Πριν από περίπου δύο μήνες, στις 16 Ιουλίου, σε συνέντευξή του στην αμερικανική ιστοσελίδα Buzzfeed, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ δήλωσε ότι η κυβέρνησή του έχει λάβει πολλαπλές αναφορές ότι «έλληνες επιχειρηματίες» που είναι «φιλικά διακείμενοι προς τη ρωσική υπόθεση» έχουν πληρώσει σε σκοπιανούς πολίτες ποσά από 13.000 έως 21.000 δολάρια για να «διαπράξουν επεισόδια βίας» ενόψει του σημαντικού δημοψηφίσματος που θα διεξαχθεί στις 30 Σεπτεμβρίου.

Οπως αποδείχθηκε δύο ημέρες αργότερα οι αναφορές αυτές ήταν προφορικές, δεν είχαν καταγραφεί, και είχαν ειπωθεί από χούλιγκαν σε αστυνομικούς μπροστά από τη Βουλή στα Σκόπια. Ο ίδιος ο Ζάεφ φέρεται να δήλωσε σε πρακτορείο ειδήσεων της ΠΓΔΜ ότι δεν υπήρχε ανάγκη να διαβιβαστούν έγγραφα προς την Ελλάδα για τον έλληνα επιχειρηματία ρωσικής καταγωγής, ο οποίος είχε ονομαστεί ως «χρηματοδότης» των διαδηλώσεων. «Αυτές οι αναφορές έγιναν από ανθρώπους μετά τις επιθέσεις εναντίον των αστυνομικών μπροστά στο Κοινοβούλιο, ως μέρος της ομάδας χούλιγκαν «Κομίτι». Εκανα αυτό το σχόλιο για να στείλω ένα μήνυμα ότι πρέπει να οικοδομηθεί κλίμα φιλίας και να μη δημιουργείται εχθρικό έδαφος» δήλωσε ο Ζάεφ για τα όσα ανέφερε στη συνέντευξή του στο Buzzfeed σχετικά με «έλληνες επιχειρηματίες».

Στην ίδια συνέντευξη στην ιστοσελίδα είχε αναφέρει ότι «οι ρώσοι αντιπρόσωποι που ήταν εδώ, καθώς και άλλοι από τη Μόσχα, δεν κρύβουν ότι είναι κατά της ένταξής μας στο ΝΑΤΟ… Ενα μέρος τους συνδέεται με μέσα ενημέρωσης, ένα μέρος «ενθαρρύνει» τους νέους να διαμαρτυρηθούν μπροστά από το κοινοβούλιο, να επιτεθούν σε αστυνομικούς… Είναι προφανές».

Οι εξελίξεις της 17ης Σεπτεμβρίου δείχνουν μία απότομη στροφή του Ζάεφ σε σχέση με όσα υποστήριζε στα μέσα Ιουλίου. Λίγο πριν προσγειωθεί τη Δευτέρα στην ΠΓΔΜ, ο αμερικανός υπουργός Αμυνας Τζιμ Μάτις, είπε εν πτήσει στη συνοδεία των δημοσιογράφων ότι δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ρωσία χρηματοδοτεί φιλορωσικές ομάδες με σκοπό την απορριπτική ψήφο για τη Συμφωνία των Πρεσπών. «Εχουν μεταφέρει χρήματα και διεξάγουν καμπάνιες επηρεασμού της κοινής γνώμης» ανέφερε ο αμερικανός υπουργός Αμυνας.

Την ίδια σχεδόν ώρα ο επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ Γιοχάνες Χαν, ο οποίος επίσης τη Δευτέρα βρισκόταν στα Σκόπια στο πλαίσιο ημερίδας για τη δημοσιογραφία, έκανε λόγο για τη διάδοση των fake news και την ανάγκη εκπαίδευσης του κοινού ώστε να ξεχωρίζει το ποιοτικό περιεχόμενο από τις ψευδείς ειδήσεις. «Για το σκοπό αυτό θα επεκτείνουμε το πρόγραμμα συνεργασίας μας με την UNESCO στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων» είπε ο Χαν κατά την εναρκτήρια ομιλία του.

Μία ημέρα πριν, στις 16 Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ αποκάλυψαν ότι έχουν παράσχει στοιχεία στην ΠΓΔΜ για τη ρωσική επιρροή ενόψει του δημοψηφίσματος, ενώ ο ίδιος ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωνε στους New York Times ότι «βλέπουμε πως η Ρωσία προσπαθεί να επηρεάσει, να παραπληροφορήσει».

Η αντίδραση του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ σε όλα αυτά ήταν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για ρωσική επιρροή ενόψει του δημοψηφίσματος. «Δεν έχω κανένα στοιχείο ή ένδειξη για ρωσική ανάμειξη. Η Ρωσική Ομοσπονδία είναι φίλη της Μακεδονίας και δεν έχει κάτι εναντίον της ενσωμάτωσής μας στην ΕΕ, είναι ωστόσο αντίθετη στη εισδοχή μας στο ΝΑΤΟ. Και το λένε πολύ ανοιχτά. Εμείς προσπαθούμε να εξηγήσουμε ότι για εμάς δεν υπάρχει εναλλακτική πέρα από την πλήρη εισδοχή μας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Θέλουμε να οικοδομήσουμε σχέσεις φιλίας με όλες τις χώρες, όπως και με τη Ρωσία» είπε ο Ζάεφ.

Τι μπορεί να άλλαξε μέσα σε αυτούς τους δύο μήνες; Γιατί από εκεί που ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ σχολίαζε τον ρόλο «ελλήνων επιχειρηματιών» χρηματοδοτών διαδηλώσεων χωρίς να υπάρχουν επίσημα στοιχεία και φερόταν ανοιχτά κατά ρώσων αντιπροσώπων και των διασυνδέσεών τους, πέρασε σήμερα στο ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για ρωσική ανάμειξη; Κι αυτό ενώ αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ ανέφεραν ότι του έχουν παράσχει στοιχεία και ενώ ο αμερικανός υπουργός Αμυνας δήλωσε ξεκάθαρα ότι έχουν μεταφερθεί χρήματα για καμπάνιες επηρεασμού; Μήπως τελικά πρόκειται για fake news από την πλευρά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και ενώ τον Ιούλιο γίνονταν προσπάθειες χειραγώγησης της κοινής γνώμης τώρα που πλησιάζει η ώρα του δημοψηφίσματος έχουν σταματήσει;

Παρατηρητής-αναλυτής των εξελίξεων στα Βαλκάνια, υπό τον όρο ότι δεν θα αποκαλυφθεί η ταυτότητά του, ανέφερε στο Protagon ότι η στροφή του Ζάεφ μπορεί να οφείλεται στα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει εντός της παράταξής του από βουλευτές, στελέχη και παράγοντες οι οποίοι είναι φιλικά διακείμενοι στον ρωσικό παράγοντα και έχουν δεχθεί πιέσεις λόγω της προηγούμενης σκληρής στάσης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Η ίδια πηγή ανέφερε ότι οι ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν στη συγκεκριμένη περίπτωση περιπλέκονται ακόμα περισσότερο λόγω του ρόλου της ΠΓΔΜ και του εργοστασίου των fake news στην πόλη του Βέλες απ’ όπου το 2016 διαδίδονταν ψευδείς ειδήσεις υπέρ της εκλογής Τραμπ και ότι την ίδια ακριβώς δουλειά έκανε και το ρωσικό «εργοστάσιο των τρολ» στην Αγία Πετρούπολη. «Ενδέχεται να υπάρχουν συγκοινωνούντα δοχεία, από τη Ρωσία προς την “πτέρυγα Τραμπ” στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων» υποστήριξε η πηγή.

Κάποια από αυτά τα συγκοινωνούντα δοχεία ίσως να περνούν από τη ΠΓΔΜ. Τον Ιούλιο το Organized Crime and Corruption Reporting Project – OCCRP, το δημοσιογραφικό δίκτυο για θέματα οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς, που δραστηριοποιείται κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, είχε κάνει τις εξής αποκαλύψεις: το εργοστάσιο των fake news της πόλης Βέλες δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 2015 από έναν δικηγόρο της ΠΓΔΜ, ενώ συμμετείχε και Αμερικανός ο οποίος θέτει υποψηφιότητα με τους Ρεπουμπλικανούς στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου 2018. Τρεις μήνες πριν δημιουργηθεί το εργοστάσιο των fake news υπέρ του Τραμπ στο Βέλες, η  Αννα Μπογκάτσεβα, μέλος του ρωσικού «εργοστασίου των τρολ» που κατηγορείται μαζί με με 12 ακόμα Ρώσους για χειραγώγηση κατά τις αμερικανικές εκλογές του 2016, είχε εμφανιστεί στην ΠΓΔΜ. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η Μπογκάτσεβα είχε ταξιδέψει στις ΗΠΑ το 2014 για συλλογή πληροφοριών και επαφές. Η ίδια, αφού έμεινε για κάποιο καιρό στην ΠΓΔΜ, πέρασε στην Ελλάδα στις 26 Ιουνίου 2015, λίγες ώρες πριν ανακοινωθεί το δημοψήφισμα από τον Αλέξη Τσίπρα.

Η δραστηριότητα των fake news από την ΠΓΔΜ συνεχίστηκε και μετά τις αμερικανικές εκλογές του 2016. Οπως αποκάλυψε σε συνέντευξή του προς το CNN o ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ, κατά τις ειδικές εκλογές της Αλαμπάμα το 2017 αναπτύχθηκαν και ετέθησαν σε λειτουργία ειδικά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που εντόπισαν στην ΠΓΔΜ πολλούς ψευδείς λογαριασμούς οι οποίοι επιχειρούσαν να διαδώσουν fake news.

Στις 16 Σεπτεμβρίου, μία ημέρα πριν από τη δήλωση Ζάεφ περί μη ύπαρξης στοιχείων για ρωσική επιρροή ενόψει του δημοψηφίσματος, οι New York Times στο εκτενές άρθρο τους για τον πόλεμο παραπληροφόρησης μεταξύ Δύσης – Ρωσίας που διεξάγεται στα Βαλκάνια ανέφεραν:

«Καθώς οι “Μακεδόνες” προετοιμάζονται για την πιο σημαντική ψηφοφορία στην ιστορία του έθνους τους, πολλά μηνύματα στο Facebook παροτρύνουν τους ψηφοφόρους να κάψουν τις κάλπες. Εκατοντάδες νέες ιστοσελίδες καλούν για μποϊκοτάζ. Και ένα άρθρο, ευρέως διαδεδομένο σε απευθείας σύνδεση, προειδοποιεί ότι η Google μπορεί να εξαλείψει τη“μακεδονική” από τον κατάλογο αναγνωρισμένων γλωσσών της, ανάλογα με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Σε μια εποχή παραπληροφόρησης, αξιωματούχοι της ΠΓΔΜ και της Δύσης αναφέρουν ότι η έμφαση στη δραστηριότητα των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης είναι απλώς αυτή: παραπληροφόρηση που κατευθύνεται από ρωσικές ομάδες οι οποίες προσπαθούν να προκαλέσουν φόβο και να μειώσουν την προσέλευση σε μία ψηφοφορία που θα μπορούσε να βάλει αυτό το βαλκανικό έθνος σε πορεία ένταξης στο ΝΑΤΟ».

Σημειώνεται ότι εάν λιγότεροι από τους μισούς εγγεγραμμένους ψηφοφόρους συμμετέχουν στο δημοψήφισμα, το θέμα θα πρέπει να επιστρέψει στο Κοινοβούλιο. Οπως ανέφεραν διπλωμάτες, 40 νέες ιστοσελίδες εμφανίζονται καθημερινά στο Facebook υπέρ του μποϊκοτάζ του δημοψηφίσματος. Οι New York Times επικαλούνται και πληροφορίες από αμερικανούς αξιωματούχους μυστικών υπηρεσιών που υποστηρίζουν ότι η Ρωσία έχει επίσης προσεγγίσει τοπικούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους και συμμορίες μοτοσικλετιστών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News