Το να γίνει κανείς σκηνοθέτης θεωρούνταν ανέκαθεν εξαιρετικά δύσκολο, η δυνατότητα της προσωπικής έκφρασης μέσω ταινιών που κοστίζουν δεκάδες και εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια θα είναι πάντα μία πολυτέλεια, για τους πιο τυχερούς, ταλαντούχους και διασυνδεδεμένους.

Ομως, οι τελευταίες δεκαετίες στον χώρο του Χόλιγουντ, που χαρακτηρίστηκαν από τη μετεωρική άνοδο νεαρών, φρέσκων και εξαιρετικά δημιουργικών ανθρώπων όπως ο Κουέντιν Ταραντίνο και ο Πολ Τόμας Αντερσον, χάραξαν έναν ξεκάθαρο δρόμο για κάθε επίδοξο σκηνοθέτη.

Μαζεύεις χρήματα με οποιονδήποτε τρόπο, ακόμη και αν χρειαστεί να βάλεις σε υποθήκη το σπίτι της μητέρας σου, ώστε να γυρίσεις την πρώτη σου ταινία. Επειτα, το δημιούργημά σου θα προβληθεί στο πολυαγαπημένο φεστιβάλ ανεξάρτητων παραγωγών Sundance (το Σάντανς που ίδρυσε ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ), όπως το «Reservoir Dogs»και το «American Psycho» και το κρυστάλινο ταλέντο σου θα αναγνωριστεί.

Κάποιο στούντιο θα αγοράσει την ταινία σου για ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό και πλέον δεν θα είσαι ένας άγνωστος 25άρης, αλλά μία νέα ιδιοφυΐα, το μέλλον του κινηματογράφου και θα έχεις όλη την οικονομική υποστήριξη που χρειάζεσαι για να φτιάξεις το επόμενο αριστούργημά σου.

Φυσικά, για κάθε Πολ Τόμας Αντερσον υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες απένταροι απόφοιτοι με πτυχία κινηματογράφου. Το όνειρο ήταν πάντα σχεδόν άπιαστο, πέρυσι το Σάντανς έλαβε 14.000 συμμετοχές, όμως οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων απειλούν σοβαρά την ανεξάρτητη, αβανγκάρντ πλευρά του κόσμου του κινηματογράφου.

«Είναι ξεκάθαρο ότι το ανεξάρτητο σινεμά, όπως το ξέρουμε και το αγαπάμε, τελείωσε», δήλωσε στο Variety ο ισραηλινός σκηνοθέτης Ορεν Μόβερμαν. Ο κινηματογραφιστής πίσω από φιλμ όπως το «The Messenger» δεν είναι σίγουρος για τη βιωσιμότητα των παραγωγών που μετά βίας έρχονται στη ζωή με πενιχρά budget, τα οποία οι δημιουργοί τους πασχίζουν να βρουν από εδώ και από εκεί.

Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη και αν αυτές οι ταινίες ολοκληρωθούν, οι ανεξάρτητοι σκηνοθέτες τους δεν έχουν πού να τις προβάλουν. Η πανδημία του κορονοϊού έχει επισπεύσει μία τάση που ήδη πίεζε τα μεγάλα blockbusters, που έχουν τη στήριξη των στούντιο, προς τη μεγάλη οθόνη, και οτιδήποτε άλλο προς τη μικρή.

Δεν βοήθησε καθόλου και η πρόσφατη συμφωνία της τεράστιας εταιρείας παραγωγής Universal με την αλυσίδα κινηματογράφων AMC, που μειώνει σημαντικά το «θεατρικό παράθυρο», δηλαδή τη διάρκεια που μία ταινία παίζεται αποκλειστικά στο σινεμά, από τρεις μήνες σε τρεις εβδομάδες.

Παράλληλα, είναι γεγονός ότι όσο περνάει ο χρόνος, ο νεότερος πληθυσμός εκτιμά πολύ περισσότερο την άνεση του καθιστικού και την αφθονία των εφαρμογών streaming και πολύ λιγότερο τη μαγεία της μεγάλης οθόνης.

Στα περσινά βραβεία Οσκαρ, η κυριαρχία του Netflix, τουλάχιστον στις υποψηφιότητες, ήταν είδηση, αλλά με τον ρυθμό που το Netfilx και οι αντίστοιχες υπηρεσίες της Amazon και της Apple εξελίσσονται, είναι πιθανόν να γίνει ο κανόνας.

Οι πλατφόρμες streaming ήταν από τους μεγάλους νικητές του lockdown –με τα σινεμά κλειστά, έδειξαν ακόμη και πρεμιέρες– και επανεπενδύουν τα κέρδη τους είτε σε δικές τους παραγωγές είτε σε ανεξάρτητα φιλμ από φεστιβάλ. Δυστυχώς για τους δημιουργούς όμως, οι εταιρείες σαν το Netflix δεν είναι κάποιος παράδεισος για τους μικρότερους σκηνοθέτες.

Πάρτε ως παράδειγμα τη Μικάελα Κοέλ, που δεν μπόρεσε να κρατήσει ούτε το 0,5% των δικαιωμάτων για το «I Μay Destroy You», μια σειρά στην οποία έγραψε το σενάριο, συν-σκηνοθέτησε και έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Βέβαια, η σκληρότητα της βιομηχανίας του κινηματογράφου φαίνεται απλώς από το γεγονός ότι ο Μάρτιν Σκορσέζε, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή σκηνοθέτες, δυσκολεύτηκε να βρει χρηματοδότηση για τον «Ιρλανδό», μια μαφιόζικη ταινία με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο και τον Αλ Πατσίνο. Τελικά, χρειάστηκε να συμβιβαστεί με έναν περιορισμένο αριθμό προβολών στα σινεμά, γιατί μόνο το Netflix πρόσφερε την απαραίτητη χρηματοδότηση.

Οσο για το ίδιο το Σάντανς, ο Guardian αναφέρει ότι τα τελευταία χρόνια δεν αποτελεί τον δίαυλο μεταξύ του ανεξάρτητου και του mainstream κινηματογράφου, όπως κατά το παρελθόν. Στις πιο πρόσφατες εκδοχές του σύστησε στον κόσμο επιτυχημένες παραγωγές όπως το «The Farewell» και το «Eight Grade», αλλά μεγάλες επιτυχίες στο box office βγαίνουν όλο και πιο σπάνια από τα σπλάχνα του Σάντανς.

To φεστιβάλ, που ο μεγάλος Ρόμπερτ Ρέντφορντ ίδρυσε το 1978, ήταν ένα από τα λίγα που πρόλαβαν να λάβουν χώρα πριν από την παγκόσμια εξάπλωση της Covid-19, αλλά τη μεγαλύτερη εντύπωση το 2020 την έκανε η τραγουδίστρια Τέιλορ Σουίφτ, με το ντοκιμαντέρ της «Miss Americana», που προβλήθηκε στο Netflix.

Το κατά πόσο θα έχουμε Σάντανς και του χρόνου δεν το ξέρουμε, αν και στις αρχές του Αυγούστου έγινε η πρόβα ενός εξ αποστάσεως διαδικτυακού event, στο οποίο υπήρχε και ένα πάνελ με τίτλο «(Ξανά)φανταζόμαστε το μέλλον του ανεξάρτητου φιλμ».

Αυτό το λεξιλόγιο θυμίζει ανησυχητικά πολύ κάτι που θα ακουγόταν σε μία τάξη φοιτητών δημοσιογραφίας και η αλήθεια είναι ότι ο ανεξάρτητος κινηματογράφος ίσως να κινδυνεύει όπως ο έντυπος Τύπος, αφήνοντας μόνο τα στούντιο και τις πλατφόρμες streaming.

Από την άλλη, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα ανήσυχα μυαλά των νεαρών σκηνοθετών δεν θα βρουν κάποιον τρόπο να εκφραστούν, εκμεταλλευόμενοι το Διαδίκτυο και την τεχνολογία για να ξεπεράσουν το μεγαλύτερο τους εμπόδιο: Το ότι η παραγωγή ταινιών, σε αντίθεση με τη μουσική, είναι πολύ ακριβή υπόθεση.

Παράδειγμα προς μίμηση θα έπρεπε να αποτελεί ο 27χρονός Σκοτ Μπάρλεϊ, που πριν από τρία χρόνια κατάφερε να γυρίσει μόνο με το iPhone του το «Sleep Has Her House», ένα φιλμ που κίνησε το ενδιαφέρον των κριτικών, στο οποίο δεν πρωταγωνιστούν άνθρωποι, αλλά η χλωρίδα, η πανίδα και τα αστέρια στον ουρανό πάνω από τα σκωτσέζικα Χάιλαντς.

Οπως και να έχει, η κινηματογραφική βιομηχανία θα προχωρήσει, όπως προχώρησε από τον βουβό κινηματογράφο στα λεγόμενα «talkies», από τις ασπρόμαυρες ταινίες στις έγχρωμες και από τα γυρίσματα με φιλμ στη χρήση ψηφιακής κάμερας.

Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε όλοι εμείς που είμαστε έξω από τον μαγικό και ταυτόχρονα πολύ σκληρό κόσμο του κινηματογράφου είναι να προσδιορίσουμε την κατεύθυνσή του με τις προτιμήσεις μας, γιατί όπως έχουν αποδείξει το «Fast and Furious» και «Οι Πειρατές της Καραϊβικής», αν κάτι συνεχίζει να βγάζει κέρδος, τότε θα συνεχίσει να έχει μία θέση στο Χόλιγουντ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News