Οι Financial Times καταδύονται στα μυστικά της τεταμένης σχέσης των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα, η οποία σύμφωνα με πολλούς αναλυτές έχει ήδη εισέλθει στη φάση ενός νέου Ψυχρού Πολέμου.

Δεν πέρασαν τρεις μήνες αφότου ένα κινεζικό κατασκοπευτικό αερόστατο πέταξε πάνω από τις ΗΠΑ στις αρχές του 2023, στέλνοντας τις σχέσεις με το Πεκίνο στο χαμηλότερο σημείο τους από την εγκαθίδρυση των διπλωματικών σχέσεων το 1979, και ο Τζέικ Σάλιβαν ξεκίνησε τη δική του μυστική αποστολή. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ των FT, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ πέταξε στη Βιέννη στις 10 Μαΐου 2023 για μια συνάντηση με μεγάλη σημασία. Βρισκόταν στη Βιέννη για να συναντήσει μυστικά τον Γουάνγκ Γι, έναν βετεράνο Κινέζο διπλωμάτη που έγινε τον Ιανουάριο υπουργός Εξωτερικών της χώρας του. Οι συναντήσεις των δύο αποστολών από ΗΠΑ και Κίνα διήρκεσαν πάνω από οκτώ ώρες και απλώθηκαν σε δύο ημέρες.

«Ηταν το πρώτο από τα πολλά μυστικά ραντεβού σε όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων αυτών στη Μάλτα και στην Ταϊλάνδη, που σήμερα αποκαλούνται “στρατηγικό κανάλι”» σημειώνουν οι Financial Times. Το κανάλι αυτό έχει διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στη διαχείριση των σχέσεων μεταξύ των αντίπαλων υπερδυνάμεων κατά τη διάρκεια μιας περιόδου γεμάτης εντάσεις.

«Σε μια εποχή που οι ΗΠΑ κατατρώγονται από την ιδέα του ανταγωνισμού με την Κίνα και το Πεκίνο μπορεί να μετακινηθεί απότομα από την υπέρμετρη αυτοπεποίθηση στην παράνοια σε ό,τι αφορά τη θέση του στον κόσμο, το κανάλι απορρόφησε κραδασμούς και συνέβαλε στο να μειωθεί ο κίνδυνος ενός λανθασμένου υπολογισμού και από τα δύο έθνη» συνεχίζει η εφημερίδα.

Βεβαίως, αυτό το μυστικό κανάλι επικοινωνίας (backchannel) δεν μπορεί να αποτελέσει λύση για τα θεμελιώδη ζητήματα μεταξύ των αντίπαλων υπερδυνάμεων. Με βάση τις συνεντεύξεις που πήραν από αμερικανούς και κινέζους αξιωματούχους, οι Financial Times αναλύουν το πώς αθροίζονται οι διαφορές μεταξύ των δύο κρατών με φόντο το πιο ευαίσθητο θέμα απ’ όλα: την Ταϊβάν.

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει αυξήσει τη στρατιωτική της δραστηριότητα γύρω από το νησί, το οποίο θεωρεί δικό της έδαφος, προκαλώντας ανησυχία στις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι αμερικανικές προσπάθειες για τον εξοπλισμό της Ταϊβάν και την εκπαίδευση του στρατού της έχουν εξοργίσει το Πεκίνο. Οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν τον Αύγουστο του 2022, όταν η Νάνσι Πελόζι έγινε η πρώτη πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ που επισκέφθηκε την Ταϊβάν μετά από 25 χρόνια. Η Κίνα απάντησε με μαζικές στρατιωτικές ασκήσεις και εκτόξευσε για πρώτη φορά βαλλιστικούς πυραύλους πάνω από το νησί.

Ο Σάλιβαν δεν βρισκόταν, λοιπόν, στη Βιέννη για περιήγηση στα αξιοθέατα τον Μάιο του 2023. Είχε αναλάβει την αποστολή να σταθεροποιήσει τη σημαντικότερη διμερή σχέση στον κόσμο. Εξι μήνες νωρίτερα, ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και ο κινέζος ομολογός του Σι Τζινπίνγκ είχαν συμφωνήσει να δημιουργήσουν έναν στρατηγικό δίαυλο, όταν συναντήθηκαν στη συνεδρίαση των G20 στο Μπαλί της Ινδονησίας.

Ηθελαν να θέσουν μια ελάχιστη βάση στη σχέση τους και να σταματήσουν την περαιτέρω βύθισή της. Αλλά μέσα σε λίγους μήνες, το σχέδιο είχε εκτροχιαστεί από την υπόθεση με τα μπαλόνια. Η Βιέννη ήταν μια ευκαιρία να επιχειρήσουν μια δεύτερη επανεκκίνηση. Δεν ήταν όμως σαφές αν ο Γουάνγκ θα συμφωνούσε, εν μέρει λόγω μιας οργισμένης ανταλλαγής απόψεων για την Ουκρανία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν, στο Μόναχο μήνες νωρίτερα.

«Δεν ήμασταν σίγουροι ότι οι Κινέζοι θα έλεγαν ναι» ανέφερε αμερικανός αξωματούχος στους FT. Τελικά όλα πήγαν καλά. Το μυστικό κανάλι επικοινωνίας είχε σχεδιαστεί για να διευκολύνει συζητήσεις σε βάθος, οι οποίες είναι δυσκολότερο να λάβουν χώρα κατά τη διάρκεια επισκέψεων υψηλού προφίλ. Η Ουάσινγκτον έχει χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν συμβούλους εθνικής ασφάλειας για ευαίσθητες αποστολές που σχετίζονται με την Κίνα – όπως όταν ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους έστειλε τον Μπρεντ Σκόουκροφτ στο Πεκίνο το 1989 μετά τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν.

Η χορογραφία στη Βιέννη περιελάμβανε δείπνο, το οποίο περιορίστηκε σε τέσσερις αξιωματούχους από κάθε πλευρά, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που θα επέτρεπε στο κεντρικό ζεύγος, των Σάλιβαν και Γουάνγκ, να έχει μια πραγματική συζήτηση και όχι μια ανταλλαγή σημείων συζήτησης. Υπήρξαν κάποιες ανάλαφρες στιγμές. «Μιλούσαμε για ταξίδια, αθλητικά, τέτοια πράγματα» θυμάται έτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ, διευκρινίζει ωστόσο ότι αυτό δεν διήρκεσε πολύ, για να τονίσει τη σοβαρότητα των συνομιλιών.

Το σχέδιο για μια λιγότερο «σεναριοποιημένη» συζήτηση φάνηκε να λειτουργεί. «Είναι αρκετά σπάνιο να βλέπεις και τις δύο πλευρές να αφήνουν στην άκρη τα σημεία συζήτησης και απλώς να έχουν μια αρκετά βαθιά φιλοσοφική στρατηγική κουβέντα» λέει ο πρώτος αμερικανός αξιωματούχος. Κάθε πλευρά πήγε στις συναντήσεις με έναν προσαρμοσμένο κατάλογο στρατηγικών θεμάτων που ήθελε να συζητήσει εκτενώς.

Ενας κινέζος αξιωματούχος σημειώνει στους FT ότι ο Γουάνγκ χρησιμοποίησε τις συναντήσεις στη Βιέννη, στη Μάλτα και στην Μπανγκόκ για να πιέσει πάνω σε τρία θέματα. Το πρωταρχικό του μήνυμα ήταν ότι η Κίνα θεωρεί την Ταϊβάν ως το πιο σημαντικό ζήτημα, μια «κόκκινη γραμμή» που δεν πρέπει ποτέ να ξεπεραστεί.

«Ανέφερε ότι η ανεξαρτησία της Ταϊβάν είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ειρήνη μεταξύ των δύο πλευρών και η μεγαλύτερη πρόκληση για τις σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ» λέει ο κινέζος αξιωματούχος. Η Κίνα θεωρεί την εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ταϊβάν ως παρέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις. Αλλά σε μια λεπτή προσπάθεια εξισορρόπησης –που δεν αναφέρεται δημοσίως–, κατανοεί ότι η Ουάσινγκτον έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες από το Πεκίνο να επηρεάσει την Ταϊπέι. Ο κινέζος αξιωματούχος δήλωσε επίσης ότι ο στρατηγικός δίαυλος επέτρεψε στον Γουάνγκ και στον Σάλιβαν να συζητήσουν για την Ταϊβάν με «πολύ ειλικρινή» τρόπο.

Στη Βιέννη, για παράδειγμα, ο Σάλιβαν τόνισε ότι η Ουάσινγκτον δεν προσπαθεί να προκαλέσει πόλεμο. «Δεν προσπαθούμε να παρασύρουμε την Κίνα σε μια σύγκρουση για την Ταϊβάν. Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια» προσθέτει ο πρώτος εκ των δύο αμερικανών αξιωματούχων, σημειώνοντας ότι το Πεκίνο είχε γίνει «αρκετά συνωμοτικό» σχετικά με τις αμερικανικές προθέσεις. Υπογραμμίζοντας την παράνοια, ο Σι είχε πει στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, λίγες εβδομάδες πριν από τη σύνοδο κορυφής στον Σαν Φρανσίσκο, ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να ωθήσουν την Κίνα να επιτεθεί στην Ταϊβάν.

Οι μυστικές συνομιλίες της Βιέννης άνοιξαν «έναν δρόμο προς το Σαν Φρανσίσκο» και έδωσαν στον Μπάιντεν μια κρίσιμη ευκαιρία να θέσει τις ανησυχίες του απευθείας στον Σι. H συνάντηση κορυφής που έγινε τον Νοέμβριο του 2023 μεταξύ των δύο προέδρων κρίθηκε επιτυχημένη, από την άποψη ότι οι ηγέτες των δύο υπερδυνάμεων άνοιξαν τα χαρτιά τους στο μείζον θέμα τριβής τους, το Ταϊβανικό. Τα υπόλοιπα ζητήματα που εθίγησαν γαρνίρισαν το κύριο πιάτο, αν και αυτά έχουν τη σημασία τους όσον αφορά τη στρατηγική σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, την οποία ευσχήμως οι διάφοροι σινολόγοι υποβιβάζουν εσκεμμένα σε «εμπορικό πόλεμο».

«Η διπλωματία είναι ο τρόπος με τον οποίο ξεκαθαρίζεις τις λανθασμένες αντιλήψεις, αποφεύγεις την κλιμάκωση και διαχειρίζεσαι τον ανταγωνισμό. Στην πραγματικότητα δεν έρχεται σε αντίθεση με τον ανταγωνισμό, αλλά αποτελεί μέρος κάθε βιώσιμης ανταγωνιστικής στρατηγικής» ανέφερε στους Financial Times ο πρώτος αμερικανός αξιωματούχος για τη σχέση ΗΠΑ-Κίνας.

Δύο μήνες μετά το Σαν Φρανσίσκο, ο Γουάνγκ και ο Σάλιβαν συναντήθηκαν ξανά στην Μπανγκόκ και επικεντρώθηκαν σε δύο θέματα: τη διασταυρούμενες ροές της οικονομίας, της τεχνολογίας και της ασφάλειας και, δεύτερον, την Ταϊβάν. Παράλληλα, ο Σάλιβαν έθεσε και πάλι το θέμα της κινεζικής υποστήριξης προς τη Ρωσία.

Πηγές και από τις δύο πλευρές, Ουάσινγτον και Πεκίνο, δηλώνουν στους Financial Times ότι το μυστικό κανάλι βοήθησε στη μείωση της «θερμοκρασίας» για την Ταϊβάν μετά από μια περίοδο όπου ορισμένοι εμπειρογνώμονες ανησυχούσαν ότι οι ΗΠΑ και η Κίνα βρίσκονταν σε τροχιά πιθανής σύγκρουσης. Ενώ η Κίνα αρνείται να αποκλείσει τη χρήση βίας για την Ταϊβάν και η σύγκρουση με τις ΗΠΑ δεν μπορεί να αποκλειστεί, οι φανερές και κρυφές επαφές έφεραν έναν αναστεναγμό ανακούφισης από τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη και sτην Ασία.

Ο ίδιος ο Σάλιβαν δήλωσε αυτές τις μέρες στους Financial Times πως δεν είχε αυταπάτες ότι το κανάλι θα έπειθε την Κίνα να αλλάξει την πολιτική της, αλλά τόνισε ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να συμβάλει στην αλλαγή της δυναμικής στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας.

«Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι, λαμβάνοντας υπόψη την πολιτική τους και τη δική μας, να προσπαθήσεις να διαχειριστείς τα πράγματα ώστε να μπορούμε να κάνουμε τις ενέργειες που πρέπει για να διατηρήσουμε τη σταθερότητα στη σχέση» λέει προσεκτικά ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ στην εφημερίδα. «Καταφέραμε να επιτύχουμε και τα δύο αυτά πράγματα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News