Πρόκειται για μια ιστορία η οποία έχει γραφτεί και δεν θα σβήσει ποτέ.

Ηταν αποτέλεσμα του πιο αποτελεσματικού αστυνομικού κράτους στην Ιστορία. Το υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας -στα Γερμανικά, Ministerium für Staatssicherheit, MfS, ή, αλλιώς, Stasi (προφέρεται Στάζι)- ιδρύθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1950 και στεγαζόταν σε ένα τεράστιο κτίριο, στο Λίχτενμπεργκ του Βερολίνου.

Η Στάζι, αυτή η… δραστήρια μυστική αστυνομία, η οποία χρησιμοποιούσε έναν πράκτορα για κάθε έξι Ανατολικογερμανούς, κατασκόπευε και δυτικά κράτη, αλλά και τη Δυτική Γερμανία, την οποία επιχειρούσε να αποσταθεροποιήσει.

Ανέπτυξε, σταδιακά, ένα τεράστιο δίκτυο επισήμων υπαλλήλων και πληροφοριοδοτών, οι οποίοι έλεγχαν και αρχειοθετούσαν κάθε πτυχή της ζωής εκατομμυρίων πολιτών της χώρας. Με την κατάρρευση του καθεστώτος, έγινε γνωστό ότι οι επίσημοι υπάλληλοι της Στάζι ανέρχονταν σε περίπου 91.000, οι ανεπίσημοι πληροφοριοδότες σε πάνω από 300.000, ενώ οι φάκελοι έφταναν τα δέκα εκατομμύρια – τα αρχεία που παρήχθησαν ξεπερνούν το σύνολο των κειμένων που γράφτηκαν στη Γερμανία από την εποχή του Μεσαίωνα!

Γενικότερα, οι πράκτορες της Στάζι μισούσαν οτιδήποτε Δυτικό. Η «εισαγόμενη» Δυτική μουσική ροκ εντ ρολ, τα μακριά μαλλιά, τα γένια και τα τζιν παντελόνια έκρυβαν, σύμφωνα με το καθεστώς, τον σπόρο των αντιπολιτευτικών κινήσεων που θα μπορούσαν να διαβρώσουν τη νεολαία, να εισάγουν τα «καινά δαιμόνια» του Καπιταλισμού.

Ετσι, η Στάζι διείσδυσε στον χώρο αυτό στρατολογώντας περίπου 12.000-17.000 παιδιά και νέους (κάτω των 21 ετών). Ειδικά τα πανεπιστήμια κατακλύστηκαν από πράκτορες και καταδότες της Στάζι. Οπως μετέδωσε το BBC, από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 η Στάζι προβληματιζόταν έντονα για τις τάσεις ανεξαρτησίας που εκδηλώνονταν στους κόλπους της νεολαίας και εκφράζονταν μέσω του ντυσίματος, των μουσικών της ακουσμάτων αλλά και της σεξουαλικής ελευθερίας – με δυο λόγια, του δυτικού τρόπου ζωής. Στη δεκαετία του ’80 μεγάλη ανησυχία προκάλεσε η κίνηση των πανκ, αλλά και η άγρια βιαιότητα των ακροδεξιών οργανώσεων νεολαίας, οι οποίες ανήκαν -συχνά- στον σκληρό πυρήνα των οργανωμένων οπαδών διάφορων ποδοσφαιρικών ομάδων. Συνολικά, η Στάζι κατέγραψε σε εκθέσεις και αναφορές της περισσότερα από 8.600 περιστατικά προπαγάνδας και βίας με ξενόφοβο, νεοναζιστικό και αντισημιτικό υπόβαθρο, απέναντι σε ανθρώπους που πίστευαν ότι υπήρχε και ζωή πίσω από το Τείχος. Είναι δεδομένο ότι οι άνθρωποι της Στάζι μοιράζονταν αυτές τις απόψεις και ήταν δεδομένο ότι δεν θα μπορούσαν να αγαπούν τη «Δυτική μουσική και τα συμπαρομαρτούντα της», όπως εκείνοι το έβλεπαν.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας «Bild», ο Μάικλ Τζάκσον ήταν καταχωρημένος στα αρχεία τής Στάζι, εξαιτίας μιας συναυλίας που έδωσε ακριβώς δίπλα στο Τείχος του Βερολίνου, το 1988. H Στάζι φοβόταν ότι οι νέοι θα προσπαθούσαν να πλησιάσουν στην απαγορευμένη ζώνη κοντά στην Πύλη του Βρανδεμβούργου στο κέντρο της πόλης, για να βρεθούν όσο γίνεται πιο κοντά στο Τείχος ώστε να ακούσουν τη συναυλία. «Κάποιοι νέοι (μερικοί από τους οποίους αναφέρονται ονομαστικά) σχεδιάζουν σύγκρουση με την Αστυνομία», αναφέρει ένας φάκελος της Στάζι με ημερομηνία 4 Μαΐου 1988. Σύμφωνα με άλλο αρχείο, με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1988, η Στάζι παρακολούθησε στενά τον Μάικλ Τζάκσον κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του σε ένα από τα φυλάκια του Τείχους, όπου ο σταρ έκανε και γυρίσματα. Για να αποφύγει τη σύγκρουση με τους νέους την ημέρα της συναυλίας, η Στάζι σχεδίασε μια «αντι-συναυλία» που θα κρατούσε τους πολίτες μακριά από τον Τζάκσον. Η ιδέα ήταν να συγκεντρώσουν τους νέους σε ένα στάδιο στο βάθος της πόλης του Ανατολικού Βερολίνου, όπου η συναυλία του Τζάκσον θα αναμεταδιδόταν με καθυστέρηση δύο λεπτών. Αν οι Αρχές αντιλαμβάνονταν «πολιτική προβοκάτσια» από την πλευρά της Δύσης, η αναμετάδοση θα διακόπτονταν και θα αντικαθίσταντο με μια παλιά συναυλία του τραγουδιστή! Αλλά αυτό το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αντ’ αυτού, την ημέρα της συναυλίας, στις 19 Ιουνίου, η Αστυνομία διέλυσε με τη βία το πλήθος που προσπάθησε να πλησιάσει στο Τείχος και να ακούσει τον Μάικλ Τζάκσον.

Να και ένα άλλο παράδειγμα: ένας Ανατολικογερμανός -επειδή είχε τη… φαεινή ιδέα να συμμετάσχει σε ένα ραδιοφωνικό κουίζ- έλαβε το βραβείο του σχεδόν 45 χρόνια μετά την υποβολή της απάντησής του στον ραδιοφωνικό σταθμό. Ο Γκίντερ Τσετλ το 1969 ήταν ένας 18χρονος που ζούσε σε μια μικρή πόλη της τότε Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, το Βάρεν αν ντερ Μούεριτς. «Ημουν πάντα σε μια διαδικασία αναζήτησης αξιοπρεπών ραδιοφωνικών σταθμών για να ακούσω την αγαπημένη μου μουσική», λέει ο 62χρονος σήμερα Γερμανός. Σε μία από τις ερτζιανές του αναζητήσεις, έπεσε πάνω σε έναν δυτικογερμανικό σταθμό, τον Europawelle Saar, «αλλά στην Ανατολική Γερμανία κάτι τέτοιο ήταν ανεπίτρεπτο τότε, να ακούμε καπιταλιστικό ραδιόφωνο». Παρ’ όλα αυτά, αψηφώντας τους όποιους μύχιους ή φανερούς του φόβους, αποφάσισε να πάρει μέρος στο εγκυκλοπαιδικό κουίζ γνώσεων τύπου «βρείτε το τραγούδι» μιας εκ των εκπομπών. «Ακουσα ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια, το “Painter Man” από το βρετανικό συγκρότημα The Creation κι αποφάσισα να λάβω μέρος στον διαγωνισμό. Εγραψα την απάντηση και τα προσωπικά στοιχεία μου στο πίσω μέρος μίας απλής καρτ-ποστάλ και την έστειλα στον ραδιοφωνικό σταθμό», θυμάται ο Τσετλ. Η κάρτα δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό της, για τα επόμενα 44 χρόνια, λόγω της Στάζι, η οποία θεώρησε πως ο 18χρονος είχε αρχίσει τα πάρε-δώσε με τη Δυτική Γερμανία! Η αποστολή τής καρτ-ποστάλ μπλοκαρίστηκε και ο Τσετλ δεν έλαβε ποτέ απάντηση από τον σταθμό, θεωρώντας πως δεν κέρδισε. Τα χρόνια πέρασαν και ο, δάσκαλος το επάγγελμα, Τσετλ εγκατέλειψε τελικά την Ανατολική Γερμανία για τη Δυτική το 1983, μετά κόπων και βάσανων κι έχοντας πρώτα καταφέρει να μισήσει το ανατολικογερμανικό καθεστώς – πράγμα όχι και τόσο δύσκολο.

«Το 2010 κάποιοι φίλοι μου με παρακίνησαν να ζητήσω τον προσωπικό μου φάκελο από τα αρχεία της Στάζι, τα οποία ήταν πλέον διαθέσιμα στο κοινό», λέει. Ετσι, διαπίστωσε με έκπληξη ότι το αντίγραφο της κάρτας του βρισκόταν μέσα στον φάκελο με την υπόδειξη πως η πρωτότυπη υπήρχε ακόμη κάπου καταχωνιασμένη. Τη ζήτησε και πράγματι του την έστειλαν. Η επόμενη κίνηση του Τσετλ ήταν να στείλει την κάρτα στον ραδιοφωνικό σταθμό, όχι για να διεκδικήσει προφανώς το δώρο, αλλά για να ολοκληρωθεί -έστω και έπειτα από 44 χρόνια- η αποστολή της. Ακόμη κι έτσι όμως, ο Europawelle Saar αποφάσισε να τον ανταμείψει για την επίμονη και την υπομονή του: ο ηλικιωμένος πλέον παρουσιαστής της ίδιας εκείνης εκπομπής τού 1969 έκανε δώρο στον Τσετλ ένα 45άρι αντίγραφο του «Painter Man» με τη νύξη πως ένας κύκλος μισού αιώνα έκλεισε, επιτέλους.

Οταν η μουσική διαπνέεται από το πνεύμα της ελευθερίας, μπορεί να διασχίσει οποιοδήποτε σύνορο. Το 1961, η Κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία έχτισε το Τείχος προσπαθώντας να μείνει μακριά από τη μιαρή Δύση. Αλλά ούτε το συρματόπλεγμα ούτε η τεράστια προσπάθεια της Στάζι είχαν αποτέλεσμα απέναντι στον σαγηνευτικό ρυθμό της ροκ και του πανκ.

Η άνοδος των Beatles τη δεκαετία του ‘60 έφερε… αναφυλαξία στον Βάλτερ Ούλμπριχτ, τον ηγέτη της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (GDR). Ηταν ένας 70άρης σκληροπυρηνικός κομμουνιστής, ο οποίος αρνήθηκε να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Δυτική Γερμανία και φέρει την ευθύνη για την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου. Λόγω των στενών σχέσεών του με την ΕΣΣΔ, απέστειλε στρατεύματα για να βοηθήσει τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία (1968). «Πρέπει πραγματικά να αντιγράψουμε όλα τα σκουπίδια που προέρχονται από τη Δύση… με όλη τη μονοτονία του “Yeah, yeah, yeah”», είπε ειρωνικά και χρησιμοποιώντας τη δυτικότροπη κατάφαση των «Γιεγιέδων», κατά τη διάρκεια μίας από τις -τραγικές- ομιλίες του στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ηταν γεγονός ότι η πανκ-ροκ μουσική δεν υπήρξε επίσημα στην Ανατολική Γερμανία, οι Αρχές της δεν ήθελαν να διαδοθεί ο «δυτικός ιός» σε καμία μορφή. Φοβήθηκαν ότι η αγάπη της δυτικής μουσικής θα οδηγούσε, επίσης, στην αγάπη και της δυτικής πολιτικής. Ετσι, προσπάθησαν απεγνωσμένα να αναπτύξουν τη δική τους εκδοχή κουλτούρας στη νεολαία. Αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο,τι απαγορεύεις, γίνεται μόδα…

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πολλοί νέοι της Ανατολικής Γερμανίας παρέμεναν κολλημένοι στα ραδιόφωνά τους, προσπαθώντας να ακούσουν τις νότες τραγουδιών ροκ και πανκ συγκροτημάτων που μετέδιδαν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί στη Δυτική Γερμανία.

Αν υπάρχει μια ιστορία που συμβολίζει την παράνοια της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας σχετικά με τη μουσική -και την τραγωδία τού να είσαι νέος και οπαδός κάποιας μουσικής που δεν «άκουγε» το καθεστώς- είναι η ιστορία μιας συναυλίας των Rolling Stones. Η οποία δεν συνέβη ποτέ.

Ολα ξεκίνησαν το 1969 με ένα σχόλιο από έναν ραδιοφωνικό παραγωγό στον σταθμό RIAS που εξέπεμπε από το Δυτικό Βερολίνο, αλλά ακουγόταν και από την άλλη πλευρά του Τείχους. «Φανταστείτε», είπε ο παραγωγός, «αν ο νέος εκδοτικός οίκος που χτίστηκε από τον επιχειρηματία Αξελ Σπρίνγκερ, ακριβώς δίπλα στο τείχος, διοργάνωνε μια συναυλία με τους Stones στην οροφή του, ώστε οι Ανατολικοί να μπορούσαν να έρθουν και να τους ακούσουν».

Στην Ανατολική Γερμανία αυτή η ατάκα του ραδιοφωνικού μεταβλήθηκε από αστείο και φήμη σε ένα γεγονός. Χιλιάδες ανατολικογερμανοί νεαροί πείστηκαν ότι όντως το συγκρότημα του Μικ Τζάγκερ θα εμφανιζόταν. Και, επιπλέον, την ίδια ημέρα οι ηγέτες τους σχεδίαζαν μια μέρα εορτασμών στο Ανατολικό Βερολίνο για να σηματοδοτήσουν την 20ή επέτειο της ίδρυσης της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Αυτομάτως, σήμανε συναγερμός στη Στάζι, η οποία μισούσε τον Σπρίνγκερ – θεωρείτο ως ένας «καπιταλιστής κακοποιός που διώχνει τους νέους μακριά από την κομμουνιστική πίστη». Τα αρχεία της μυστικής αστυνομίας είναι γεμάτα από φωτογραφίες συνθημάτων σε δρόμους και κολώνες σε πόλεις της Ανατολικής Γερμανίας οι οποίες ενημέρωναν ότι «οι Stones έρχονται στο Βερολίνο». Ταυτόχρονα, τα κελιά της γέμισαν από εκείνους που είχαν τη φαεινή ιδέα να εκτυπώσουν αυτές τις αφίσες.

Ομως, εκατοντάδες ανατολικογερμανοί έφτασαν στο συγκεκριμένο σημείο του Βερολίνου εκείνη την ημέρα. Ο Εκαρτ Μαν, 16 ετών τότε, το 1969, στάθηκε απέναντι από το κτίριο του Σπρίνγκερ, εκεί όπου είχε ακουστεί ότι θα γίνει η συναυλία των Rolling Stones. Οι Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας -καθώς το πλήθος κινήθηκε προς την Πύλη του Βρανδεμβούργου- άρχισαν να χτυπούν και να συλλαμβάνουν αδιακρίτως άτομα μέσα από το πλήθος – ανάμεσά τους και ο πιτσιρικάς Μαν.

Με υπογραφή του επικεφαλής της Στάζι, Εριχ Μίλκε, αυτός ο 16χρονος έμεινε δύο χρόνια στη φυλακή και μετά απελάθηκε στη Δύση, μακριά από την οικογένειά του. Και έτσι, ένας έφηβος πλήρωσε ένα πικρό αντίτιμο για τη γλυκιά αγάπη του για τη μουσική, ενώ όλα ξεκίνησαν από την πλάκα του ραδιοφωνικού παραγωγού.

Αυτή, δεν ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία η Στάζι προσπάθησε να αποτρέψει τους νεαρούς της Ανατολικής Γερμανίας να λικνίζονται με δυτικές, «ιμπεριαλιστικές» μελωδίες, ενώ ήταν αμείλικτη απέναντι σε όσους θεωρούνταν «ανατρεπτικοί» και «αντικοινωνικοί». Η μυστική αστυνομία είχε λόγο για το εάν κάποιος νεαρός φορούσε… ριγέ ρούχα, είχε παραμάνες και μαλλιά «καρφάκια» ή «μοϊκάνα», ήταν «κοκορόφτερος». Μάλιστα, στην υπηρεσία υπήρχαν σχετικές φωτογραφίες ή κούκλες-ντάμι ντυμένες με ρούχα που φορούσαν οι ροκάδες ή τα… πανκιά, προκειμένου οι πράκτορες να μπορούν να αναγνωρίζουν τα «μιαρά δυτικά στοιχεία που προσπαθούν να γκρεμίσουν την ηθική του αγνού κομμουνισμού», όπως έλεγαν μεταξύ τους οι υπάλληλοι της Στάζι.

Υπήρχαν νεαροί οι οποίοι ήθελαν να φτιάξουν συγκρότημα και να παίζουν δυτικές μελωδίες; Μόλις η Στάζι αντιλαμβανόταν κάτι τέτοιο, μέσω των πληροφοριοδοτών-ρουφιάνων της, έστελνε στους άμοιρους ροκάδες  χαρτιά υποχρεωτικής κατάταξης στον Στρατό – και έτσι η ομάδα διαλυόταν.

Ο Καμπίνο, ο ηγέτης του συγκροτήματος Die Toten Hosen, θυμάται ότι η μπάντα του, το 1969, έπρεπε να μεταμφιεστεί για να περάσει από τους συνοριακούς ελέγχους μεταξύ Δυτικού και Ανατολικού Βερολίνου. «Επρεπε να χτενίσουμε τα μαλλιά μας, να φοράμε τα κατάλληλα ρούχα», ξέραμε ότι οι Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας θα μας σταματούσαν αν μας αναγνώριζαν. Τελικά, πέρασαν και έδωσαν μια συναυλία στο ανατολικό έδαφος. Σε μια εκκλησία. Οπου μόνο, περίπου, 25 άτομα μπόρεσαν να παρακολουθήσουν αυτή τη μυστική συναυλία. Και είναι αλήθεια ότι παρόμοιες συναυλίες, σε εκκλησίες του Ανατολικού Βερολίνου, έγιναν πάρα πολλές, αφού οι νέοι της εποχής δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμικό χώρο, υπό την πίεση να μαθευτεί και να τους συντρίψει ένα ολόκληρο καθεστώς.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, ως νέος ηγέτης στη Μόσχα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ άρχισε να χαλαρώνει τη σοβιετική λαβή στον λαιμό της Ανατολικής Γερμανίας, οπότε η δυτική μουσική αντηχούσε όλο και πιο συχνά γύρω από το Τείχος του Βερολίνου. Από την άλλη πλευρά, όμως, τη δυτική. Εκεί όπου εμφανίστηκε ο Ντέιβιντ Μπόουι το 1987, αλλά από την ανατολική πλευρά συγκεντρώθηκαν χιλιάδες για να τον ακούσουν. Τελικά, οι Αρχές της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας επέτρεψαν να γίνουν συναυλίες και στο έδαφός τους. Εκεί εμφανίστηκαν το 1988 και ο Μπομπ Ντίλαν και ο Μπρους Σπρίνγκστιν, σε μια προσπάθεια του καθεστώτος να κατευνάσει τα πνεύματα στη νεότερη γενιά. Αλλά οι συναυλίες, απλώς, ενισχύουν το πνεύμα ελευθερίας, γίνονται σημεία συγκέντρωσης που καλλιεργείται το αίτημα για ανθρώπινα δικαιώματα, για ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και ιδεών. Υπάρχουν πολλοί λόγοι, πολιτικοί και οικονομικοί, που εξηγούν γιατί ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε. Ενας από εκείνους είναι η μουσική και το πνεύμα ελευθερίας που κουβαλά και που μπορεί να βγάζει χιλιάδες ανθρώπους στον δρόμο διεκδικώντας, μέσω ενός live, καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ελευθερίας. Ενα Τείχος με μπετόν, πέτρες και συρματοπλέγματα θα μπορούσε να σταματήσει τη διέλευση συγκεκριμένων πραγμάτων. Αλλά όχι τη μουσική – για αυτήν δεν υπάρχουν σύνορα.

Και οι υπάλληλοι της Στάζι; Οι φρουροί; Οι ανακριτές; Οι κατάσκοποι; Πού βρίσκονται τώρα; Οι πληροφορίες λένε ότι όλοι τους είναι στη σύνταξη, την οποία πληρώνει το γερμανικό κράτος ως μέρος της συμφωνίας ενοποίησης και συμφιλίωσης των δύο Γερμανιών. Κανείς τους δεν έχει παραπεμφθεί σε δίκη, αν και πολλοί πρώην κρατούμενοι προσπαθούν να διεκδικήσουν χρόνια την παραδειγματική τιμωρία, έστω και μερικών. Αντίστοιχα, πολλοί πρώην δικαστικοί θεωρούν ότι έκαναν απλώς τη δουλειά τους, υπηρετώντας τους νόμους του κράτους. Αρκετοί ανακριτές-βασανιστές έχουν γίνει ιδιωτικοί ερευνητές, αν και στα βιογραφικά τους εμφανίζονται συνήθως με προϋπηρεσία απλού δημοσίου υπαλλήλου στο υπουργείο Εσωτερικών.

Λέτε να ακούν σήμερα ροκ ή πανκ μουσική; Αποκλείεται. Τέτοιοι τύποι, εμποτισμένοι με τις αρχές αυτού του Κομμουνισμού, όπως τους τις εμφύτευσαν διαστρεβλωμένα οι ινστρούχτορες του καθεστώτος, έχουν ακόμα μίσος για τα νιάτα.

Και, λογικά, ακούγοντας ηλεκτρική κιθάρα, θα βγάζουν σπυριά…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News