Η Ελενα Σμιθ άρχισε τη δημοσιογραφική της καριέρα ως εκπαιδευόμενη ρεπόρτερ στο Associated Press, και στη συνέχεια εργάστηκε ως freelance σε διάφορα έντυπα και στο BBC.  Οταν ο κομμουνισμός κατέρρευσε και ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι τα Βαλκάνια επρόκειτο να πάρουν φωτιά, πήρε την απόφαση να κάνει βάση της την Αθήνα. Η σχέση της αγγλίδας δημοσιογράφου με τη χώρα μας, όμως, είναι παλαιότερη. Ηταν στα 20 της όταν βρέθηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά, την οποία γνώριζε ήδη μέσω της Κύπρου, όπου πέρασε ένα μέρος της παιδικής της ηλικίας.

Και τώρα ο Guardian τιμά την τριαντάχρονη καριέρα της ανταποκρίτριάς του στην Ελλάδα με μια συνέντευξη στην οποία η αγγλίδα δημοσιογράφος μιλάει για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ως ρεπόρτερ στην Αθήνα, για το δέσιμο της με τη χώρα αλλά και για σημαντικές στιγμές της καριέρας της.

«Κάθε χώρα έχει τις προκλήσεις της: το να γράφεις για την Ελλάδα και τους Έλληνες έχει τους δικούς του κινδύνους. Η κριτική -αν και έχει ελαττωθεί- προκαλεί την ανάφλεξη αντιπαραθέσεων και καταγγελιών. Το Mακεδονικό ζήτημα, ζητήματα ταυτότητας, εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα, όπως και ο εμφύλιος πόλεμος του 1946-‘49 και τα ταραχώδη γεγονότα που προηγήθηκαν», λέει η Ελεν Σμιθ στην συνάδελφό της στον Guardian, Σόφι Ζέλντιν Ο’Νιλ.

Η Σμιθ αναφέρεται επίσης στη «φυσική καχυποψία για τους ξένους, που προέρχεται από δεκαετίες παρεμβάσεων στις εσωτερικές υποθέσεις» της χώρας και «έχει αναμφίβολα διαδραματίσει έναν ρόλο». Δεν έχει ακόμη ξεχάσει πώς αντέδρασε -τη δεκαετία του 1990- μια δεξιά εφημερίδα σε μια φαινομενικά αθώα ιστορία σχετικά με τον ανταγωνισμό μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης  με πρωτοσέλιδο τίτλο «Ο Guardian και το Foreign Office διχοτομούν τη χώρα μας». Χρόνια αργότερα, ο συνταξιούχος πλέον αρχισυντάκτης της εφημερίδας της είπε ότι, όταν αποφασίστηκε να δοθεί τόση έμφαση στο άρθρο, έπρεπε να το κάνει «ιδιαίτερα συνωμοσιολογικό».

Η Σμιθ αποκαλύπτει ακόμη ότι την εποχή της διακυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου δέχτηκε απειλές για τη ζωή της, πράγμα που έκανε τη βρετανική πρεσβεία να στείλει στο σπίτι της έναν αξιωματικό της πολιτικής προστασίας για να το ερευνήσει πολύ προσεκτικά.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες στιγμές της καριέρας της μέχρι σήμερα; Η Ελενα Σμιθ μιλάει με μεγάλο θαυμασμό για τον Μανώλη Γλέζο, έναν από τους «σύγχρονους ήρωες» της Ελλάδας, που είχε την ευκαιρία να γνωρίσει. Ηταν λέει «ένας άνδρας που συνδύαζε την ταπεινότητα και την αντοχή με μια εξαιρετική αποφασιστικότητα και πνευματική δύναμη». Θυμάται ακόμη την «επικίνδυνη γοητεία» του Ζαν Μαρί Λεπέν, όταν κολύμπησε μέχρι το σκάφος του ανοικτά της Κέρκυρας για μια συνέντευξη μαζί του στις 16 Ιουνίου 1993. Το Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν τη χαρακτήρισε στη συνέχεια «βρώμικο κουρέλι», πράγμα που η ίδια θεώρησε κολακευτικό, όπως και τον χαιρετισμό του Πάπα Φραγκίσκου κατά την επίσκεψή του στη Λέσβο για την ανάδειξη της προσφυγικής κρίσης.

Ακόμα, μιλάει για τη συγκίνηση, που της προκάλεσε η αναφορά του Μπαράκ Ομπάμα σε ένα άρθρο της, στο τελευταίο του διεθνές ταξίδι ως πρόεδρος των ΗΠΑ, στην Ελλάδα. Στην τελευταία μεγάλη του ομιλία σε ξένο έδαφος, στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μόλις δύο εβδομάδες μετά την απρόβλεπτη νίκη του Τραμπ, ο Ομπάμα επέλεξε να επαναλάβει τα λόγια της Μελίας Ελευθεριάδη στη Σμιθ λέγοντας ότι γυναίκες όπως εκείνη του έδιναν ελπίδα: «Αυτό που αισθανόμαστε αυτή τη στιγμή, είναι ότι όλοι ζούμε κάτω από τον ίδιο ήλιο. Ερωτευόμαστε κάτω από το ίδιο φεγγάρι. Είμαστε όλοι άνθρωποι, έχουμε την υποχρέωση να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους». Ηταν μια φράση που της είχε πει στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης, η υπάλληλος της Νομαρχίας Αθηνών Μελία Ελευθεριάδη, έξω από το ΟΑΚΑ όπου τη συνάντησε τυχαία να παραδίδει ανθρωπιστική βοήθεια για τους πρόσφυγες.

Για την κρίση χρέους. Αναφερόμενη στα ρεπορτάζ της,  η Ελενα Σμιθ λέει στη συνέντευξή της στον  Guardian ότι η κρίση ξεκίνησε στα τέλη του 2009, και στην κορύφωσή της, όταν μια χαοτική έξοδος από την ευρωζώνη έμοιαζε αναπόφευκτη, η Ελλάδα θύμιζε τρένο που έχει εκτροχιαστεί. «Κανείς δεν γνώριζε τι τον περίμενε στην επόμενη στροφή. Ήταν μια υπαρξιακή κρίση με πιθανόν εκρηκτικά αποτελέσματα για όλη την Ευρώπη. Αυτό έγινε σαφέστερο καθώς ξεδιπλώνονταν τα γεγονότα και από μια άποψη έδινε νέο νόημα στο παλιό ρητό: “Να φοβάστε τα μικρά κράτη”», σημειώνει, συμπληρώνοντας ότι το 2015 το τρενάκι του τρόμου έγινε ακόμα πιο επικίνδυνο. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκλέχθηκε με μια ριζοσπαστική αριστερή ατζέντα, υποσχόμενος να «διαγράψει» τα μέτρα λιτότητας που η Αθήνα είχε δεσμευτεί ότι θα εφαρμόσει για την αποτροπή της χρεοκοπίας. Η απόφαση του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα να διενεργήσει δημοψήφισμα για τους αφόρητους όρους που είχαν θέσει οι δανειστές, ήταν το κρεσέντο του δράματος.

«Δυσκολευόμουν να αναγνωρίσω τη χώρα που αγαπώ. Είχε γίνει μια μεγάλη πληγή. Είχα φίλους που είχαν πληγεί σοβαρά και η καρδιά μου ράγιζε», λέει  η αγγλίδα δημοσιογράφος, που δεν έκρυψε ποτέ την αγάπη της για τη χώρα μας. Μια δεκαετία μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, οι άνθρωποι σε περιοχές της μεσαίας τάξης κάτω από την Ακρόπολη αγωνίζονταν για τα προς το ζην, καθώς η πείνα και ο υποσιτισμός εμφανίστηκαν σε συνδυασμό με την ανεργία και την έλλειψη στέγης. Αναμφίβολα η κρίση αποκάλυψε τις αδυναμίες του κράτους. Ωστόσο, αν και βίωσαν πάρα πολλές απώλειες, οι Έλληνες παρουσίασαν αξιοθαύμαστο θάρρος και έγιναν πρότυπο αντίστασης και ανθεκτικότητας της εποχής μας.

Για τη Χρυσή Αυγή και τον Παύλο Φύσσα. Το 2013, η Διεθνής Αμνηστία απένειμε βραβείο στην Ελενα Σμιθ για την κάλυψη της Χρυσής Αυγής  και άλλων θεμάτων εκείνης της χρονιάς. Η δημοτικότητα της Χρυσής Αυγής την ξάφνιασε «εντελώς», παραδέχεται.  Οι αναλυτές προέβλεπαν βουτιά στη δημοτικότητα του κόμματος όταν ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2015. Η Χρυσή Αυγή όμως κράτησε τις έδρες της ως τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της χώρας. «Υπολογίζεται ότι 500.000 Έλληνες ψήφισαν το κόμμα με την αντιμεταναστευτική πλατφόρμα», θυμίζει όταν μόλις λίγους μήνες νωρίτερα, οι ηγέτες του κόμματος είχαν κατηγορηθεί για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης υπό τον μανδύα του πολιτικού κόμματος.

Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν απόδειξη της ικανότητας των εξτρεμιστών να εκμεταλλεύονται όχι μόνο τον φόβο και την απελπισία -τις επικίνδυνες παρενέργειες της κρίσης- αλλά και τους φόβους που είχαν προκύψει από την έλευση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων, την ίδια εποχή που η κρίση χτυπούσε την Ελλάδα. Το κόμμα είχε βρει πολύτιμη υποστήριξη και από συμπαθούντες  στους κόλπους της αστυνομίας και του στρατού. Και οι δύο πρόσφεραν την κάλυψη, που επέτρεπε στο κόμμα να επιβιώνει, παρά το γεγονός ότι τα τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής έσπερναν τον τρόμο στους δρόμους με απίστευτο θράσος.

Η δολοφονία του αντιφασίστα μουσικού Παύλου Φύσσα τον Σεπτέμβριο του 2013 ήταν σημείο καμπής στα συναισθήματα του κόσμου απέναντι στη Χρυσή Αυγή, αναφέρει. Χρειάστηκε η δολοφονία ενός Έλληνα από ένα δηλωμένο μέλος της Χρυσής Αυγής για να σοκαριστεί η κοινή γνώμη και να ξυπνήσει ξανά το αντιφασιστικό κίνημα. Πριν το θάνατό του, οι επιθέσεις σε μετανάστες γίνονταν ανεκτές από τις αρχές.

Καθώς η δίκη προχωρούσε και ο φάκελος με τα ενοχοποιητικά στοιχεία της υπόθεσης μεγάλωνε, χάρη στις προσπάθειες γυναικών δικαστικών, η υποστήριξη άρχισε να μειώνεται. Η Χρυσή Αυγή αυτοπαρουσιαζόταν ως εθνικιστική δύναμη, απορρίπτοντας μέχρι το τέλος κάθε ταμπέλα που τη συνέδεε με το ναζισμό ή το φασισμό. Μεταμφίεζε τη ρατσιστική της ιδεολογία σε πατριωτισμό.

Τον Ιούλιο του 2019, σχεδόν ένα χρόνο με την «κανονικότητα» που ακολούθησε το bailout, το κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας κατάφερε να νικήσει παίζοντας το χαρτί του εθνικισμού. Από τη στιγμή που η Χρυσή Αυγή δεν κατάφερε να ξαναμπεί στο κοινοβούλιο, ήταν θέμα χρόνου μέχρι οι εσωτερικές διαμάχες και αδυναμίες να σφραγίσουν τη μοίρα της.

Η Χρυσή Αυγή έπεσε θύμα της ίδιας της της ροπής στη βία. Η ηγεσία του κόμματος έλαβε ποινές 13 ετών και αναμένεται να μείνει στη φυλακή για πολύ καιρό ακόμα. Ωστόσο είναι πιο δύσκολο να ξεριζωθούν οι ιδέες που οδήγησαν στην απότομη άνοδό της. Οι ακροδεξιοί εθνικιστές θα θελήσουν να ανασυνταχθούν και είναι πιθανό να δουν και πάλι τη δημοτικότητά τους να αυξάνεται αν οι διαβρωτικές επιπτώσεις της πανδημίας γίνουν υπερβολικά αισθητές και η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση ενταθεί και πάλι.

Για τον Guardian, τον Observer και το 1821. Λίγοι οργανισμοί μέσων ενημέρωσης έχουν επιλέξει να καλύπτουν ελληνικά θέματα τοποθετώντας ανταποκριτή τους στην Αθήνα, τόσο αναλυτικά ή με τόση συνέπεια. Ο Observer, η παλαιότερη κυριακάτικη εφημερίδα στον κόσμο, δημοσίευε άρθρα για την Ελλάδα και ρωτούσε: «Τι πρέπει να γίνει με αυτήν;», μόνο λίγες δεκαετίες μετά την εμφάνιση του σύγχρονου ελληνικού κράτους το 1854, μας πληροφορεί η Ελενα Σμιθ.

Το ίδιο και ο Manchester Guardian, που ιδρύθηκε το 1821, δηλαδή τη χρονιά που ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η εφημερίδα αναφέρθηκε εκτενώς στον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον στο Μεσολόγγι τον Απρίλιο του 1824, σημειώνοντας μάλιστα ότι «οι Έλληνες ζήτησαν και απέκτησαν την καρδιά [του] που τοποθετήθηκε σε ένα Μαυσωλείο της χώρας, η απελευθέρωση της οποίας ήταν η τελευταία του επιθυμία», μας θυμίζει η Ελενα Σμιθ. Καθώς ο ελληνικός πόλεμος της Ανεξαρτησίας κλιμακωνόταν, τα άρθρα ήταν αφιερωμένα όχι μόνο στο Ανατολικό Ζήτημα, αλλά και στη Συνθήκη του Λονδίνου του 1827, στόχος της οποίας ήταν «να σταματήσει να χύνεται αίμα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας».

Η Σμιθ αναφέρει, τέλος, ότι στο όνομα της πολιτιστικής δικαιοσύνης και οι δύο εφημερίδες υποστήριζαν πάντα τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα. Και κλείνει τη συνέντευξή της με τη φράση: «Εξακολουθώ να συναντώ Έλληνες, που θαυμάζουν το πώς οι ανταποκριτές του Guardian έστελναν μηνύματα αντιστασιακών στη Βρετανία την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών [1967-74]»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News