Τον περασμένο μήνα, ο έλληνας Συνήγορος του Πολίτη, προέβη σε μια δημόσια παρέμβαση, τονίζοντας την ανάγκη ρύθμισης του τουρισμού με βιώσιμο τρόπο και λέγοντας ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να «εξαντλεί τους πόρους της, σπαταλώντας τους και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς με την πάροδο του χρόνου». Δεν είπε κάτι που δεν ξέρουμε ήδη, ή που δεν συζητιέται πλέον καθημερινά στους τουριστικούς προορισμούς.

Στη συνέχεια, την περασμένη εβδομάδα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύτηκε να θέσει ανώτατο όριο στον τουρισμό κρουαζιέρας, μια βιομηχανία που κάποιοι θεωρούν ότι χρησιμοποιείται ως αποδιοπομπαίος τράγος για ευρύτερα ζητήματα υπερτουρισμού. Ο Πρωθυπουργός είπε ότι θα περιοριστούν οι θέσεις ελλιμενισμού που διατίθενται στα πλοία, μέσω διαδικασίας υποβολής προσφορών για κάθε μια από όσες θα είναι διαθέσιμες.

Η Ελλάδα φαίνεται να αφυπνίζεται σιγά σιγά στη συνειδητοποίηση ότι ο ανεξέλεγκτος τουρισμός τελικά ίσως και να βλάπτει περισσότερο απ’ όσο προσφέρει στη χώρα. Οι κρουαζιέρες και τα κρουαζιερόπλοια, με τον τεράστιο όγκο τους και τον ακόμη πιο τεράστιο πληθυσμό επισκεπτών που μεταφέρουν, είναι ένας προφανής «στόχος».

Κατά πόσον αυτό ισχύει πράγματι, όμως, αναρωτιέται η Telegraph  σε άρθρο της με τον πολύ εύγλωττο τίτλο «Πώς η Ελλάδα θα κηρύξει τον πόλεμο στα κρουαζιερόπλοια». Σε τι βαθμό ευθύνεται ο τουρισμός κρουαζιέρας για τα προβλήματα που εμφανίζονται στος τουριστικές περιοχές και τι μπορεί να γίνει ώστε κρουαζιερόπλοια και προορισμοί να μπορέσουν να συμβιώσουν αρμονικά;

Οπως και με τα περισσότερα πράγματα, εξαρτάται από τη σκοπιά που το βλέπεις.

Περίπου 33 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφθηκαν την Ελλάδα το 2023, πέντε εκατομμύρια περισσότεροι από το 2022, σημειώνει το βρετανικό Μέσο. Και συμπληρώνει ότι, σύμφωνα με τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, το 2023 ήταν επίσης έτος ορόσημο για τις κρουαζιέρες στην Ελλάδα, με επτά εκατομμύρια επιβάτες να επισκέπτονται τη χώρα σε 5.230 κρουαζιερόπλοια, έναντι 4,38 εκατομμυρίων επιβατών και 4.614 κρουαζιερόπλοιων το 2022.

Η ανυπαρξία κανόνων και τα προβλήματα

Σε αντίθεση με το Αμστερνταμ, τη Βενετία και τη Βαρκελώνη, όπου έχουν ήδη εφαρμοστεί σοβαροί περιορισμοί, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη θεσπίσει ημερήσιο όριο στις κρουαζιέρες στους πιο δημοφιλείς προορισμούς της. Οσο αυτό είναι υπό επεξεργασία, από μερίδα των επαγγελματιών και των ειδικών -λέει η Telegraph- εκφράζονται φόβοι ότι ο περιορισμός του αριθμού των πλοίων θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην τουριστική βιομηχανία, που αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της ελληνικής οικονομίας.

Με περίπου 1,5 εκατομμύρια επιβάτες το 2023, ο Πειραιάς βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τους δημοφιλείς προορισμούς κρουαζιέρας στην Ελλάδα, ακολουθούμενος από τη Σαντορίνη με 1,3 εκατομμύρια και τη Μύκονο με σχεδόν 1,2 εκατομμύρια επιβάτες.

Στη Σαντορίνη, όπου ο υπερτουρισμός έχει αρχίσει να εξοργίζει πολλούς από τους μόνιμους κατοίκους, η Κάθριν, από την τουριστική εταιρεία Santorini Experts, δηλώνει στο βρετανικό Μέσο ότι δεν συμφωνεί ότι οι κρουαζιέρες ευθύνονται για τον χρόνιο υπερτουρισμό του νησιού. Λέει στην Telegraph: «Δεν μου αρέσει ο όρος “υπερτουρισμός”,  είναι σαν να τον αποκαλούμε έτσι μόνο λόγω του χάους που προκύπτει όταν μας επισκέπτονται πολλά κρουαζιερόπλοια ταυτόχρονα. Αν είχαμε όμως ένα άλλο λιμάνι, που δεν θα απαιτούσε από τους επιβάτες κρουαζιερόπλοιων να περάσουν από όλη τη διαδικασία με τις βάρκες και το τελεφερίκ, πιστεύω ότι τα μισά από τα προβλήματά μας θα εξαφανίζονταν».

Ωστόσο, ο Ντάνιελ Κέρτζνερ, που διατηρεί ξενοδοχείο στη Σαντορίνη διαφωνεί. «Η είσοδος μεγάλων κρουαζιερόπλοιων καταπονεί τις υποδομές, προκαλεί συμφόρηση και επιδεινώνει την εμπειρία για όλους τους ταξιδιώτες, μειώνοντας εν τέλει την αξία του ίδιου του νησιού. Η κίνηση για τον περιορισμό των κρουαζιερόπλοιων είναι απαραίτητη για την προστασία του νησιού μας», λέει στη δημοσιογράφο Heidei Fuller-Love

Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων στο νησί επισημαίνουν επίσης την έλλειψη εσόδων από τον τουρισμό κρουαζιέρας. «Εχουν τα πάντα στο σκάφος, ακόμα και καταστήματα με σουβενίρ, κι έτσι έρχονται εδώ και απλώς περπατούν στα στενά και μετά επιστρέφουν στο πλοίο τους χωρίς να αγοράσουν τίποτα», λέει η Μαρία Δημητήρου, η οποία έχει κατάστημα με είδη δώρων στην Οία.

Η δρ Λόρεν Σίγκελ, ανώτερη λέκτορας στον τομέα του τουρισμού και της διαχείρισης εκδηλώσεων στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς συμφωνεί: «Οι κρουαζιέρες φέρνουν τεράστιο αριθμό επιβατών σε ένα λιμάνι για περιορισμένη διάρκεια ωρών. Συχνά δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να έχει κανείς μια ουσιαστική εμπειρία ή να συνεισφέρει οικονομικά σε οποιοδήποτε μέρος. Καταλαβαίνω όσους θέλουν να κάνουν κρουαζιέρες, αλλά αυτό το μοντέλο λειτουργεί μόνο εάν επωφεληθεί και η κοινότητα υποδοχής. Δυστυχώς, πολλά από τα λιμάνια της Ελλάδας έχουν μετατραπεί σε τουριστικούς θύλακες χωρίς να έχει μείνει τίποτα για τους ντόπιους».

Αν και ο Πειραιάς, η Σαντορίνη, η Μύκονος και η Ρόδος είναι οι κύριοι προορισμοί κρουαζιέρας στην Ελλάδα σήμερα, ένας αυξανόμενος αριθμός επιβατών επιλέγει να εξερευνήσει πιο μακριά από αυτούς.

Ο διευθύνων σύμβουλος της ελληνικής εταιρείας Variety Cruises, Φίλιππος Βενετόπουλος λέει στην Telegraph ότι χρησιμοποιώντας μικρότερα πλοία που μεταφέρουν λιγότερους επιβάτες, η εταιρεία του είναι πιο ευέλικτη και προσφέρει μια διαφορετική -και πολύ πιο αυθεντική- εμπειρία. «Η Variety Cruises ειδικεύεται σε κρουαζιέρες με μικρά σκάφη προσφέροντας στους πελάτες μας την ευκαιρία να απολαύσουν μια σειρά από διαφορετικές νησιωτικές στάσεις στις Κυκλάδες, στο Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος. Εκτιμούμε το περιβάλλον και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να περιορίσουμε τον αντίκτυπό μας, ενώ επενδύουμε σε έργα που συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση του υπερτουρισμού», λέει.

Η Telegraph σημειώνει εξάλλου κάτι που οι ντόπιοι εμείς στην Ελλάδα εισπράττουν ήδη: Ακόμη και τα νησιά με μικρότερη επισκεψιμότητα, όπως η Σέριφος και η Λευκάδα, διαμαρτύρονται για την πίεση στη βιωσιμότητα των πόρων τους, που προκλήθηκε από την ξαφνική αύξηση του αριθμού των επισκεπτών μετά την πανδημία του κορονοϊού. Ολο και περισσότερα μέρη ανά τη χώρα έχουν αυξανόμενα προβλήματα με το νερό, το ρεύμα και τα απορρίματα.

Η ρύπανση είναι επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα για τα νησιά τα οποία επισκέπτεται μεγάλος αριθμός κρουαζιερόπλοιων. Πρόσφατες δοκιμές της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και ειδικών στην ατμοσφαιρική ρύπανση από τη Γερμανική Ενωση Φύσης και Βιοποικιλότητας (NABU) αποκάλυψαν αιχμές σε εξαιρετικά λεπτά σωματίδια, καρκινογόνες ενώσεις και αιθάλη στον αέρα κοντά σε ελληνικά νησιά που είναι δημοφιλείς προορισμοί κρουαζιέρας. «Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ο συνολικός αριθμός των τουριστών. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι τουρίστες είναι συγκεντρωμένοι στις κλασικές τουριστικές περιοχές. Πρέπει να υπάρξει ένα σχέδιο για την προώθηση άλλων περιοχών στην Ελλάδα», λέει στην Telegraph ο Μάικ Καψίλης, ο οποίος εργάζεται σε τουριστική εταιρεία στη Χίο, ένα νησί που σπάνια επισκέπτονται τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια.

Ο Δημήτρης Σταυρακόπουλος, διευθυντής της Hermoupolis Heritage, μιας μη κερδοσκοπικής εταιρείας με έδρα τη Σύρο, που στοχεύει στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού, πιστεύει ότι το πρόβλημα έγκειται στον τρόπο διαχείρισης του τουρισμού κρουαζιέρας. «Ο τουρισμός κρουαζιέρας θα είχε μεγάλες δυνατότητες εδώ στη Σύρο, αρκεί ο επισκέπτης να ενθαρρύνεται να πάρει μια γεύση από τον τοπικό πολιτισμό. Ο απώτερος στόχος της τουριστικής ανάπτυξης του νησιού θα πρέπει να βασίζεται στη φιλοσοφία της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της μετατροπής της σε τουριστικό προϊόν που θα φέρει έσοδα στην τοπική κοινωνία», λέει στο βρετανικό Μέσο.

Σε πρόσφατη έκθεσή του, ο ΕΟΤ, ο οποίος εκτιμά ότι η Ελλάδα θα υποδεχτεί περισσότερους από 36 εκατομμύρια επιβάτες έως το 2026, αναφέρει ότι «η βιωσιμότητα και η κοινωνική ευθύνη είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια βιομηχανία κρουαζιέρας».

Η δρ Σίγκελ συμφωνεί ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένα θετικό μέλλον για τον τουρισμό κρουαζιέρας εάν ρυθμιστεί σωστά. «Αν και η έρευνα έδειξε ότι οι επιβάτες κρουαζιέρας τείνουν να παρακινούνται λιγότερο από την πολιτιστική περιέργεια και στοχεύουν στα χαμηλά έξοδα και την ευκολία τους, πιστεύω ότι ο τουρισμός κρουαζιέρας μπορεί να είναι πιο αειφόρος εάν υπάρχουν περιορισμοί στο μέγεθος και την εμβέλεια των πλοίων», καταλήγει.

Με λίγα λόγια, όλοι συμφωνούν ότι η κατάσταση ως έχει δεν είναι βιώσιμη, καταλήγει η Telegraph. Οπως και στα περισσότερα τουριστικά μέρη του κόσμου, γίνεται πλέον φανερό ότι η απάντηση σε όλα τα προβλήματα δεν είναι «φέρτε περισσότερους τουρίστες», αλλά ούτε και «διώξτε όλους τους τουρίστες». Ο τουρισμός πρέπει, σε αριθμούς αλλά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, να προσαρμοστεί στον κάθε τόπο και τις δυνατότητές του. Το ανάποδο, να προσαρμοστούν οι τόποι, δηλαδή, δοκιμάστηκε και δεν λειτούργησε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News