του Ο’Τουλ. Σε φίλο του, τον αποκάλεσε «πραγματική ντόπα», αναφερόμενος στις εμφανίσεις του μεθυσμένου ηθοποιού σε τηλεοπτικές εκπομπές -που μπορεί να του κόστισαν το Οσκαρ – και στην αδυναμία να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του για δημοσιότητα λόγω του hangover.

Ο Ο’ Τουλ, ωστόσο, παρέμεινε αφοσιωμένος στον Λιν. Στην κηδεία του σκηνοθέτη, απήγγειλε το ποίημα του Τζον Ντον «Death, be not proud». Και όταν ρωτήθηκε για τη σχέση τους, απάντησε: «Ο Ντέιβιντ Λιν ήταν πιο σημαντική επιρροή στη ζωή μου. Αποφοίτησα από τον Λιν, πήρα το πτυχίο μου στο Λιν, δουλεύοντας μαζί του σχεδόν μέρα νύχτα για δύο χρόνια». Τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους, 60 χρόνια μετά…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News