Δεν φτάνει που σε ρωτούν γιατί είσαι ακόμη μόνη – μόνος, σε διαβεβαιώνουν από πάνω ότι «θα βρεις τον άνθρωπό σου γρήγορα»…  Νομίζετε ότι κάνει καλό να λες τέτοια πράγματα; Οτι δείχνεις ενδιαφέρον και συναίσθηση;  Αμ δε. Τέτοιου είδους ερωτήσεις και προτροπές στην εποχή μας συνιστούν «single shaming» («το να οικτίρεις τους αζευγάρωτους ανθρώπους») και είναι πιθανό να είναι περισσότερο βλαβερές παρά χρήσιμες, αφούν σταλάζουν ντροπή σε κάποιους ανθρώπους επειδή είναι μόνοι.

Το «single shaming» πηγάζει από αρνητικά στερεότυπα για ανθρώπους που ζουν μόνοι: θα πρέπει να είναι λυπημένοι και μοναχικοί που δεν έχουν σύντροφο· ψάχνουν ενεργά, αλλά δεν έχουν βρει ακόμα ταίρι· μάλλον κάτι δεν πάει καλά μαζί τους για να είναι μόνοι. Ωστόσο όλα είναι αποτέλεσμα των πιέσεων για συμμόρφωση με μακραίωνες κοινωνικές συμβάσεις: όποιος βρίσκει το ταίρι του, παντρεύεται, κάνει σπίτι, αποκτά 2 -3 παιδιά και ένα σκύλο, με άλλα λόγια, έχει όλα τα απαραίτητα συστατικά για μια ευτυχισμένη ζωή.

Και ενώ αυτές οι κοινωνικές νόρμες επαναξιολογούνται σταθερά εδώ και δεκαετίες, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι το single shaming εξακολουθεί να είναι ισχυρό, έγραψε πριν κάποιο καιρό στο BBC Worklife η Τζέσικα Κλάιν. Στοιχεία από έρευνα της εφαρμογής γνωριμιών Match, στην οποία συμμετείχαν 1.000 αδέσμευτοι ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνουν ότι οι ερωτώμενοι σε ποσοστό 52% ανέφεραν ότι «από την αρχή της πανδημίας» βιώνουν «single shaming», πιθανότατα λόγω της αυξημένης εστίασης των ανθρώπων σε αυτούς, που θα μπορούσαν να βασιστούν κατά τη διάρκεια των lockdown. Και παρόλο που οι συμμετέχοντες σε ποσοστό 59% δήλωσαν «ικανοποιημένοι από την προσωπική τους κατάσταση», εξακολουθούσαν να αποτελούν στόχο αδιάκριτων ερωτήσεων.

Η εμμονική διατήρηση αυτών των προκαταλήψεων για τους αδέσμευτους σε πολλές χώρες, εκτός από υποτιμητική είναι και αναχρονιστική. «Το να είσαι single θεωρείτο κάποτε μεταβατική περίοδος, μέχρι να παντρευτούν οι άνθρωποι ή να ξαναπαντρευτούν», γράφει η Μπέλα ΝτεΠάουλο στο βιβλίο της «Singled Out: How Singles are Stereotyped, Stigmatized, and Ignored, and Still Live Happily Ever After». Αλλά τώρα, λέει, «οι Αμερικανοί περνούν περισσότερα χρόνια της ενήλικης ζωής τους ελεύθεροι παρά παντρεμένοι». Το 1970, επισημαίνει, επικαλούμενη στοιχεία απογραφής των ΗΠΑ, το 40% των νοικοκυριών στις ΗΠΑ αποτελούνταν από παντρεμένα ζευγάρια και τα παιδιά τους, ενώ το 17% ζούσε μόνο του ως single. Το 2012, το 27% των νοικοκυριών στις ΗΠΑ αποτελούνταν από άγαμους και μόλις το 20% ήταν γονείς και παιδιά.

Αλλά ακόμα και με αυτές τις αλλαγές στα στατιστικά στοιχεία, είναι ξεκάθαρο τόσο από αφηγήσεις όσο και από έρευνες, ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν ερωτικούς δεσμούς συνεχίζουν να έρχονται σε δύσκολη θέση από φιλικά τους ζευγάρια και από την οικογένειά τους, αλλά ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Παρόλο που οι ελεύθεροι φαίνεται να αποδέχονται όλο και περισσότερο και να επιλέγουν αυτό τον τρόπο ζωής, η πίεση για γνωριμίες εξακολουθεί να υπάρχει. Ωστόσο, μπορεί τουλάχιστον να υπάρξει κάποια πρόοδος, καθώς ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των singles μπορεί να αρχίσει να αντισταθμίζει τον στιγματισμό.

Οι βλαβερές συνέπειες του single shaming

Σύμφωνα με την νεοϋορκέζα ψυχοθεραπεύτρια Aλισον Εϊμπραμς, γράφει η Τζέσικα Κλάιν στο BBC, single shaming σημαίνει ότι «κρίνεις αρνητικά κάποιον επειδή δεν έχει σύντροφο και δεν συμμορφώνεται με τις προσδοκίες της κοινωνίας… να είναι παντρεμένος σε μια ορισμένη ηλικία».

Ως αποτέλεσμα, όσοι το κάνουν συμπεριφέρονται στους ανθρώπους χωρίς συντρόφους «διαφορετικά», λέει. «Οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι όταν είσαι single βαριέσαι και νιώθεις μοναξιά», προσθέτει από το Παρίσι η Ιπέκ Κουτζούκ, υπεύθυνη γνωριμιών στην εφαρμογή γνωριμιών Happn.

Στη μελέτη του Match, οι ερευνητές ρώτησαν για τις κοινές «φράσεις ντροπής» που έχουν ακούσει οι single από άλλους. Tο 35% απάντησε ότι τους είπαν «θα βρεις κάποιον σύντομα», το 29% άκουσε «θα πρέπει να έχεις μεγάλη μοναξιά», ενώ το 38% ανέφερε πως γενικά τους λυπούνται για την κατάσταση τους.

Η Μπέλα ΝτεΠάουλο  υποστηρίζει ότι οι μύθοι για τους single περιλαμβάνουν την ιδέα ότι τα παντρεμένα ζευγάρια  έχουν μια ιδιαίτερη μαεστρία για τη ζωή, που δεν διαθέτουν οι ελεύθεροι· ότι η ζωή των single είναι «τραγική»· και ότι το να είσαι αδέσμευτος σημαίνει ότι είσαι εγωιστής.

Πράγματι, ορισμένες έρευνες υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μύθους· μεταξύ άλλων μια γερμανική μελέτη του 2018 υποστηρίζει ότι τα στερεότυπα σχετικά με τους δυστυχισμένους single και τα ευτυχισμένα ζευγάρια δεν είναι καθόλου αληθή.

Τα στερεότυπα για τους single δεν είναι απλώς λανθασμένα, μπορούν επίσης να έχουν βλαβερές συνέπειες. Οπως λέει η Αλισον Εϊμπραμς, η εσωτερικευμένη ντροπή εξαιτίας κοινωνικών συμπεριφορών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εικόνα που έχουν οι single για τον εαυτό τους. Ακόμα κι αν οι φίλοι και οικογένεια κάποιου single δεν τον κάνουν να ντρέπεται για την κατάστασή του, το να μην έχει μεγάλα ορόσημα στη ζωή του, όπως ο γάμος και τα παιδιά, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά –ειδικά κάποιον που αναζητά ενεργά σύντροφο– επειδή η κοινωνία τείνει να τα περιμένει από αυτόν.

«Πολλές φορές, έχω δει ότι παίζει ρόλο στην κατάθλιψη», λέει η αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια Αλισον Εϊμπραμς. Ενα κανονικοποιημένο «σενάριο» για επιτυχημένη ζωή μπορεί ακόμη και να αναγκάσει όσους χαίρονται που είναι ελεύθεροι να επανεξετάσουν τη στάση τους και να αναζητήσουν κάτι που είναι αρκετά σίγουροι ότι δεν θέλουν, μόνο και μόνο για να μπορούν να ταιριάζουν με τα πολιτισμικά πρότυπα.

Το single shaming προέρχεται και από άλλες πηγές πέρα ​​από αδιάκριτους γονείς και φίλους. Ρόλο παίζουν ακόμη και οι κυβερνήσεις με παροχές μόνο σε όσους είναι νόμιμα παντρεμένοι, από τις οποίες οι άγαμοι δεν μπορούν να επωφεληθούν. Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτού του είδους οι παροχές στέλνουν ένα μήνυμα για τον «σωστό δρόμο» στη ζωή, που στηρίζει τα ζευγάρια, ενώ σπρώχνει τους single να εσωτερικεύσουν την ιδέα ότι ζουν με λάθος τρόπο την ενήλικη ζωή τους.

Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ένας υπάλληλος μπορεί να ασφαλίσει τον/τη σύζυγό του, αλλά οι άγαμοι δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο για σημαντικά τους πρόσωπα όπως αδέρφια ή στενούς φίλους, επισημαίνει η ΝτεΠάουλο. Τα ζευγάρια και οι οικογένειες έχουν προνόμια, που δεν είναι διαθέσιμα για τους άγαμους, και σε άλλους τομείς, από εκπτώσεις για διακοπές έως ειδικά επιδόματα σε άτομα με πυρηνικές οικογένειες (μαμά, μπαμπάς, παιδιά).

«Γεροντοκόρη» εναντίον «εργένη»

Οπως συμβαίνει με κάθε πολιτιστικό στίγμα, το single shaming δεν κατανέμεται εξίσου. Οι γυναίκες υφίστανται συνήθως το μεγαλύτερο βάρος, ενώ ορισμένες κουλτούρες δίνουν έμφαση στον γάμο και την απόκτηση παιδιών περισσότερο από άλλες. Οι διαφορές ξεκινούν αμέσως – αμέσως από τις λέξεις που περιγράφουν τους single: οι ανύπαντρες γυναίκες είναι «γεροντοκόρες» σε αντίθεση με τους ανύπανδρους άνδρες που είναι «εργένηδες».

Και ενώ οι «εργένηδες» (bachelor), συχνά παρουσιάζονται ως διασκεδαστικοί, γοητευτικοί (αν όχι ψιλοέκφυλοι), και άνθρωποι που απολαμβάνουν ανέμελα την ζωή τους, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις «γεροντοκόρες» (spinster). Ο όρος έχει αρνητική χροιά και χρησιμοποιείται υποτιμητικά για τις ανύπαντρες (ακόμα και νεαρές) γυναίκες στην ποπ κουλτούρα, όπως για παράδειγμα στο «Ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς» (όταν ξεκινάει το ημερολόγιό της η Μπρίτζετ είναι τριαντάρα, ζει στο Λονδίνο και έχει μια καλή δουλειά, αλλά η προσωπική της ζωή πάει από το κακό στο χειρότερο και την απασχολεί το γεγονός ότι θεωρείται «γεροντοκόρη»).

«Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη –που δεν είναι ούτε σοφή ούτε καν ακριβής– οι γυναίκες ενδιαφέρονται για τον γάμο περισσότερο από τους άνδρες», λέει η ΝτεΠάουλo και προσθέτει, ότι κατά την άποψή της «οι ανύπαντρες γυναίκες υποβάλλονται συχνότερα σε ενοχλητικές ερωτήσεις όπως “Βγαίνεις με κάποιον;”». Αντίστοιχα, η Εϊμπραμς  λέει ότι είναι περισσότερες οι γυναίκες πελάτισσές της που αναφέρουν περιστατικά single shaming από τους άνδρες πελάτες, επισημαίνει, όμως, ότι οι πελάτες της είναι κυρίως γυναίκες.

Ωστόσο και «οι ανύπαντροι άντρες μπορεί επίσης να αντιμετωπιστούν απαξιωτικά και απορριπτικά», παρατηρεί η ΝτεΠάουλο, καθώς πολλοί τους αντιμετωπίζουν σαν να είναι ακόμη «παιδιά», που δεν  μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους ή έχουν «εμμονή με το σεξ».

Η «δύναμη των αριθμών»

Το τι σημαίνει όμως να είσαι single αλλάζει και ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι αλλαγές, τόσο στις συμπεριφορές όσο και στα δημογραφικά στοιχεία, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κανονικοποίηση του να είναι κάποιος μόνος του, και ενδεχομένως να μειώσουν την τάση για αρνητική κριτική.

Τα τελευταία χρόνια, εξάλλου, influencers και διασημότητες μιλούν ανοικτά και με υπερηφάνεια για το στάτους τους ως single, παρατηρεί η Τζέσικα Κλάιν στο BBC. Η ηθοποιός Εμα Γουότσον, για παράδειγμα, σε συνέντευξή της στη Vogue έχει περιγράψει τον εαυτό της ως «σύντροφο του εαυτού της», ενθαρρύνοντας και άλλους να βλέπουν τη δική τους έλλειψη ερωτικού συντρόφου θετικά. «Οσο πιο πολλοί άνθρωποι αποδέχονται την ιδιότητά τους ως single, τόσο περισσότεροι θα νιώσουν απελευθερωμένοι και θα κάνουν το ίδιο», λέει σχετικά η Εϊμπραμς.

Tο BBC Worklife αναφέρεται ακόμη σε έρευνα, που έκανε η εφαρμογή γνωριμιών Bumble τον Οκτώβριο του 2021, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 8.500 χρήστες της εφαρμογής σε Καναδά, Γαλλία, Γερμανία, Ινδία, Μεξικό, Φιλιππίνες, Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την έρευνα το 53% των ερωτηθέντων συνειδητοποίησε ότι «είναι εντάξει να μείνω για λίγο μόνος», εξαιτίας της πανδημίας. Επιπλέον, από το ξέσπασμα της Covid-19 και μετά, πολλοί single ανέφεραν θετικά συναισθήματα και οφέλη από την προσωπική τους κατάσταση.

Ακόμη, σύμφωνα με την έρευνα της εφαρμογής Match, το 42% είπε ότι «απολάμβανε» το να είναι single κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, αυτό υποδηλώνει ότι το υπόλοιπο 58% των ερωτηθέντων δεν το απολάμβανε. Στην πραγματικότητα, η απομόνωση που προκλήθηκε από την πανδημία επηρέασε αρνητικά πολλούς single ενώ κάποιοι υπέστησαν περισσότερο single shaming. Το Match ανέφερε ότι το 37% των single δήλωσαν ότι δέχτηκαν περισσότερες ερωτήσεις από «φίλους και συγγενείς, που ανησυχούσαν» για την ερωτική τους ζωή. Πράγματι, η Εϊμπραμς παρατηρεί ότι το single shaming είναι «ακόμα αρκετά ανεξέλεγκτο», έστω και αν ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των single σε χώρες όπως οι ΗΠΑ υποδηλώνει μια τάση για απομάκρυνση από αυτή τη συμπεριφορά.

Οι ειδικοί πάντως αισιοδοξούν. Η ΝτεΠάουλο αποκαλεί την αύξηση των single «δύναμη των αριθμών», λέγοντας ότι «κάθε φορά που το Γραφείο Απογραφής δημοσιεύει τα πιο πρόσφατα στατιστικά του, τα ευρήματα δείχνουν ότι υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι χωρίς σύντροφο και μεγαλύτερο ποσοστό single από ότι πριν». Και τονίζει: «Οταν τόσο μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού είναι ανύπαντροι– στις ΗΠΑ, σχεδόν o μισός πληθυσμός– είναι πιο δύσκολο να επιμένει κάποιος ότι κάτι κακό τρέχει με όλους αυτούς».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News