Στις μέρες μας τα αεροπορικά ταξίδια είναι ένας πολύ συνηθισμένος τρόπος μετακίνησης, αν σκεφτεί κανείς ότι υπάρχουν περισσότερα από 45.000 αεροδρόμια σε όλον τον κόσμο, παρ’ όλο που δεν διαθέτουν όλες οι χώρες (195) αεροπορικές συνδέσεις. Μπορεί να είναι συναρπαστικά ή απογοητευτικά, όπως για παράδειγμα ένα αεροπορικό ταξίδι στην Ινδία.

Οι πτήσεις στα μεγάλα αεροδρόμια συχνά καθυστερούν και τα πρωτόκολλα ασφαλείας διαφέρουν από πόλη σε πόλη. Ωστόσο υπάρχει ένας παράγοντας που αντισταθμίζει τις ενοχλήσεις: τα ινδικά αεροδρόμια συγκαταλέγονται στα πιο όμορφα του κόσμου, σημειώνει ο Economist, και αποκαλύπτουν για τι είναι ικανή η Ινδία, αλλά και σε τι υστερεί.

Τα σύγχρονα αεροδρόμια, παγκοσμίως, είναι παραλλαγές στο ίδιο θέμα, κτίρια φτιαγμένα με γυαλί, χάλυβα, και συνήθως με άπλετο λευκό χρώμα. Τα ανερχόμενα έθνη, δε, τείνουν να ρίχνουν χρήματα στην ανέγερση εξωφρενικών κτιρίων. Καθώς οι χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής αύξησαν τη οικονομική τους ισχύ το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, σηματοδότησαν το πόσο σημαντικές είναι κτίζοντας μνημειώδεις τερματικούς σταθμούς.

Το Κατάρ, αποφασισμένο εδώ και καιρό να ξεπεράσει το γεωπολιτικό του εκτόπισμα, εγκαινίασε το 2014 το Hamad International. Το 2018, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν –ο οποίος επέβλεψε μια οικοδομική έκρηξη– εγκαινίασε στην Κωνσταντινούπολη το Istanbul International, ένα από τα μεγαλύτερα αεροδρόμια στον κόσμο. Και την επόμενη χρονιά στο Πεκίνο ολοκληρώθηκε το κινεζικό Beijing Daxing. Κομψά, μοντέρνα και φιλόδοξα, τα νέα αεροδρόμια δείχνουν ότι τόσο τα ίδια όσο και οι χώρες τους είναι το μέλλον.

Οχι όμως στην Ινδία, γράφει ο Economist. Το Terminal 2 της Μπανγκαλόρ, που άνοιξε το 2023, σχεδιάστηκε ως «τερματικός σταθμός σε κήπο», ένα νεύμα στη φήμη της καταπράσινης μητρόπολης ως «πόλη των κήπων». Είναι διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο έχει εμφανιστεί στην Κίνα ή στη Μέση Ανατολή. Και ως statement, το όραμά του είναι πολύ λιγότερο «διαστημικό», ένας επίγειος παράδεισος.

Στη χρωματική παλέτα κυριαρχούν οι γήινες αποχρώσεις με κηλίδες πράσινου, από το άφθονο φύλλωμα που αναδύεται από τεράστιες κρεμαστές ζαρντινιέρες. Τα δοκάρια, δε, είναι καλυμμένα με μπαμπού, δίνοντας την εντύπωση ότι όλο το κτίριο είναι κατασκευασμένο από οικολογικά υλικά.

Μια νέα ματιά στο παρελθόν

Οπως γράφει στον Economist ο Μπιλ Ντρέξελ, ένας αμερικανός think-tanker που επισκέφθηκε πρόσφατα την Ινδία, «έμεινa αμέσως έκπληκτος» από τον νέο τερματικό σταθμό της Μπανγκαλόρ, κάτι «ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, γιατί έφτασα τις πρώτες πρωινές ώρες… και θα προτιμούσα να κοιμάμαι». Σύμφωνα, δε, με τον αναλυτή Τάνερ Γκριρ, που συμμετείχε στο ίδιο ταξίδι, «αισθητικά ο ινδικός φουτουρισμός είναι πολύ ευχάριστος. Τα πάει καλά, σε αντίθεση με τον κινεζικό φουτουρισμό, ο οποίος είναι ωμός και άσχημος».

Οι πρώτοι μεγάλοι νέοι τερματικοί σταθμοί, που άνοιξαν με τη σύγχρονη άνθηση των κτιρίων αεροδρομίων της Ινδίας, φιλοδοξούσαν να μοιάζουν στους κινεζικούς. Τα αεροδρόμια της Μπανγκαλόρ και της Χαϊντεραμπάντ, που εγκαινιάστηκαν το 2008, είναι τυποποιημένα, από γυαλί και χάλυβα. Το λαμπερό Terminal 3 του Δελχί, που άνοιξε το 2010, έχει παρόμοια αισθητική, η οποία διακρίνεται μόνο από το διαβόητα άσχημο χαλί του.

Αλλά το Terminal 2 του Μουμπάι (Βομβάης), που ολοκληρώθηκε το 2014, σηματοδότησε ένα σημείο καμπής. Εδώ κυριαρχεί το σκυρόδεμα, ενώ το κυρίαρχο μοτίβο είναι το φτερό ενός παγωνιού, του εθνικού πτηνού της Ινδίας, το οποίο είναι ορατό στις λεπτομέρειες των τεράστιων κιόνων που συγκρατούν την οροφή, στα φωτιστικά, ακόμα και στη σήμανση.

Ο όμιλος GVK, στον οποίο ανατέθηκε ο τερματικός σταθμός, ήθελε να διασφαλίσει πως όταν κάποιος φτάνει στο αεροδρόμιο θα νιώθει αμέσως ότι βρίσκεται στην Ινδία, λέει ο Ντέρεκ Μουρ, εκ μέρους της αμερικανικής εταιρείας SOM, που το σχεδίασε. Το δεύτερο τερματικό της Μπανγκαλόρ, σχεδιασμένο επίσης από τη SOM, ακολούθησε το παράδειγμα. Για τον Ντέρεκ Μουρ τα δύο έργα ήταν «τα κορυφαία σημεία της καριέρας» του, σημειώνει ο Economist.

Το δεύτερο αεροδρόμιο της Γκόα, που άνοιξε το 2023, είναι άλλο ένα παρόμοιο παράδειγμα. Το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με τις προσόψεις των πορτογαλικών σπιτιών που βρέθηκαν στην πολιτεία. Παντού, δε, υπάρχουν χαρούμενα σημαιάκια. Ακόμη, ένα δεύτερο αεροδρόμιο στο Μουμπάι, το οποίο θα αρχίσει να λειτουργεί τον ερχόμενο Μάιο, χρησιμοποιεί ως μοτίβο τον λωτό, το εθνικό λουλούδι της Ινδίας. Ο σχεδιασμός του, δε, από τη βρετανική εταιρεία Zaha Hadid Architects εγγυάται επίσης ότι θα είναι ξεχωριστό.

Ο σχεδιασμός των αεροδρομίων της Ινδίας αποκαλύπτει βαθύτερες αλήθειες για τη χώρα, ανάμεσά τους την προθυμία να διατεθούν χρήματα για την ομορφιά ή τουλάχιστον για τη διακόσμηση, υπογραμμίζει ο Economist, σημειώνοντας ότι παντού στην Ινδία, ακόμη και οι πιο συνηθισμένες υπόγειες διαβάσεις και γέφυρες καλύπτονται από φωτεινές τοιχογραφίες με έργα τέχνης φυλών, τοπικά ορόσημα ή αφηρημένα σχέδια. Στο Μουμπάι, οι κολώνες που συγκρατούν το υπό κατασκευή  σιδηροδρομικό δίκτυο του μετρό έχουν ήδη διακοσμηθεί με σχέδια. Δεν είναι όλα ελκυστικά, τουλάχιστον όμως δεν είναι ποτέ βαρετά.

Η καλλωπιστική αναβάθμιση των υποδομών αυξάνει το κόστος, αν και όχι πολύ. Ο Μουρ εκτιμά ότι τα αισθητικά ευχάριστα πρόσθετα είναι απίθανο να έχουν προσθέσει περισσότερο από 1-2% στο συνολικό κόστος των τερματικών του Μουμπάι ή της Μπανγκαλόρ, σε σύγκριση με ένα μη διακοσμημένο σχέδιο. Ωστόσο το 1% δεν είναι τίποτα σε μια χώρα που παραμένει εξαιρετικά συνειδητοποιημένη ως προς το κόστος. Οι κυβερνητικές αρχές και οι ιδιωτικές εταιρείες πιστεύουν ότι η δαπάνη αξίζει τον κόπο.

Η Ινδία παραμένει παραδοσιακά αναποτελεσματική

Μια δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η Ινδία δεν είναι πρόθυμη να εγκαταλείψει την ιστορία και τις παραδόσεις της. Το όραμα της GVK για το Terminal 2 της Βομβάης, λέει στον Economist ο Ντέρεκ Μουρ, ήταν ότι «έπρεπε  να ενσαρκώσει την κληρονομιά της Ινδίας» και ταυτόχρονα να είναι σύγχρονο. Για να εμπνευστούν, οι σχεδιαστές της εταιρείας ξεναγήθηκαν σε ιστορικούς χώρους.

Η στάση της Κίνας, λέει ο Ντρέξελ, ο οποίος έχει περάσει αρκετό χρόνο και στις δύο χώρες, είναι «θέλουμε να είμαστε στην κορυφή για να δείχνουμε πιο μοντέρνοι από οποιονδήποτε άλλον», ενώ η στάση της Ινδίας είναι «θέλουμε να είμαστε ο εαυτός μας, να είμαστε σύμφωνοι με τις παραδόσεις του εθνικού πολιτισμού μας».

Τέλος, τα αεροδρόμια της Ινδίας αποτελούν παράδειγμα της δύναμης της ιδιωτικοποίησης. Μέχρι τις αρχές του αιώνα το κράτος διαχειριζόταν όλα τα αεροδρόμια, και τα περισσότερα ήταν απαίσια. Μετά από κάθε ιδιωτικοποίηση εισέρρευσαν τεράστιες επενδύσεις. Αλλά η δουλειά είναι ημιτελής. Τα κρατικά αεροδρόμια και άλλα δημόσια κτίρια –ειδικά οι νέοι σιδηροδρομικοί σταθμοί και οι σταθμοί του μετρό– είναι χάλια, ενώ σημασία έχει και η ποιότητα κατασκευής. «Πολλά από τα πράγματα που γίνονται είναι απαίσια: κακοσχεδιασμένα, φτωχά στις λεπτομέρειες και κακοφτιαγμένα» υποστηρίζει ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Μπιμάλ Πατέλ.

Τα κυβερνητικά έργα υποφέρουν από πολλά δεινά, όπως κακοσχεδιασμένες συμβάσεις, άκαμπτες απαιτήσεις και διαφθορά. Οι γωνίες κόβονται. Πέρυσι τρία στέγαστρα αεροδρομίων κατέρρευσαν σε έντονες βροχοπτώσεις (συμπεριλαμβανομένου ενός στεγάστρου στο ιδιωτικό αεροδρόμιο του Δελχί). Οι νέοι αυτοκινητόδρομοι και οι γέφυρες εμφανίζουν γρήγορα ρωγμές ή λακκούβες. Οι ενώσεις στις αερογέφυρες είναι ανακριβείς, με αποτέλεσμα ανώμαλες επιφάνειες στη διαδρομή.

Το 2022, ερευνητές του ΔΝΤ δημοσίευσαν ένα έγγραφο που εξετάζει τις μέσες ταχύτητες μεταξύ μεγάλων πόλεων σε 162 χώρες, ως δείκτη για την ποιότητα των υποδομών. Παρά την κατασκευή δεκάδων χιλιάδων αυτοκινητοδρόμων τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, η Ινδία κατατάσσεται στην 127η θέση, πάνω από τη Σομαλία. Η ποσότητα είναι κακό υποκατάστατο της ποιότητας, παρατηρεί ο Economist.

Αλλά οι πανέμορφοι νέοι τερματικοί και οι παγκοσμίου κλάσης φορείς λειτουργίας τους δεν μπορούν να διώξουν τα φαντάσματα της παλιάς, αναποτελεσματικής Ινδίας, που στοιχειώνουν τους ταξιδιώτες. Οι αξιωματικοί ασφαλείας ελέγχουν με το χέρι κάθε επιβάτη και επιθεωρούν οι ίδιοι κάθε τρίτη αποσκευή. Οι αξιωματικοί μετανάστευσης επιμένουν στην έντυπη γραφειοκρατία. Στο τελωνείο, οι επιβάτες πρέπει να φορτώνουν τσάντες σε μηχανήματα ακτίνων Χ κατά τη έξοδό τους. Πολλά νέα αεροδρόμια, εξάλλου, δεν συνδέονται με τις δημόσιες συγκοινωνίες.

Ολες αυτές είναι λειτουργίες τις οποίες αναλαμβάνει το κράτος. Και όπως παρατηρεί ο Economist, τα αεροδρόμια της Ινδίας έχουν σχεδιαστεί για να θυμίζουν το παρελθόν της χώρας, το οποίο όμως δεν αξίζει να διατηρηθεί ολόκληρο…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News