Κάθε πολιτικός εφεξής θα είναι απολύτως «διάφανος». Οικειοθελώς θα φορά από μία μικρή κομψή κάμερα σαν μενταγιόν στον λαιμό, η οποία θα είναι ON όλη μέρα και θα καταγράφει τα πάντα. Πού πηγαίνει, με ποιους συναντιέται, τι συζητά. Όχι μόνο επισήμως αλλά και στην ιδιωτική του ζωή. Ο πολιτικός θα μοιράζεται τα πάντα με τους ψηφοφόρους του. Η κάμερα θα επιτρέπεται να είναι OFF όταν ο πολιτικός πάει στην τουαλέτα για 10’ και όταν κοιμάται το βράδυ για 8 ώρες.

Ολο το υλικό που καταγράφεται στην κάμερα, θα αναμεταδίδεται ζωντανά από την προσωπική ιστοσελίδα του πολιτικού καθώς και από το προφίλ του στα social media.

Με αυτόν τον τρόπο, η τεχνολογία της πληροφόρησης αυξάνει κατακόρυφα τη δημοτικότητα του υποψήφιου και βάζει τέλος στην αβεβαιότητα του ψηφοφόρου.

Επιπλέον βάζει τέλος στη διαφθορά – καταργούνται οι «κεκλεισμένες θύρες» και βγαίνουν όλα στο φως. Αποκαλύπτονται η ικανότητα και η ανικανότητα, η τιμιότητα και οποιαδήποτε απόπειρα να διαπραχθεί ατιμία. Ετσι ο ψηφοφόρους θα ξέρει όταν πάει στην κάλπη ποιον ακριβώς θέλει να ψηφίσει.

Τα πιο πάνω δεν ισχύουν – όχι προς το παρόν τουλάχιστον. Αποτελούν ένα πείραμα του «Κύκλου», της μεγάλης πολυεθνικής βιοτεχνολογικής εταιρείας η οποία ειδικεύεται στον τομέα των υπηρεσιών ίντερνετ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο cloud computing. Ο «Κύκλος» είναι λογοτεχνικό δημιούργημα του πολύ αγαπητού στο κοινό και στους κριτικούς, αμερικανού συγγραφέα, Ντέιβ Εγκερς και δανείζει την επωνυμία του στο ομότιτλο μυθιστόρημα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Για σκεφτείτε: Αν ίσχυαν τα περί «διαφάνειας» θα υπήρχε «Τσοχατζόπουλος»; Θα υπήρχαν «δωροδοκίες της Siemens»; Θα υπήρχε «Χρυσή Αυγή»; Οχι, μάλλον δεν θα υπήρχαν. Αν μάλιστα φορούσε ο καθένας μας από μία τέτοια κάμερα, δεν θα υπήρχε καν εγκληματικότητα ή αδικία. Αλλά αυτό στο οποίο θα ζούσαμε όλοι τελικά θα ήταν μια εφιαλτική κοινωνία, στην οποία θα στερούμασταν κάθε ζωτική ελευθερία.

Ενας όχι τόσο λογοτεχνικός εφιάλτης

Τον περασμένο Μάρτιο, στην ετήσια μεγάλη συνάντηση του ιδρυτή του Facebook με όλους τους υπαλλήλους της εταιρείας, ζητήθηκε από τους τελευταίους να υποβάλουν ηλεκτρονικά «μία έστω ερώτηση προς τον Μαρκ». Πράγματι το έκαναν. Και η πέμπτη κατά σειρά ερώτηση (από άποψη συχνότητας) ήταν η εξής: «Τι ευθύνη έχει το Facebook να βοηθήσει ώστε να μην εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ το 2017;».

Δεν ξέρουμε τι απάντησε «ο Μαρκ» στους υπαλλήλους του δια ζώσης. Ωστόσο η γενική διευθύντρια της εταιρείας, Σέριλ Σάντμπεργκ, έχει δηλώσει: «Το Facebook δεν θα επιχειρήσει ποτέ να ελέγξει τις εκλογές».

Απ΄ό,τι φαίνεται όμως υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν το αντίθετο. Σύμφωνα με πρόσφατες αποκαλύψεις πρώην υπαλλήλων του Facebook, η εταιρεία έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα ότι ελέγχει τις «πιο δημοφιλείς ειδήσεις» όπως αυτές εμφανίζονται στην αρχική σελίδα του κάθε χρήστη. Συγκεκριμένα το Facebook έχει κατηγορηθεί ότι «θάβει» συστηματικά τα «πιο συντηρητικά» θέματα.

Όταν λέμε «θάβει» εννοούμε, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς εκείνων που καταγγέλλουν το φαινόμενο –ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ– πως ενώ τα θέματα αυτά φαίνεται να ενδιαφέρουν το κοινό και να παρουσιάζουν μία κινητικότητα μέσα στην πλατφόρμα, επίτηδες υποβιβάζονται από την κατηγορία «Δημοφιλή» αντί άλλων τα οποία με ειδικές ρυθμίσεις στους αλγόριθμους ανεβαίνουν στην κορυφή.

Είτε συμφωνείτε μ΄αυτό, είτε δεν συμφωνείτε, προτού κουνήσετε το κεφάλι, σκεφτείτε τους αριθμούς. Το facebook σήμερα αποτελεί για 1,71 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες σε όλο τον κόσμο τη Νο 1 πηγή πληροφόρησης – στις ΗΠΑ μόνο έχουν καταμετρηθεί 167 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα τον περασμένο Ιούλιο είχαν καταγραφεί 4,7 ενεργοί χρήστες… δηλαδή σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας.  Ενεργοί είναι οι χρήστες που τις τελευταίες 30 μέρες πριν την καταμέτρηση έχουν μπει τουλάχιστον μία φορά στη σελίδα ή στο προφίλ τους.

Πάντως τώρα, σήμερα, δεν είναι η πρώτη φορά που το Facebook εμπλέκεται εμμέσως με την πολιτική. Το 2012, εν όψει των αμερικανικών προεδρικών εκλογών στις 6 Νοεμβρίου, «έσπρωξε» θέματα πολιτικού περιεχομένου στην κορυφή του χρονολόγιου 1,9 εκατομμυρίων χρηστών, σύμφωνα με τα λεγόμενα πρώην εργαζομένων εκεί.

Επίσης, το 2014, το Facebook πραγματοποίησε ένα ειδικό πείραμα σε δείγμα 689.000 ατόμων, σχετικά με τη «συναισθηματική χειραγώγηση». Τότε, ο Κλέι Τζόνσον, συνιδρυτής της εταιρείας Blue State Digital η οποία είχε αναλάβει την online εκλογική εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα το 2008, αναρωτήθηκε:

«Θα μπορούσε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα προωθώντας μέσω του Upworthy πολιτικά θέματα, δύο εβδομάδες προ των εκλογών; Αυτό θα ήταν νόμιμο;».

Το Upworthy.com είναι μία ιστοσελίδα γεμάτη με viral θέματα. Πιο συγκεκριμένα είναι μια ιστοσελίδα η οποία δημιουργεί viral θέματα και η οποία ιδιοκτησιακά σχετίζεται με το Facebook.

Αλλά γιατί να πάει κανείς τόσο μακριά; Και γιατί να το κάνει τόσο… κρυφά; Τα τελευταία έξι χρόνια το Facebook διαθέτει και ενεργοποιεί κατά περίπτωση το κουμπί «I voted», δηλαδή «Ψήφισα». Το πώς και γιατί δημιουργήθηκε αυτό το κουμπί είναι ένα θέμα που ερευνούν οι πολιτικοί επιστήμονες αλλά σε κάθε περίπτωση, αυτό λειτουργεί ως «το μεγάφωνο του ψηφοφόρου» σύμφωνα με την εταιρεία. Από το 2010, λοιπόν, σε διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις σε διάφορες χώρες του κόσμου, εμφανίζεται στο προφίλ των ψηφοφόρων ένα κουτί. Αυτό το κουτί στην πλήρη μορφή του περιέχει ένα κουμπί που γράφει «I voted», ένα άλλο κουμπί μέσω του οποίου βρίσκεις το εκλογικό κέντρο σου και τέλος περιλαμβάνει μια σειρά φίλων του χρήστη, οι οποίοι έχουν ήδη πατήσει το κουμπί.

 Το κουμπί που κάνει τη διαφορά

Φυσικά αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι το Facebook μπορεί να ξέρει, ξέρει, και έχει καταγεγραμμένα πολλά ενδιαφέροντά μας. Βάσει αυτών, μπορεί (ξεκάθαρα) να προσδιορίσει προς τα πού τείνουμε πολιτικά. Και με δεδομένα αυτά τα στοιχεία, αν θέλει, μπορεί να μας κατευθύνει ή όχι προς τις κάλπες. Ούτως ή άλλως η πρόσβαση που έχει στο εκλογικό σώμα είναι τεράστια.

Το 2010, που ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά αυτό το κουμπί, στις εκλογές του Κογκρέσου, το Facebook σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας πραγματοποίησε ένα τεράστιο πείραμα σε 61 εκ. χρήστες. Στόχος ήταν να δουν πόσοι από εκείνους που πάτησαν το κουμπί «I voted» πήγαν πράγματι να ψηφίσουν. Η έρευνα λοιπόν έδειξε πως το εν λόγω κουμπί παρότρυνε στην πραγματικότητα 340.000 ψηφοφόρους, οι οποίοι αν δεν υπήρχε αυτό μάλλον δεν θα ψήφιζαν. Αυτός ο αριθμός μπορεί να κρίνει ένα εκλογικό αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα, στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2000 ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος κέρδισε τον Αλ Γκορ στη Φλόριντα για 537 ψήφους. Αν ο Γκορ είχε κερδίσει τη Φλόριντα, θα είχε κερδίσει και τις εκλογές. Και ίσως ο πλανήτης να είχε γλυτώσει μερικές από τις καταστροφές που προκάλεσε ο πρώτος πρόεδρος της χιλιετίας.

Πώς λειτούργησε το πείραμα του 2010

Από το τυχαίο δείγμα των 61 εκατομμυρίων χρηστών (εν δυνάμει ψηφοφόρων για τις εκλογές του Κογκρέσου) επελέγη ένας αριθμός χρηστών στον οποίο εμφανιζόταν το κουτί – αντί άλλων στους οποίους δεν εμφανιζόταν. Σε εκείνους που εμφανιζόταν, υπήρχαν τρεις εκδοχές:

• Σε ορισμένους φαινόταν πλήρες – με κουμπί «I voted», με τα εκλογικά κέντρα και με τους φίλους οι οποίοι ήδη είχαν ψηφίσει.
• Σε άλλους φαίνονταν μόνο το κουμπί «I voted» και τα εκλογικά κέντρα.
• Και σε κάποιους άλλους φαινόταν μόνο το κουμπί «I voted» χωρίς εκλογικά κέντρα και χωρίς φίλους.

Το αποτέλεσμα της έρευνας έδειξε ότι τη μεγαλύτερη προτρεπτική δύναμη την έχουν οι φίλοι. Και μάλιστα την ακόμη μεγαλύτερη, την έχουν οι στενοί φίλοι, αυτοί με τους οποίους υπάρχει πραγματική σχέση φιλίας και ανταλλάσσονται μηνύματα.

Το κουμπί αυτό λειτούργησε και εκτός ΗΠΑ, όπως π.χ. στις Ευρωεκλογές (2014), στο Δημοψήφισμα για την Ανεξαρτησία της Σκοτίας (2014), στις εκλογές της Ινδίας (2014) αλλά και στο δημοψήφισμα για το Brexit (2016).

Το κουμπί που γεννά τα ερωτήματα

«Δυο νεαρά ψάρια κολυμπούν αμέριμνα στη μέση του ωκεανού· συναντούν κατά τύχη ένα γεροντότερο ψάρι που κολυμπά προς την αντίθετη κατεύθυνση, το οποίο τους γνέφει και λέει: “Καλημέρα, παιδιά. Πώς είναι το νερό;”». Πρόκειται για ένα απόσπασμα από το βιβλίο του αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας με τίτλο «Αυτό εδώ είναι νερό» (εκδόσεις Κριτική). Το βιβλίο είναι μία καταγεγραμμένη διάλεξη του Γουάλας, σε φοιτητές, με θέμα την «ελεύθερη σκέψη» και την «ελεύθερη απόφαση». «Τι στο διάολο είναι το νερό;» αναρωτιούνται τα ψάρια, κατά τον Γουάλας.

Είμαστε ελεύθεροι να ψηφίσουμε ό,τι θέλουμε ή δεν είμαστε; Και πώς ορίζεται αυτή η ελευθερία; Χμ… Το Facebook ξέρει ότι εκ όψει εκλογών πολιτικά θέματα βρίσκονται στην κορυφή του ενδιαφέροντος των χρηστών του. Επίσης γνωρίζει, όπως γνωρίζουν και οι φίλοι του κάθε χρήστη από τις αναρτήσεις του, προς τα πού κλείνει ιδεολογικά και πολιτικά. Τέλος το Facebook ξέρει, χάρη στη διάδραση του κάθε θέματος, πόσο αυτό ενδιαφέρει τους χρήστες (και ποιους). Η διάδραση ορίζεται με τα like, τα share και τα σχόλια.

Το 2015 στην εκλογική αναμέτρηση μεταξύ Ντέιβιντ Κάμερον και Εντ Μίλιμπαντ ήταν σαφές τι απασχολούσε περισσότερο τους Βρετανούς, βάσει των στοιχείων που πρόσφερε το Facebook. Μεταξύ 1,4 χρηστών από την 1η Ιανουαρίου έως την 1η Μαΐου του 2015 σημειώθηκαν 4,5 κινήσεις διάδρασης στο θέμα: Οικονομία. Ετσι στον τελευταίο λόγο του πριν από τις εκλογές, ο Ντέιβιντ Κάμερον μίλησε για την οικονομία. Ο αντίπαλός του, Εντ Μίλιμπαντ είχε μιλήσει για το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Νικητής των εκλογών αναδείχθηκε ο Ντέιβιντ Κάμερον.

Το προηγούμενο βράδυ, της ομιλίας του Κάμερον, το Facebook είχε δημοσιεύσει μία ενδιαφέρουσα φωτογραφία δικής του παραγωγής. Στη φωτογραφία εικονιζόταν το «Μάτι του Λονδίνου» (London Eye) με χρωματισμένα πάνω στη ρόδα (σε μορφή στατιστικής πίτας) τα πιο ενδιαφέροντα θέματα για τους βρετανούς ψηφοφόρους:

• 1ο θέμα η οικονομία με μπλε χρώμα
• 2ο  θέμα η υγεία με μοβ χρώμα
• 3ο θέμα το μεταναστευτικό με ανοιχτό μπλε χρώμα
• 4ο θέμα η φορολογία με κίτρινο χρώμα
• 5ο θέμα η εγκληματικότητα με κόκκινο χρώμα

Το μήνυμα ήταν πολύ εύκολο λοιπόν να το λάβει ο οποιοσδήποτε. Το Facebook μπορεί να αντικαταστήσει, που λέει ο λόγος, ακόμα και τα γκάλοπ. Ισως μάλιστα να τα έχει αντικαταστήσει ήδη, από άποψη αξιοπιστίας τουλάχιστον.

Το κουμπί που χειραγωγεί τα πλήθη

Πώς μπορεί να χρησιμεύσει, λοιπόν, ένα αξιόπιστο κουμπί σε ένα μέσο με απίστευτη πρόσβαση, αν το μέσο αποφασίσει ότι θέλει να επηρεάσει το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών στις ΗΠΑ ή οπουδήποτε αλλού;

Χρησιμοποιώντας κατά βούληση την πληροφορία, λένε οι επιστήμονες πολιτικής στατιστικής. Αν «ο Μαρκ» αποφασίσει να αναλάβει ευθύνη στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές προκειμένου να αποτρέψει τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, θα μπορούσε να κάνει το εξής:

Να ελέγξει την ιδεολογική τάση των χρηστών του που είναι σε ηλικία ψήφου και να μην εμφανίσει το κουμπί στους συντηρητικούς. Αντίθετα στους χρήστες που εν δυνάμει θα ψήφιζαν Δημοκρατικούς, καθημερινά μπορεί να εμφανίζει όλα τα δημοσιογραφικά θέματα που προτρέπουν στην ψήφο. Σε αυτούς του ψηφοφόρους όταν θα έρθει η μέρα των εκλογών θα εμφανίσει το κουτί πλήρες: με το κουμπί «Ψήφισα», με τα εκλογικά κέντρα και με τις φωτογραφίες των φίλων που ψήφισαν.

Είναι όμως αυτό δημοκρατία; Και τελικά τι είναι σήμερα η δημοκρατία; Ή όπως το είχε πει ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας: «Τι στο διάολο είναι το νερό;».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News