Μπορούν, άραγε, τα ζώα να προβλέπουν τις φυσικές καταστροφές; Το ερώτημα απασχολεί επιστήμονες και στοχαστές εδώ και χιλιετίες. Μετά τους ισχυρούς σεισμούς που έπληξαν πέρσι την Ιταλία, ένας γερμανός επιστήμονας, ο καθηγητής Μάρτιν Βικέλσκι, διευθυντής του τμήματος Ορνιθολογίας του Ινστιτούτου Max Planck στην γερμανική πόλη Ράντολφτσελ, έσπευσε στην Κεντρική Ιταλία για να βρει μια απάντηση επί τόπου.

Άρχισε να παρακολουθεί μερικά ζώα σε ένα αγρόκτημα της Πιέβε Τορίνα, κοινότητας της επαρχίας Ματσεράτα, ελπίζοντας ότι εάν άλλαζε η συμπεριφορά τους πριν από σεισμό με κάποιο συνεπή τρόπο, αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πρώιμο σύστημα προειδοποίησης σεισμών και ενδεχομένως να σώζει χιλιάδες ζωές. Και πράγματι βρήκε κάτι.

Οι ισχυροί σεισμοί στην Ιταλία, τους οποίους ακολούθησαν χιλιάδες μετασεισμοί, ξεκίνησαν τον περασμένο Αύγουστο στο Αματρίτσε, συνεχίστηκαν τον Οκτώβριο στη Νόρτσια και τον Ιανουάριο έγιναν και πάλι με επίκεντρο το Αματρίτσε, οπότε ένα ξενοδοχείο στα Απέννινα καταπλακώθηκε από χιονοστιβάδα.

Η καταστροφή κόστισε 23 δισεκατομμύρια ευρώ, άφησε χιλιάδες άστεγους και προκάλεσε περισσότερους από 300 θανάτους. Αλλά το συνεχές τρέμουλο μιας μεγάλης αγροτικής περιοχής παρείχε επίσης τη σπάνια ευκαιρία να δοκιμαστεί μια αρχαία θεωρία.

Ο καθηγητής είναι πολύ επιφυλακτικός για το πόσο πειστικά και αδιαμφισβήτητα θα μπορούσαν να είναι τα δεδομένα του. Κάποιοι θεωρούν μύθο την ιδέα ότι τα ζώα μπορούν να προβλέψουν καταστροφές, ο Βικέλσκι, είναι, άλλωστε, ο πρώτος που το αναγνωρίζει. Μάλιστα, όπως γράφουν οι New York Times, τού ήταν πολύ δύσκολο να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την έρευνά του, χωρίς να έχει ισχυρές αποδείξεις για τον ισχυρισμό του.

Τα ευρήματά του πρόκειται να δημοσιευτούν σε επιστημονικό περιοδικό, γι’ αυτό και δεν μπορούσε να αποκαλύψει λεπτομέρειες, υπαινίχθηκε, όμως, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του, τις ώρες που προηγούνται του σεισμού τα ζώα κινούνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο.

Ο γερμανός οικολόγος δήλωσε ότι υπάρχουν προηγούμενες έρευνες  που υποστηρίζουν τις προγνωστικές ικανότητες των ζώων, μεταξύ αυτών και μια μελέτη που διενήργησε ο ίδιος από το 2012 έως το 2014, παρακολουθώντας κατσίκες και πρόβατα στις πλαγιές της Αίτνας, στη Σικελία.

«Τα ζώα προέβλεπαν τις μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις από 4 έως 6 ώρες πριν συμβούν», είπε, προσθέτοντας ότι κατά τη διάρκεια της μελέτης του σημειώθηκαν οκτώ σημαντικές εκρήξεις. «Τη νύχτα, τα ζώα ξύπνησαν και άρχισαν να περπατούν νευρικά γύρω-γύρω, και τη μέρα, κινήθηκαν προς μια ασφαλή περιοχή» όπου η υψηλή βλάστηση έδειχνε ότι είχε γλυτώσει από προηγούμενες ροές λάβας.

Βάσει αυτής της έρευνας, το 2013 ο Βικέλσκι υπέβαλε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, που εξακολουθεί να είναι σε εκκρεμότητα. Οι επαναλαμβανόμενοι σεισμοί της κεντρικής Ιταλίας του έδωσαν, τώρα, την ευκαιρία να συλλέξει μια πληθώρα δεδομένων σχετικά με την συμπεριφορά των ζώων ώστε να δοκιμαστεί περαιτέρω η θεωρία του.

«Είμαστε πραγματικά ενθουσιασμένοι γιατί αυτή είναι η πρώτη φορά που μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε ζώα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια μεγάλη σειρά σεισμών», δήλωσε ο κύριος Βικέλσκι. Πράγματι μετά τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε την περιοχή τον Οκτώβριο, ο Βικέλσκι και η διευθύντρια του πρότζεκτ, Ούσι Μίλερ, έσπευσαν στο αγρόκτημα των αδελφών Αντζελι, που παράγουν τυρί από το γάλα των προβάτων και των αγελάδων της οικογένειας.

Το κατάστημα της φάρμας είχε καταστραφεί ολοσχερώς αλλά η οικογένεια ήταν καλά. Ο Βικέλσκι διάλεξε μερικά ζώα από τα κοπάδια των Αντζελι -κουνέλια, πρόβατα, αγελάδες, γαλοπούλες, κοτόπουλα και σκυλιά- και τους εμφύτευσε μικρούς αλλά εξελιγμένους ηλιακούς αισθητήρες, που τους περιγράφει «μαύρα κουτιά γεμάτα πληροφορίες», καθώς καταγράφουν τα δεδομένα κάθε κίνησης ανά δευτερόλεπτο (κατεύθυνση, ταχύτητα, υψόμετρο, θερμοκρασία, υγρασία, επιτάχυνση και θέση)

Λίγες ημέρες μετά την τοποθέτηση των πρώτων αισθητήρων στα ζώα, άλλος ένας μεγάλος σεισμός, μεγέθους 6,5 Ρίχτερ, έπληξε την περιοχή. Έτσι, κατεγράφησαν στοιχεία κατά τη διάρκεια ενός σημαντικού σεισμικού συμβάντος. Λίγες εβδομάδες αργότερα οι δύο ερευνητές αφαίρεσαν τις συσκευές παρακολούθησης και τον Ιανουάριο επέστρεψαν για να τις τοποθετήσουν (μέχρι τον Απρίλιο) και πάλι σε κάποια ζώα, ανάμεσα στα οποία ήταν έξι αγελάδες, δώδεκα πρόβατα και δύο σκύλοι.

Η παρατήρηση διαφορετικών ειδών είναι απαραίτητη, σύμφωνα με τον κ. Βικέλσκι, καθώς το καθένα από αυτά αισθάνεται το περιβάλλον με ξεχωριστό τρόπο. Και όλα μαζί, είπε, «θα μπορούσαν να σχηματίσουν ένα συλλογικό σύστημα ανίχνευσης», παρέχοντας εντελώς νέες πληροφορίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εξάλλου, μια τέτοια ομάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «το διαδίκτυο των ζώων», ανέφερε ο Γερμανός επιστήμονας.

«Εάν επρόκειτο μόνο για ένα ζώο σε ένα αγρόκτημα, δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για σήμα, αλλά αν παρατηρήσει κανείς τις συνέργειες, η σύνθεση αυτών των συστημάτων ανίχνευσης, φαίνεται πραγματικά να δίνει ένα σήμα», δήλωσε ο κ. Βικέλσκι.

Από τα τέλη Οκτωβρίου έως τον Απρίλιο, υπήρξαν 11 ημέρες με σεισμούς μεγέθους μεγαλύτερου από 4 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ. Και η ελπίδα είναι, τώρα, ότι μόλις συγκριθούν τα δεδομένα της κίνησης των ζώων με τα δεδομένα των σεισμών της περιοχής -μεγέθους 4 και πάνω- θα φανεί κάποια ιδιαίτερη συμπεριφορά πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από τον σεισμό.

Στην καλύτερη περίπτωση, η συμπεριφορά των ζώων τις ώρες πριν από σεισμό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εκκενώσουν εγκαίρως την περιοχή.

Η οικογένεια των κτηνοτρόφων καλωσόρισε την πιθανότητα κάποιων θετικών εξελίξεων που θα μπορούσαν να προκύψουν μετά από αυτό που υπέστησαν. Οι Αντζελι ζουν προς το παρόν σε μια πρωτόγονη κατασκήνωση με στενόχωρα κοντέινερ κοντά στα ζώα τους.  Ο χειμώνας ήταν πολύ βαρύς και πολλά από αυτά πέθαναν μέσα στα χιόνια. Τα δεδομένα, όμως, που συλλέχθηκαν από όσα ζώα επιβίωσαν μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμα όταν συνδυαστούν με άλλα δεδομένα που συλλέγονται από το Ινστιτούτο Ορνιθολογίας, το οποίο παρακολουθεί πολλές εκατοντάδες ζώων.

Η έρευνα του Βικέλσκι είναι μέρος του Icarus, ενός διεθνούς πρότζεκτ, το οποίο διευθύνουν ρώσοι και γερμανοί επιστήμονες. Πρόκειται για ένα δορυφορικό σύστημα παρατήρησης ζώων που παρακολουθεί δεκάδες είδη ζώων σε διάφορα μέρη του κόσμου στα οποία έχουν εμφυτευθεί με ηλιακούς αισθητήρες.

Η Γεωλογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών σημειώνει στον ιστότοπό της ότι «υπάρχουν άφθονα στοιχεία για ζώα, ψάρια, πουλιά, ερπετά και έντομα που παρουσιάζουν παράξενη συμπεριφορά από εβδομάδες έως δευτερόλεπτα πριν από ένα σεισμό», αλλά συνεχίζοντας, ο ομοσπονδιακός οργανισμός, που είναι υπεύθυνος για την καταγραφή σεισμικών δραστηριοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες λέει ακόμη ότι «η συνεπής και αξιόπιστη συμπεριφορά πριν από σεισμικά γεγονότα και ένας μηχανισμός που να εξηγεί πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει, μας διαφεύγει ακόμα».

Αναγνωρίζοντας ότι πολλοί επιστήμονες εξακολουθούν να είναι δύσπιστοι σχετικά με την έρευνά του και ότι υπολείπονται πολλές μεταβλητές, ο κ. Βικέλσκι δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να πραγματοποιήσει πειράματα σε ευρύτερη κλίμακα, αφού μέχρι στιγμής έγιναν μόνο σε ένα αγρόκτημα και σε μια περιοχή του κόσμου, οπότε είναι πολύ περιορισμένα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News