Από τα είδη πρώτης ανάγκης μέχρι τη θέρμανση των σπιτιών μας, το κόστος ζωής αυξάνεται κατακόρυφα – όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός έχει εκτιναχθεί το υψηλότερο επίπεδο από το 2010 ( 5,1% το Δεκέμβριο) και θα αυξηθεί περαιτέρω τους επόμενους μήνες, όσο θα συνεχίζεται η κούρσα των ανατιμήσεων στα σούπερ μάρκετ, στις τιμές του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του ηλεκτρικού ρεύματος. Η εικόνα είναι πανομοιότυπη παντού: Στην Βρετανία ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε το Δεκέμβριο στο 5,4%, το υψηλότερο ποσοστό τα τελευταία 30 χρόνια, στις ΗΠΑ εκτινάχθηκε στο 7% και έσπασε ρεκόρ 40ετίας, στον Καναδά αυξάνεται δύο φορές πιο γρήγορα από ότι πριν από την πανδημία. Ακόμη και στην Ιαπωνία έχει χτυπήσει συναγερμός μετά από οκτώ χρόνια και μια μακρά περίοδο αρνητικού πληθωρισμού που έφερε η μεγάλη “βουτιά” στην αγορά ακινήτων.

Οι επιπτώσεις είναι αλυσιδωτές, όχι μόνο στην τσέπη του καταναλωτή, αλλά και για τους δανειολήπτες. Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), την Πέμπτη, έδωσε σήμα για διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων από τον Μάρτιο και ίσως σε κάθε επόμενη συνεδρίασή της, προκαλώντας αναταράξεις στις αγορές και αγωνία στους αμερικανούς δανειολήπτες που θα πληρώνουν υψηλότερες δόσεις στις τράπεζες για την εξυπηρέτηση των δανείων τους. Οι Κεντρικές Τράπεζες του Μεξικού, της Ουγγαρίας και της Ρωσίας έχουν αυξήσει, ήδη, τα επιτόκια και μόνο η Κίνα για λόγους που σχετίζονται με την καθοδική πορεία της οικονομίας της έχει μειώσει τα επιτόκια. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τηρεί στάση αναμονής με την Κριστίν Λαγκάρντ, όμως, να έχει καταστήσει σαφές ότι θα πατήσει τη σκανδάλη των επιτοκίων αν ξεφύγει ο πληθωρισμός που εκτινάχθηκε στην ευρωζώνη στο 5% τον Δεκέμβριο.

Με μια γενικευμένη κρίση τιμών, που φαίνεται ότι διαρκεί περισσότερο από τις αρχικές προβλέψεις, βρίσκεται αντιμέτωπος όλος ο πλανήτης. Κυβερνήσεις, Κεντρικές Τράπεζες και αναλυτές επιμένουν στον βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα της αλλά οι αβεβαιότητες είναι πολλές και το τοπίο παραμένει ακόμη θολό.

Επτά λόγοι βρίσκονται πίσω από το πληθωριστικό ντόμινο και σχετίζονται με τις μεγάλες παρενέργειες της πανδημίας στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά και τις γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσία με επίκεντρο την Ανατολική Ευρώπη.

1. Αύξηση των τιμών της ενέργειας

Οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν στην αρχή της πανδημίας, αλλά στη συνέχεια εκτινάχθηκαν στα ύψη, προκαλώντας αλυσιδωτές αυξήσεις στις λιανικές τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές. Το ίδιο συνέβη με το φυσικό αέριο και το ηλεκτρικό ρεύμα.

Αιτία, το ριμπάουντ της παγκόσμια ζήτησης μετά την άρση των lockdown που είχαν καθηλώσει σε χαμηλά επίπεδα την προσφορά. Η αυξημένη ζήτηση από τα εργοστάσια σε ΗΠΑ και Ευρώπη και σε ακόμη υψηλότερο βαθμό από την Ασία ανέβασε τις τιμές των καυσίμων και εξάντλησε τα αποθέματα φυσικού αερίου. Την ίδια στιγμή οι γεωστρατηγικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας και το “φρένο” του Πούτιν στη ροή φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά ενέτειναν το πρόβλημα με αποτέλεσμα οι τιμές και εκτοξευτούν στα ύψη.

Η διεθνής τιμή του πετρελαίου μπρεντ έχει εκτιναχθεί στα επίπεδα των 88 δολαρίων το βαρέλι από 56 ευρώ στο τέλος Ιανουαρίου πέρυσι και 21 δολάρια στις αρχές Μαρτίου του 2020 στην αρχή της πανδημίας. Η αντίστοιχη τιμή του αμερικανικού πετρελαίου κυμαίνεται στα 88 δολάρια ακολουθώντας την ίδια πορεία. Στις ΗΠΑ η βενζίνη κοστίζει κατά μέσο όρο 3,31 δολάρια το γαλόνι – από 2,39 δολάρια το γαλόνι πριν από ένα χρόνο.

Η τιμή του φυσικού αερίου έχει επίσης εκτοξευθεί. Από 18,8 ευρώ ανά Mwh τον Ιανουάριο πέρυσι, κυμαίνεται σήμερα σε επίπεδα υψηλότερα από τα 90 ευρώ ενώ στις 20 Δεκεμβρίου είχε φτάσει στα 146,44 ευρώ ανά Mwh.

Στην Ελλάδα, η μέση τιμή της αμόλυβδης έχει αυξηθεί στο 1,8 ευρώ το λίτρο από 1,4 ευρώ στα τέλη Ιανουαρίου του 2020, ενώ η μέση τιμή του πετρελαίου θέρμανσης έχει φτάσει στα 1,2 ευρώ το λίτρο από 0,88 ευρώ πέρυσι. Και η τιμή του ηλεκτρικού έχει εκτοξευτεί στα 284 ευρώ τη Mwh, παρουσιάζοντας αύξηση υψηλότερη του 80% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι.

2. Ελλείψεις αγαθών

Οι τιμές σε πολλά καταναλωτικά προϊόντα εκτινάχθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι καταναλωτές κατά τη διάρκεια των lockdown παρέμειναν στο σπίτι και αύξησαν την κατανάλωση τους σε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, αντί να πάνε σε εστιατόρια ή διακοπές. Προχώρησαν επίσης σε ανακατασκευές και ανακαινίσεις των κατοικιών τους.

Η αυξημένη ζήτηση δεν ήταν δυνατόν να καλυφθεί καθώς τα κλειστά εργοστάσια σε περιοχές όπως η Κίνα, λόγω των περιορισμών της Covid, μείωσαν την παραγωγή τους. Ετσι, υπήρξαν ελλείψεις προϊόντων που οδήγησαν σε μεγάλες ανατιμήσεις ιδιαίτερα στα οικοδομικά και άλλα είδη στον κλάδο των κατασκευών. Οι τιμές στο πλαστικό, στο σκυρόδεμα και στον χάλυβα εκτινάχθηκαν. Οι ανατιμήσεις στην ξυλεία τον περασμένο χρόνο έφτασαν στα επίπεδα του 80% στη Μεγάλη Βρετανία και στο 100% στις ΗΠΑ. Οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες στις ΗΠΑ αύξησαν, επίσης, τις τιμές τους λόγω των ελλείψεων και του αυξημένου κόστους στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Το ίδιο συνέβη και στα μικροτσίπ που χρησιμοποιούνται σε αυτοκίνητα, υπολογιστές και άλλα οικιακά είδη.

3. Μεταφορικά ναύλα

Οι ναυτιλιακές εταιρείες, λόγω των περιορισμών στην παραγωγική διαδικασία, είχαν αρχικά αποσύρει στα μεγάλα λιμάνια τα πλοία μεταφοράς κοντέινερ και τα τάνκερ. Στη συνέχεια (μετά την άρση των lockdown) έπρεπε να εξυπηρετήσουν αυξημένες παραγγελίες που δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν ποσοτικά και χρονικά.

Αυξήθηκε το κόστος τους και αύξησαν τα ναύλα. Ετσι οι λιανέμποροι σε όλο τον κόσμο έπρεπε να περιμένουν πολύ περισσότερο χρόνο και να πληρώσουν πολύ υψηλότερο κόστος για να παραλάβουν τα εμπορεύματα που είχαν παραγγείλει. Οι ίδιοι, το επιπλέον κόστος το μετακύλισαν με αυξήσεις τιμών στους καταναλωτές.

Ετσι εξηγούνται και οι μεγάλες ελλείψεις στα χριστουγεννιάτικα παιχνίδια και οι αυξήσεις στις τιμές τους.

Η αποστολή ενός κοντέινερ 40 ποδών (12 μ.) από την Ασία στην Ευρώπη κοστίζει επί σήμερα 17.000 δολάρια – 10 φορές περισσότερο από ό, τι το προηγούμενο έτος, όταν ήταν 1.500 δολάρια.

Για τους ίδιους λόγους αυξήθηκαν και τα τέλη στις αεροπορικές μεταφορές ενώ η κατάσταση επιδεινώθηκε και από την έλλειψη οδηγών φορτηγών στην Ευρώπη.

Το Δεκέμβριο υπήρξε εξομάλυνση της κατάστασης στις παγκόσμιες μεταφορές. Όμως η παραλλαγή Όμικρον και ενδεχομένως η εμφάνιση μελλοντικών παραλλαγών Covid εγκυμονούν νέους κινδύνους..

4. Αύξηση μισθών

Πολλοί εργαζόμενοι αποσύρθηκαν από την παραγωγική διαδικασία ή άλλαξαν δουλειά κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Στις ΗΠΑ, τον Απρίλιο, περισσότεροι από 4 εκατομμύρια εργαζόμενοι εγκατέλειψαν τις δουλειές τους με αποτέλεσμα να υπάρξουν μεγάλες ελλείψεις σε ειδικότητες, όπως οδηγοί, μεταποιητές τροφίμων και σερβιτόροι.

Ερευνα σε 50 μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 94% αντιμετώπιζε πρόβλημα στην αναπλήρωση των κενών εργατικών θέσεων. Ετσι αύξησαν τους μισθούς και έδωσαν αυξημένα μπόνους για να προσελκύσουν νέους εργαζόμενους και να διατηρήσουν το προσωπικό τους. Τα McDonald’s και η Amazon προσφέρουν μπόνους προσλήψεων που κυμαίνονται από 200 έως 1.000 δολάρια. Η παγκόσμια φίρμα ρούχων Next απέδωσε στο αυξημένο μισθολογικό κόστος τις μεγάλες των τιμών που προανήγγειλε για το 2022. Και πάλι, το αυξημένο κόστος μετατράπηκε σε αυξήσεις τιμών στα ράφια.

5. Κλιματική επίδραση

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε πολλά μέρη του κόσμου συνέβαλαν στην άνοδο του πληθωρισμού. Οι τυφώνες Ida και Nicholas που έπληξαν τον Κόλπο του Μεξικού, προκάλεσαν ζημιές στις αμερικανικές πετρελαϊκές υποδομές και δημιούργησαν προβλήματα στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου. Αλλά και η σφοδρή χειμερινή καταιγίδα που έκλεισε μεγάλα εργοστάσια στο Τέξας επιδείνωσε το πρόβλημα στην παραγωγή μικροτσίπ. Επίσης η πιο σφοδρή ξηρασία του αιώνα που αντιμετώπισε η Βραζιλία είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξουν σοβαρά προβλήματα στην παραγωγή του καφέ που οδήγησαν στην αύξηση της τιμής του.

6. Εμπορικοί φραγμοί

Οι νέοι εμπορικοί κανόνες μετά το Brexit εκτιμάται ότι μείωσαν τις εισαγωγές από την ΕΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά περίπου ένα τέταρτο το πρώτο εξάμηνο του 2021. Τα τέλη περιαγωγής επιστρέφουν για πολλούς ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο που επισκέπτονται την Ευρώπη φέτος.

Επίσης οι εισαγωγικοί δασμοί των ΗΠΑ σε κινεζικά προϊόντα έχουν μεταφερθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου στους αμερικανούς καταναλωτές μέσω ανατιμήσεων. Ο κινεζικός γίγαντας των τηλεπικοινωνιών Huawei δήλωσε πέρυσι ότι οι κυρώσεις που του επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ το 2019, επηρεάζουν το κόστος των προϊόντων του που εισάγονται στις ΗΠΑ αλλά και στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη.

7. Το τέλος των μέτρων στήριξης

Οι κυβερνήσεις αίρουν σταδιακά τις ενισχύσεις που δόθηκαν προς τις επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους λειτουργίας τους σε μία περίοδο που δεν έχει αποκατασταθεί η ισορροπία στην αγορά και ίσως φέρει νέες ανατιμήσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News