Στο μεγαλύτερο μέρος της 40χρονης καριέρας του, ο Κάρλος Μορένο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι, με ειδικότητα στα Σύνθετα Συστήματα και την Καινοτομία, εργάστηκε με σχετική ειρήνη.

Το 2010, ο Μορένο άρχισε να αναπτύσσει το concept της «πόλης των 15 λεπτών», που βασίζεται στο ότι οι καθημερινοί προορισμοί, όπως σχολεία, καταστήματα και γραφεία, θα πρέπει να βρίσκονται σε μικρή απόσταση από το σπίτι και να είναι προσβάσιμοι με τα πόδια ή με ποδήλατο, κάτι που έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από πολλές πόλεις.

Μάλιστα, μια ομάδα περίπου 100 δημάρχων από όλον τον κόσμο αγκάλιασε την ιδέα του ως τρόπο για να βοηθήσουν τις πόλεις τους να ανακάμψουν από την πανδημία. Οι συνωμοσιολόγοι άργησαν να εμφανιστούν, αλλά το έκαναν ξαφνικά, γράφει στους New York Times η Τίφανι Χσου.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η πρόταση του Κάρλος Μορένο έχει προκαλέσει ένα όργιο φημών και διαστρεβλώσεων. Ψευδείς ισχυρισμοί, καθοδηγούμενοι εν μέρει από αρνητές της κλιματικής αλλαγής και υποστηρικτές της θεωρίας συνωμοσίας QAnon, έχουν κυκλοφορήσει στο Διαδίκτυο, σε διαμαρτυρίες, ακόμη και σε συνεδριάσεις της Γερουσίας των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι οι «πόλεις των 15 λεπτών» ήταν ο προάγγελος των «lockdown της κλιματικής αλλαγής», αστικών «καταυλισμών εγκλεισμού» στους οποίους οι μετακινήσεις των κατοίκων θα παρακολουθούνται και θα περιορίζονται κατά μεγάλο βαθμό.

Πολλοί επιτέθηκαν απευθείας στον 63χρονο γαλλοκολομβιανό καθηγητή· δέχτηκε επιθέσεις σε διαδικτυακά φόρουμ και απειλητικά email, κατηγορήθηκε χωρίς στοιχεία ότι είναι πράκτορας μιας αόρατης ολοκληρωτικής παγκόσμιας κυβέρνησης, ενώ δεν δίστασαν να τον παρομοιάσουν με εγκληματίες και δικτάτορες.

Για πρώτη φορά στην καριέρα του άρχισε να δέχεται απειλές για τη ζωή του. Του είπαν ότι θα ήθελαν να είχε σκοτωθεί αυτός και η οικογένειά του από βαρόνους ναρκωτικών, ότι «αργά ή γρήγορα θα φτάσει η τιμωρία σου», και πρότειναν να τον καρφώσουν σε ένα φέρετρο ή να τον πατήσει οδοστρωτήρας: «Δεν ήμουν πια ερευνητής, ήμουν ο Πολ Ποτ, ο Στάλιν, ο Χίτλερ» λέει ο ίδιος στη συνέντευξή του στους ΝΥ Times, σημειώνοντας ότι «μέσα σε μία εβδομάδα έχω γίνει ο δημόσιος εχθρός Νο 1».

Επιθέσεις σε επιστήμονες

Για σημαντικά πρόσωπα, όπως ο κορυφαίοςαμερικανός ειδικός στις μολυσματικές ασθένειες Αντονι Φάουτσι και ο συνιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς, η παραπληροφόρηση και η εχθρότητα που μπορεί αυτή να προκαλέσει, αποτελούν εδώ και καιρό μέρος της περιγραφής της θέσης εργασίας. Αλλά, όλο και πιο συχνά, ακόμη και καθηγητές και ερευνητές που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί στη δημόσια σφαίρα υφίστανται εκφοβισμό από εξτρεμιστές και θεωρητικούς της συνωμοσίας.

Πολλές από τις πρόσφατες απειλές απευθύνονται σε επιστήμονες που μελετούν την πανδημία της Covid-19. Μια έρευνα του περιοδικού Nature με 321 τέτοιους επιστήμονες που είχαν δώσει συνεντεύξεις σε μέσα ενημέρωσης, διαπίστωσε ότι το 22% είχαν δεχθεί απειλές για σωματική ή σεξουαλική βία και το 15% είχαν δεχθεί απειλές για τη ζωή τους.

Πέρυσι, η Λίζα-Μαρία Κέλερμαϊρ, μια αυστριακή γιατρός που υποστήριζε ένθερμα τα εμβόλια, έγινε στόχος συνωμοσιολόγων και δεχόταν συνεχώς απειλές, μέχρι που τελικά αυτοκτόνησε, έγραψε στον Guardian η Κέιτ Κόνολι, ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας στο Βερολίνο.

Μια επιδημιολόγος έχει έναν φάκελο στον υπολογιστή της όπου αποθηκεύει «για κάθε περίπτωση» όλες τις απειλές που λαμβάνει για τη ζωή της. Ο Μάικλ Μαν, καθηγητής Ατμοσφαιρικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πεν Στέιτ, που μελετά την υπερθέρμανση του πλανήτη, έγραψε στην Washington Post ότι έλαβε ένα γράμμα με λευκή σκόνη (έμοιαζε με άνθρακα, αλλά αποδείχθηκε τελικά ότι ήταν καλαμποκάλευρο). Και ο Τίμοθι Κόλφιλντ, καναδός καθηγητής του Δικαίου της Υγείας στο πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα, σε άρθρο του στην ιστοσελίδα της  The Globe and Mail αναφέρεται στις απειλές κατά της ζωής του, τις μηνύσεις και το διαδικτυακό τρολάρισμα που έχει υποστεί, τονίζοντας: «Είμαι χοντρόπετσος. Εχω συνηθίσει το μίσος».

Βιώσιμες λύσεις αστικής ζωής

Το έργο του Κάρλος Μορένο δεν έχει επικεντρωθεί στην πανδημία, αν και η ιδέα του για τις «πόλεις των 15 λεπτών» έχει γίνει πιο δημοφιλής από τότε που ξεκίνησε. Οπως πολλοί από τους ακαδημαϊκούς που αντιμετωπίζουν καμπάνιες παρενόχλησης και παραπληροφόρησης, δεν έχει βρει τρόπους να προστατεύσει τον εαυτό του: «Δεν είμαι απολύτως σίγουρος ποια είναι η καλύτερη αντίδραση: να απαντήσω, να μην απαντήσω, να δώσω μια συνέντευξη Τύπου, να γράψω ένα δελτίο Τύπου…» λέει στους New York Times, εξηγώντας ότι οι ακαδημαϊκοί «είναι σχετικά μόνοι».

Μεγαλωμένος στην Κολομβία, ο Μορένο άρχισε το 1983 να εργάζεται ως ερευνητής σε εργαστήριο Πληροφορικής και Ρομποτικής στο Παρίσι· η καριέρα του περιλαμβάνει ακόμη τη δημιουργία μιας νεοφυούς επιχείρησης (start-up), τη συνάντηση με τον Δαλάι Λάμα και την απονομή του Παρασήμου του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής. Το έργο του έχει κερδίσει πολλά βραβεία και εκτείνεται σε διάφορους τομείς, από την αυτοκινητοβιομηχανία μέχρι ιατρικά, πυρηνικά, στρατιωτικά, ακόμη και οικιακά είδη.

Γύρω στο 2010 άρχισε να σκέφτεται πώς θα μπορούσε η τεχνολογία να βοηθήσει στη δημιουργία βιώσιμων πόλεων. Τελικά, βελτίωσε τις ιδέες του για τις «ανθρώπινες έξυπνες πόλεις» και τις «ζωντανές πόλεις» στην πρότασή του, το 2016, για «πόλεις των 15 λεπτών», οφείλοντας πολλά σε προηγούμενες προτάσεις, όπως τις «μονάδες γειτονιάς» και τις «πόλεις κήποι» των αρχών του 1900, τον αστικό σχεδιασμό με επίκεντρο την κοινότητα, στον οποίο πρωτοστάτησε τη δεκαετία του 1960 η ακτιβίστρια Τζέιν Τζέικομπς, ακόμη και τη «νέα πολεοδομία» και τις «πόλεις βατές με τα πόδια» της δεκαετίας του 1990. Οι λεγόμενες «γειτονιές χαμηλής κυκλοφορίας» (LTN) έχουν δημιουργηθεί, εξάλλου, σε πολλές βρετανικές πόλεις τις τελευταίες δεκαετίες.

Αλλο ο αντίλογος, άλλο οι απειλές

Οι επικριτές της «πόλης των 15 λεπτών» στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι μια ιδέα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη μπορεί να μη μεταφράζεται καλά σε πολύ διαχωρισμένες αμερικανικές πόλεις. Ενας οικονομολόγος του Χάρβαρντ έγραψε το 2021 σε μια ανάρτηση σε blog του London School of Economics and Political Science, ότι η ιδέα ήταν «αδιέξοδη», καθώς θα επιδείνωνε «τεράστιες ανισότητες στις πόλεις», υποδιαιρώντας τες χωρίς να τις συνδέει.

Ωστόσο, ο Μορένο δεν αντιμετώπισε παρενόχληση, μέχρι που οι θεωρητικοί της συνωμοσίας συνέδεσαν κατά λάθος τις «πόλεις 15 λεπτών» με την ιδέα της «γειτονιάς χαμηλής κυκλοφορίας» (LTN) στη Βρετανία. Οι προσπάθειες για την υιοθέτηση της πρότασης, που εγκρίθηκε δοκιμαστικά πέρυσι στην παλιά Οξφόρδη, έχουν προκαλέσει ανησυχίες μήπως τα μέτρα μείωσης της κυκλοφορίας θα προκαλέσουν συμφόρηση στις γύρω περιοχές ή θα καταστήσουν ορισμένες ιδιοκτησίες λιγότερο προσβάσιμες. Ορισμένοι, ωστόσο, πιάστηκαν από άλλα στοιχεία του σχεδίου, όπως τις κάμερες παρακολούθησης των πινακίδων κυκλοφορίας των αυτοκινήτων.

Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με παραπληροφορημένους θεωρητικούς συνωμοσίας, είναι ένα εφιαλτικό σενάριο κατά το οποίο οι κάτοικοι θα εγκλωβίζονταν σε περιφραγμένες υπαίθριες φυλακές σε απομονωμένες ζώνες. Στις 18 Φεβρουαρίου, περίπου 2.000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στην Οξφόρδη. Ορισμένοι κρατούσαν πλακάτ που υποστήριζαν ότι οι «πόλεις των 15 λεπτών» θα γίνονταν «γκέτο» σχεδιασμένα από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ως μια μορφή «τυραννικού ελέγχου».

Στην πραγματικότητα, τα LTN υποστηρίζονται από το συμβούλιο της κομητείας του Οξφορντσαϊρ· το Δημοτικό Συμβούλιο της Οξφόρδης ανέφερε ότι εμπνεύσθηκε το όραμά του για την πόλη του 2040 από την «πόλη των 15 λεπτών». Οπως τόνισαν, εξάλλου, και τα δύο κυβερνητικά όργανα σε μια προσπάθεια να απομυθοποιήσουν τις φήμες, καμία πρόταση δεν περιλαμβάνει φυσικά εμπόδια. Το ένα concept αφορά στον περιορισμό των αυτοκινήτων και το άλλο επικεντρώνεται στο να φέρει τους κατοίκους πιο κοντά στις καθημερινές ανάγκες τους.

Ωστόσο, ο Τζόρνταν Πίτερσον, ο γνωστός καναδός ψυχολόγος με τους τέσσερα εκατομμύρια οπαδούς, υποστηρίζει στο Twitter ότι οι «πόλεις των 15 λεπτών» είναι ίσως η χειρότερη διαστροφή της ιδέας των βατών με τα πόδια πόλεων. «Η ιδέα ότι οι γειτονιές πρέπει να είναι προσβάσιμες με τα πόδια είναι υπέροχη. Η ιδέα ότι ηλίθιοι τυραννικοί γραφειοκράτες μπορούν να αποφασίζουν με διατάγματα πού σου “επιτρέπεται” να οδηγείς είναι ίσως η χειρότερη διαστροφή αυτής της ιδέας που μπορεί να φανταστεί κανείς – και, μην κάνετε λάθος, είναι μέρος ενός καλά τεκμηριωμένου σχεδίου» έγραψε, αναδημοσιεύοντας την ανάρτηση ενός συνταξιούχου βιοχημικού του Κέιμπριτζ με τη φράση «συμβαίνει ήδη…» και το hashtag #GreatReset  («Μεγάλη Επαναφορά»), ένα σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης που προτάθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, το οποίο έχει προκαλέσει όργιο φημών για ένα σχέδιο καταστροφής του καπιταλισμού, το οποίο τροφοδοτείται από την πανδημία.

Ενα μέλος του βρετανικού Κοινοβουλίου, ο Νικ Φλέτσερ, δήλωσε ότι οι «πόλεις των 15 λεπτών» ήταν «ένα διεθνές σοσιαλιστικό concept» που «θα μας κόστιζε τις προσωπικές μας ελευθερίες». Ενώ οι υποστηρικτές του QAnon είπαν ότι ο εκτροχιασμός ενός τρένου που μετέφερε επικίνδυνα χημικά στο Οχάιο ήταν μια σκόπιμη κίνηση με στόχο να ωθήσει τους κατοίκους της υπαίθρου σε «πόλεις των 15 λεπτών».

«Οι συνωμοσιολόγοι έφτιαξαν μια πλήρη ιστορία: άρνηση του κλίματος, της Covid-19, των εμβολίων, του 5G που ελέγχει τον εγκέφαλο των πολιτών και της “πόλης των 15 λεπτών” για την εισαγωγή μιας περιμέτρου στην καθημερινή ζωή» αναφέρει ο Μορένο στους New York Times, επισημαίνοντας ότι «αυτό το αφήγημα είναι εντελώς τρελό, εντελώς παράλογο για εμάς, αλλά έχει νόημα για εκείνους».

Η πολύπλευρη θεωρία συνωμοσίας «έγινε πολύ ισχυρή» αμέσως μετά τη διαμαρτυρία της Οξφόρδης, δήλωσε η Τζένι Κινγκ, επικεφαλής κλιματικής έρευνας και πολιτικής στο Institute for Strategic Dialogue, μια δεξαμενή σκέψης που μελετά διαδικτυακές πλατφόρμες: «Εχει το αποτέλεσμα χιονοστιβάδας μιας πολιτικής η οποία αρχικά επρόκειτο να επηρεάσει μόνο έναν μικρό αστικό πληθυσμό, αλλά πήρε προεκτάσεις, για να γίνει αυτό το χωνευτήρι όπου ακροδεξιές ομάδες, ομάδες που υποστηρίζονται από τα λόμπι βιομηχανιών, συνωμοσιολογικά κινήματα, ομάδες κατά του lockdown και άλλοι, άρπαξαν την ευκαιρία να εισαγάγουν την κοσμοθεωρία τους στην επικρατούσα τάση και να τη χρησιμοποιήσουν για να ανανεώσουν την παρουσία τους στον κύκλο των ειδήσεων» λέει η Κινγκ στους New York Times.

Οι βιτριολικές επιθέσεις εναντίον του Μορένο και άλλων ερευνητών αντικατοπτρίζουν «την ευρύτερη διάβρωση της εμπιστοσύνης στους ειδικούς και τους θεσμούς» υπογραμμίζει η Κινγκ. Οι σύγχρονοι συνωμοσιολόγοι και εξτρεμιστές μετατρέπουν τους ανθρώπους με τους οποίους διαφωνούν σε αποδιοπομπαίους τράγους για μια τεράστια γκάμα κοινωνικών ασθενειών, κατηγορώντας τους προσωπικά ότι προκαλούν το υψηλό κόστος ζωής ή διάφορες κρίσεις υγείας και δημιουργούν ένα περιβάλλον «εμείς εναντίον τους» επισημαίνει.

Η αυξανόμενη ρητορική μίσους και η αποσύνθεση των διασφαλίσεων έχει κάνει πολλά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας να εγκαταλείπουν φόρουμ όπως το Twitter, για εναλλακτικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Mastodon, επισημαίνει η Τζένι Κινγκ. Πέρυσι, η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία πρότεινε στα πανεπιστήμια να δημιουργήσουν γραφεία ασφαλείας που θα βοηθούν τους καθηγητές να φιλτράρουν απειλητικά μηνύματα, να αφαιρούν τα προσωπικά τους στοιχεία από το Διαδίκτυο και να έχουν πρόσβαση σε Συμβουλευτική.

Ο Μορένο είπε, τέλος, ότι δεν καταλαβαίνει την ένταση του μίσους εναντίον του: «Δεν είμαι πολιτικός, δεν είμαι υποψήφιος για τίποτα· ως ερευνητής, το καθήκον μου είναι να εξερευνώ και να εμβαθύνω στις ιδέες μου με επιστημονική μεθοδολογία» λέει και τονίζει ότι «είναι εντελώς απίστευτο ότι θα μπορούσαμε να δεχθούμε απειλές για τη ζωή μας μόνο και μόνο επειδή εργαζόμαστε ως επιστήμονες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News